Trình bày nguyên tắc và cấu trúc chung của quá trình hình thành khái niệm trong dạy học

Câu hỏi: Trình bày nguyên tắc và cấu trúc chung của quá trình hình thành khái niệm trong dạy học.

Trả lời:

* Nguyên tắc chung của quá trình hình thành khái niệm:

- Xác định chính xác đối tượng cần chiếm lĩnh của từng học sinh qua từng bài giảng, phải xác định chính xác bản thân khái niệm; các phương tiện, công cụ cho việc tổ chức quá trình hình thành khái niệm .

- Phải dẫn dắt học sinh một cách có ý thức qua tất cả các giai đoạn của hành động nhất là giai đoạn hành động vật chất nhằm làm rõ logic của khái niệm

- Thực chất của sự lĩnh hội khái niệm là sự thống nhất giữa cái tổng quát và cái cụ thể → phải tổ chức tốt cả 2 giai đoạn, giai đoạn chiếm lĩnh cái tổng quát và giai đoạn chuyển hóa cái tổng quát vào các trường hợp cụ thể

* Cấu trúc chung của quá trình hình thành khái niệm:

- ​Làm nảy sinh nhu cầu nhận thức ở học sinh: Tạo các tình huống sư phạm để xuất hiện tình huống có vấn đề trong ý thức của học sinh. Tình huống có vấn đề gồm các tính chất:

+ Chứa đựng mâu thuẫn: giữa cái học sinh đã biết và cái học sinh chưa biết.

+ Có tính chất chủ quan: Cùng một tình huống có thể xuất hiện mâu thuẫn ở người này nhưng không xuất hiện ở người khác.

+ Phá vỡ cân bằng trong hiện trạng nhận thức của học sinh

- Tổ chức cho học sinh hành động để tìm ra dấu hiệu, thuộc tính các mối liên hệ giữa chúng → phát hiện ra logic của khái niệm

- Dẫn dắt học sinh vạch ra những nét bản chất của khái niệm, giúp các em nhận thức được dấu hiệu của bản chất đó.

- Hệ thống hóa khái niệm: đưa khái niệm vừa hình thành vào hệ thống khái niệm đã được học.

- Luyện tập vận dụng khái niệm đã nắm được: Khâu quan trọng vận dụng khái niệm vào thực tế

- Giai đoạn tiếp thu khái niệm:

+ Trình bày dữ liệu và nhận biết khái niệm

+ Kiểm tra việc tiếp thu khái niệm

+ Phân tích các chiến lược tư duy

→ Để hình thành khái niệm phải lấy hành động là cơ sở thông qua quá trình tác động bằng chính hành động của người học.