Trình bày các mức độ nhận thức theo B.Bloom. Lấy ví dụ minh họa

Câu hỏi: Trình bày các mức độ nhận thức theo B.Bloom. Lấy ví dụ minh họa

Trả lời:

- B.Bloom là nhà tâm lý học Mỹ chuyên nghiên cứu về lĩnh vực nhận thức gắn với giáo dục.

- Theo Bloom,​tư duy gồm 6 mức độ và được sắp xếp từ đơn giản nhất, tức là nhớ lại kiến thức, đến phức tạp nhất, tức là đánh giá về giá trị và tính hữu ích của 1 ý tưởng.

- Theo Bloom,​lĩnh vực tri thức được chia thành​6 phạm trù chủ yếu, sắp xếp theo mức độ tăng dần gồm :​biết, hiểu,  ứng dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá. Trong đó :

+ Biết là khả năng ghi nhớ và nhận diện thông tin.

+ Nhớ là cần thiết cho các mức độ tư duy. Nhớ ở đây được hiểu là nhớ lại những kiến thức đã học 1 cách máy móc.

+ Hiểu là khả năng hiểu, diễn dịch, diễn giải, giải thích hoặc suy diễn (dự đoán được kết quả hoặc hậu quả). Người học phải có khả năng diễn đạt khái niệm theo ý hiểu của họ.

+ Vận dụng là khả năng sử dụng thông tin và chuyển đổi kiến thức từ dạng này sang dạng khác (sử dụng những kiến thức đã học trong hoàn cảnh mới). Vận dụng là bắt đầu của mức sáng tạo. Tức là vận dụng những gì đã học vào đời sống hoặc 1 tình huống mới. Từ khóa chính gồm có: ứng dụng, chứng minh, giải quyết vấn đề, minh họa, tính toán, sử dụng, thí nghiệm.

+ Phân tích là khả năng chia nhỏ vấn đề thành các khái niệm thành phần có quan hệ hữu cơ với nhau để tìm hiểu bản chất của vấn đề. Với khả năng phân tích, người học đi đến bản chất của sự vật hay khái niệm, là tiền đề quan trọng để lấy chất liệu tổng hợp hoặc phê phán, từ đó đi tới sáng tạo cái mới.

+ Tổng hợp là khả năng thu nhập, kết hợp các thành phần rời rạc, vốn không bộc lộ rõ các mối liên kết, thành một chỉnh thể. Đây là mức cao hơn của tri thức. Hệ quả của pp tổng hợp thường là các cải tiến, sản phẩm mới hoặc lý thuyết mới.

+ Đánh giá là khả năng đưa ra các phán xét hay – dở, tốt – xấu, tiến bộ - lạc hậu, phù hợp – không phù hợp… về các vật liệu, kĩ thuật, khái niệm hay phương pháp. Người học phải có khả năng đưa ra những nhận xét, đánh giá, phê bình,.. đưa ra những đề nghị, tiên đoán, chứng minh, và lập luận dựa trên những dữ kiện cụ thể đã được phân tích và tổng hợp ở 2 tầng dưới.

VD​: Khi dạy đến nội dung “Các quy luật của đời sống tình cảm” ở học phần Tâm lý học đại cương, chúng ta có thể đưa ra các câu hỏi kiểm tra đánh giá sinh viên ở 6 thang đo trên như sau: 

1. Mức độ Nhớ: “Em hãy liệt kê các quy luật của đời sống tình cảm?”. Với câu hỏi này sinh viên chỉ cần nhắc lại được đầy đủ tên của các quy luật trong đời sống tình cảm.

2. ​Mức độ Hiểu: “Em hãy phân biệt giữa quy luật lây lan và quy luật di chuyển trong đời sống tình cảm?”. Câu hỏi này đòi hỏi sinh viên phải hiểu được nội dung của hai quy luật này thì mới phân biệt được hai quy luật đó, nếu không hiểu bài sinh viên rất dễ bị nhầm lẫn giữa hai quy luật.

3. Mức độ Vận dụng: Quy luật nào của đời sống tình cảm được thể hiện trong các hiện tượng sau:

a) Một bộ phim dù hay đến mấy xem mãi cũng chán.

b) Một thiếu nữ viết: “Tôi không biết, tôi yêu anh hay căm giận anh”

c) “Năng mưa thì giếng năng đầy

Anh năng đi lại mẹ thầy năng thương”

d) “Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ”

e) “Yêu ai yêu cả đường đi

Ghét ai ghét cả tông chi họ hàng”

f) “Ngọt bùi nhớ lúc đắng cay

Qua sông nhớ suối, có ngày nhớ đêm”

g) “Giận cá, chém thớt”.

Đây là một câu hỏi đòi hỏi sinh viên phải có khả năng vận dụng những lý thuyết đã học vào giải quyết nhiệm vụ của bài tập là chỉ ra được quy luật của đời sống tình cảm được thể hiện ở từng hiện tượng trên.

4. Mức độ Phân tích: “Phân tích các quy luật của đời sống tình cảm từ đó hãy liên hệ trong cuộc sống nói chung và trong công tác giáo dục nói riêng.” Câu hỏi này đòi hỏi sinh viên phải hiểu rất rõ từng quy luật từ đó sinh viên mới có thể liên hệ được với cuộc sống của bản thân.

5. Mức độ Tổng hợp: “Hãy xây dựng kế hoạch để củng cố và phát triển tình cảm thầy trò?”. Trong trường hợp này, để xây dựng được kế hoạch thì sinh viên phải có kiến thức tổng hợp về các quy luật trong đời sống tình cảm.

6. Mức độ Đánh giá​: Trong một buổi thảo luận về chủ đề Tình ban- Tình yêu, một sinh viên nói “Muốn duy trì được tình bạn, tình yêu thì phải thường xuyên gặp gỡ nhau”, một sinh viên khác phản đối “Thỉnh thoảng gặp nhau còn thấy quý, chứ ngày nào cũng nhìn thấy nhau thì nhàm chán lắm”. Quan điểm của em về vấn đề này như thế nào?. Trong trường hợp này, để trả lời được câu hỏi này, đòi hỏi sinh viên phải dùng những hiểu biết của mình về quy luật đời sống tình cảm để lập luận cho quan điểm của mình một cách đúng đắn nhất.

* Kết luận: 

- Như vậy để đánh giá kiểm tra được hiệu quả thì trước hết giảng viên cần xác định được mục tiêu bài học mà sinh viên cần đạt đến và mức độ đánh giá nhận thức sinh viên. Trên cơ sở đó mới xác định được cách đặt câu hỏi trong kiểm tra đánh giá cho phù hợp.

- Ta không thể nào mong rằng học sinh, nói chung, sẽ tự mình tiến lên được sáu bậc này mà cần phải được thầy cô hướng dẫn. Từ đó suy ra, thầy cô hướng dẫn đến bậc nào, thì học sinh học đến bậc đó. Và như vậy, nhiệm vụ của thầy cô rất quan trọng, không phải chỉ thuần túy truyền thụ kiến thức (tầng thứ nhất) cho học sinh mà còn phải giúp học sinh phát triển trình độ nhận thức của mình lên từng bậc cao hơn, và cuối cùng phát triển được khả năng suy nghĩ độc lập của mỗi học sinh. Đó cũng là mục đích tối hậu của giáo dục.