Giới thiệu tác phẩm: Hai đứa trẻ (mới 2024) | Văn 12 Chân trời sáng tạo

Tìm hiểu tác phẩm: Hai đứa trẻ Ngữ văn 12 Chân trời sáng tạo trong chương trình Sách mới 2024 giới thiệu chung về tác phẩm, nội dung chính, giá trị nghệ thuật. Hi vọng qua bài viết dưới đây các bạn sẽ nắm vững được những kiến thức trọng tâm của bài học!

I. Tác giả Thạch Lam

1. Tiểu sử:

Xem thêm: Tìm hiểu tác giả Thạch Lam

II. Tác phẩm Hai đứa trẻ 

1. Giới thiệu chung

a. Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác:

- “Hai đứa trẻ” là một trong những truyện ngắn tiêu biểu đại diện cho phong cách truyện ngắn độc đáo của Thạch Lam. Truyện ngắn trên được trích ra từ tập truyện “Nắng trong vườn” xuất bản năm 1938. 

- Tác phẩm được viết dựa trên những kí ức thời thơ bé của tác giả khi sống tại quê ngoại Cẩm Giàng, Hải Dương

b. Thể loại:

- Truyện ngắn

c. Đề tài, nhan đề:

- Nhan đề “Hai đứa trẻ” tuy ngắn gọn, xúc tích nhưng cũng đã đủ để truyền tải ý nghĩa, nội dung của câu chuyện 

- Nhan đề trên cũng đã hướng chúng ta tới hai nhân vật trung tâm của câu chuyện, đó là hai chị em Liên và An, qua đó khiến cho độc giả chú tâm hơn vào hai nhân vật trên

- Nhan đề trên cũng nhấn mạnh vào độ tuổi của nhân vật, thông qua đó giúp cho chúng ta nhìn nhận câu chuyện dưới góc nhìn của những đứa trẻ, đó là góc nhìn ngây thơ, trong sáng và đầy ước mơ sáng tạo của trẻ nhỏ.

d. Bố cục:

- Phần 1 (từ đầu đến “cười khanh khách”): khung cảnh sinh hoạt của phố huyện khi chiều dần tà

- Phần 2 (tiếp đến “cảm giác mơ hồ không hiểu nổi”): khung cảnh của phố huyện khi về đêm và hai chị em Liên cùng mọi người nơi đây chờ chuyến tàu đêm đi qua

- Phần 3 (còn lại): cảnh chuyền tàu đêm đi qua phố huyện

2. Đọc hiểu văn bản

a. Tóm tắt văn bản:

- “Hai đứa trẻ” là câu chuyện xoay quanh chị em Liên và An. Gia đình hai em vốn là một gia đình khá giả tại Hà Nội, nhưng do gia đình sa sút về tài chính vậy nên hai em phải trở về quê ngoại để sinh sống – một phố huyện nghèo với cuộc sống tiêu điều. Khung cảnh chiều tà nơi đây, cùng với hình ảnh của những đứa trẻ con đi nhặt nhạnh những đồ thừa dưới mặt đất đầy rác bẩn khiến lòng ai cũng như dần trùng xuống. Vậy nhưng, con người nơi đây không vì vậy mà mất đi hy vọng sống. Chi Tí, bác Siêu, bác Sẩm,… mặc dù cuộc sống khó khăn, tàn lụi nhưng họ vẫn luôn hướng tới một tương lai tươi sáng hơn. Điều đó được thể hiện thông qua khung cảnh chờ đợi chuyến tàu đêm từ Hà Nội đi qua. Chuyến tàu đêm đó như là một luồng sáng, một âm thanh đánh thức ý chí, ước mơ của họ, thức tỉnh cả một vùng âm u, im ắng của phố huyện u buồn. Chuyến tàu đi qua cũng là lúc mà mọi người bắt đầu thu dọn hàng quán để về nhà, còn hai chị em Liên và An chìm vào giấc ngủ với nhiều suy nghĩ trong mình.

b. Bối cảnh tình huống diễn ra văn bản:

- Câu chuyện diễn ra tại một phố huyện nghèo nơi mà hai chị em Liên và An sinh sống cùng gia đình

Tìm hiểu nhân vật

a. Bức tranh phố huyện và tâm trạng của Liên

- Âm thanh: tiếng trống thu không nhỏ dần từ xa vọng lại, tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng, tiếng muỗi vo ve.

- Màu sắc:

+ “chân trời phương tây đỏ rực như lửa cháy và những áng mây ánh hồng như hòn than sắp tàn”

+“màu đen của dãy tre làng cắt hình rõ rệt trên nền trời”

- Không gian hẹp như bị chặn lại

- Từng bước chân thời gian chầm chậm bước tới chiều rồi tối

- Hình ảnh chợ huyện lúc vãn: “trên nền chợ đầy rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía”

- Những đứa trẻ nghèo nhặt rác, chúng nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre hay bất cứ cái gì có thể dùng được.....

=> Thông qua sự miêu tả của tác giả Thạch Lam, chúng ta có thể thấy được sự âm u, nghèo khó, buồn tủi của không gian thời gian, từ đó tác động tới suy nghĩ của nhân vật

=> Diễn biến tâm trạng Liên thể hiện một tâm hồn tinh tế nhạy cảm và đồng cảm với những con người không tương lai, không hạnh phúc

b. Tâm trạng của Liên khi đứng dưới ngọn đèn:

- Khung cảnh

+ Bóng tối bao la phủ trùm tất cả, cả phố huyện chìm trong bóng tối

+ Ánh sáng nhỏ bé yếu ớt chỉ là quầng, là khe, là vệt, là chấm và cuối cùng chỉ là hột sáng thưa thớt

- Sinh hoạt của con người

+ Các nhà đóng cửa im lìm

+ Gánh phở của bác Siêu so với mẹ con chị Tí có phần khấm khá hơn nhưng lại đứng trước nguy cơ đáng sợ hơn: thất nghiệp. Bởi ở vùng quê này thứ quà của bác Siêu là một thứ quà xa xỉ.

+ Vợ chồng bác Sẩm sống trong cảnh màn trời chiếu đất, trông chờ vào của bố thí ở nơi đây => sự trông chờ trong vô vọng.

+ Mẹ con chị Tí: hàng nước đơn sơ

+ Chị em Liên: quán nhỏ

- Đêm tối với Liên quen lắm, chúng chẳng đáng sợ

- Rồi Liên hoài tưởng về quá khứ tươi đẹp ở Hà Nội, nơi có một vùng sáng rực và lấp lánh

- Như mọi người dân trong phố huyện Liên luôn mong chờ một cái gì đó mới mẻ, tươi sáng sẽ đến xua tan đi đêm đen âm u lụi tàn ở phố huyện

=> Thạch Lam đã tinh tế thể hiện ra được những ý nhị, những ước mơ và khao khát của những người dân nơi đây hướng tới tương tai tươi sáng hơn của chính họ

=> Sự đối lập giữa ánh sáng và bóng tối của bóng tối bao trùm với ánh đèn nơi quán chị Tí chính là biểu tượng cho kiếp sống nhỏ nhoi lay lắt, mù tối của những người cùng khổ trong biển đêm mênh mông của cuộc đời. Ngọn đèn ấy tuy yếu ớt nhưng vẫn là niềm lạc quan sống của những kiếp người nhỏ bé vô danh, vô nghĩa không tương lai, hạnh phúc trong xã hội cũ

c. Tâm trạng 

- Khi đợi tàu:

+ An dù buồn ngủ ríu cả mắt nhưng vẫn dặn chị tàu đến nhớ đánh thức em

+ Còn Liên ngồi yên không động đậy ngắm nhìn sao trời....

- Tâm trạng đón tàu

+ Nhìn thấy ánh đèn ghi từ xa nghe tiếng còi vọng lại Liên đã vội vã gọi em dậy

+ Rồi tàu đến Liên dắt em đứng dậy để nhìn đoàn xe vụt qua

- Tâm trạng khi tàu đi qua:

+ Ngẩn ngơ, nuối tiếc

+ An băn khoăn nghĩ ngợi: “Tàu hôm nay không đông chị nhỉ?” Còn Liên lặng theo mơ tưởng

=> Hình ảnh của đoàn tàu chính là ánh sáng mà sự mong chờ, ý chí và nghị lực sống của những người dân nơi phố huyện nghèo đã gửi gắm vào. Đó không chỉ là niềm vui ngắn ngủi cuối ngày sau một ngày làm việc mệt mỏi của họ, mà còn là hy vọng, là tương lai mà họ luôn âm thầm kiếm tìm

3. Tổng kết

a. Giá trị nội dung:

- Thạch Lam đã thể hiện một cách nhẹ nhàng mà thấm thía niềm xót thương với những sống cơ cực quẩn quanh, tăm tối ở phố huyện nghèo những ngày trước Cách mạng. Đồng thời ông cũng biểu lộ sự trân trọng ước vọng đổi đời mơ hồ trong họ.

b. Giá trị nghệ thuật:

- Đặc trưng cho phong cách truyện ngắn trữ tình với cốt truyện rõ ràng, mạch lạc, tuy không có chi tiết nút thắt làm câu truyện trở nên căng thẳng nhưng vẫn khiến cho câu truyện được đẩy tới cao trào cảm xúc

- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo, logic, xoáy sâu vào nội tâm nhân vật khiến cho cảm xúc trữ tình được đẩy lên cao nhất. Kết hợp với không gian, thời gian khiến cho câu truyện càng trở nên trầm lắng, nhiều tầng sâu suy ngẫm, ý nghĩa.

- Ngôn ngữ đơn giản, súc tính, giàu tính tạo hình

c. Giá trị nhân đạo:

- Câu truyện là sự thương cảm, sự đồng cảm đối với những số phận hẩm hiu, bất hạnh, luẩn quẩn không tìm thấy được lối thoát cho chính bản thân mình

- Lên án mạnh mẽ những thế lực vô nhân tính đang chà đạp cuộc sống của những người thấp cổ bé họng

- Khẳng định cho phẩm chất, ước mơ, khát vọng của con người dù có ở trong hoàn cảnh tăm tối nhường nào cũng không thể bị dập tắt

- Thể hiện niềm tin vào ý chí, nghị lực sống và chiến đấu của con người

- Tác phẩm còn làm thức tỉnh ý thức cá nhân trong mỗi con người. Khẳng định rằng dù ở địa vị, thân phận nào, hoàn cảnh nào, con người cũng cần được hạnh phúc, được sống 1 cuộc đời có ý nghĩa.

d. Giá trị hiện thực:

- Hình ảnh người dân phố huyện và hai chị em cùng chờ đoàn tàu đi qua đã cho chúng ta thấy được ý chí, nghị lực sống của họ. Dù có trong hoàn cảnh tăm tối nhất thì niềm khát vọng về một tương lai tươi sáng hơn không bao giờ bị dập tắt trong họ

- Hình ảnh đoàn tàu đi qua nhằm khẳng định với chúng ta rằng sự cố gắng, nghị lực và ước mơ của chúng ta rồi cũng sẽ nhận lại được những kết quả xứng đáng. Miễn là chúng ta không từ bỏ thì hạnh phúc vẫn sẽ đang chờ chúng ta ở phía trước