Giới thiệu tác phẩm: Lá diêu bông (mới 2024) | Văn 12 Chân trời sáng tạo

Tìm hiểu Tác giả tác phẩm: Lá diêu bông Ngữ văn 12 Chân trời sáng tạo trong chương trình Sách mới 2024 giới thiệu chung về tác phẩm, nội dung chính, giá trị nghệ thuật. Hi vọng qua bài viết dưới đây các bạn sẽ nắm vững được những kiến thức trọng tâm của bài học!

I. Tác giả Hoàng Cầm

Xem thêm: Tìm hiểu về tác giả Hoàng Cầm 

II. Tác phẩm Lá diêu bông

1. Giới thiệu chung

a. Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác:

- Chia sẻ về hoàn cảnh sáng tác của bài thơ, chính nhà thơ Hoàng Cầm đã từng tâm sự:

Bài thơ “Lá diêu bông” tôi viết về một câu chuyện có thật, câu chuyện về mối tình đầu trong đời tôi. Quá nửa đêm mùa rét năm 1959, trên giường ngủ, trong ánh sáng mờ mờ của ngọn đèn 6 (oát), bên cạnh người vợ đang ngủ ngon và các con cũng đang ngủ say ở giường bên, tôi không gây một tiếng động khả dĩ làm mất giấc ngủ của những người thân.
Đêm nào khi lên giường nằm, tôi cũng để sẵn một tập giấy trắng và một cây bút chì. Nếu ngủ được thì tốt, nhưng thường về đêm, tôi cứ hay bị thao thức, trằn trọc vô cớ. Chẳng có chuyện gì phải lo nghĩ, chẳng có ý định gì trong đầu mà sao về quá nửa đêm một mùa rét ấy tôi vẫn không ngủ được. Bốn bề yên tĩnh.

Nhà tôi ở vào một phố nhỏ, lại lùi tít vào bên trong nên tiếng xe cộ thưa thớt bên ngoài đường cũng không lọt được vào tai. Im lặng. Chợt bên tai vẳng lên một giọng nữ rất nhỏ nhẹ mà rành rọt, đọc chậm rãi, có tiết điệu, nghe như thời nào xa xưa vẳng đến, có lẽ từ tiền kiếp vọng về:
Váy Đình Bảng buông chùng cửa võng…

Tôi xoay người trong chăn về phía bên trái và ghi ngay. Giọng nữ vẫn đọc, không vội vàng mà cũng không quá chậm, và tôi ghi lia lịa trong bóng tối mờ. Đến lúc giọng nữ im hẳn, lòng tôi nhẹ bẫng hẳn, một lát sau tôi ngủ thiếp đi.
Sớm hôm sau nhìn lại thì có chỗ rõ, đọc được, nhiều chỗ dòng nọ đè lên dòng kia, chữ nọ như xóa mất chữ khác. Phải mất gần nửa tiếng đồng hồ tôi mới tách được ra theo thứ tự đúng như những lời người nữ kỳ diệu nào đó đã đọc cho tôi viết nửa đêm hôm qua. Và đó là cách bài thơ ‘Lá diêu bông’ ra đời.

b. Thể loại:

- Bài thơ được viết theo thể thơ tự do

c. Đề tài, nhan đề:

- Nhan đề của bài thơ “Lá diêu bông” mới lạ, với tên gọi của một loài cây không có thật khiến cho độc giả hứng thú, tò mò để tìm hiểu xem hình dạng của chiếc lá diêu bông thực chất trông như thế nào ngoài đời thật

- Vậy nhưng rồi “lá diêu bông” lại trở thành sự nuối tiếc, thất vọng của tác giả dành cho mối tình đầu không đến được với nhau. Từ đó, hình ảnh “lá diêu bông” đã trở thành biểu tượng cho tình yêu đơn phương không nhận được sự hồi đáp.

- Đề tài tình yêu tuy không còn quá xa lạ trong diễn đàn thi ca Việt Nam, thế nhưng một mối tình đơn phương lại có sự cách biệt tuổi tác thì còn khá mới lạ trong thời điểm bấy giờ. “Lá diêu bông” đã thực sự có một cách tỏa sáng thật đặc biệt giống như cách mà bài thơ được ra đời

d. Bố cục:

- Phần 1 (từ đầu đến… “gọi là chồng”): hình ảnh về người chị hàng xóm, cũng là mối tình đầu trong kí ức của tác giả

- Phần 2 (tiếp theo đến…. “chị không nhìn”): tâm trạng của người chị hàng xóm sau bốn lần nhận được chiếc “lá diêu bông” mà tác giả tìm tặng

- Phần 3 (đoạn còn lại): Sự tuyệt vọng, đau buồn của tác giả khi mối tình đầu tan vỡ

2. Đọc hiểu văn bản

a. Tóm tắt văn bản:

- Bài thơ “Lá diêu bông” là một bài thơ trữ tình buồn nhưng lại đầy ý vị, tầng nghĩa trong đó. Đó là những tiếc nuối, những nỗi niềm của một tình yêu không nhận được lời hồi đáp từ người mình thương, là sự thương cảm cho một vòng lặp tình yêu giống như tình yêu của cha mẹ lại một lần nữa tiếp diễn, hơn vậy nữa đó là sự bất lực khi không thể tìm thấy được bản ngã đích thực, tìm thấy được cái “tôi” của mình giữa cuộc đời đầy khó khăn. Cái đau thầm kín trong thâm tâm không thể giãi bày được bằng lời nói, giờ đây đã được tác giả bộc bạch trong từng ý thơ, dòng thơ đến với độc giả.

b. Bối cảnh tình huống diễn ra văn bản:

- Bài thơ diễn ra khi cậu bé đi kiếm tìm “lá diêu bông” để giành tặng cho mối tình đầu của mình
Tìm hiểu nhân vật

a. Cặp nhân vật trữ tình “chị - em”

- Nhân vật trữ tình “chị”:

+ Hình ảnh của người chị xuất hiện ngay ở đầu bài thơ, với không gian và trang phục đậm chất Kinh Bắc, chỉ cần nhìn cũng thấy được rằng đó là một cô gái của vùng đất Đình Bảng

+ Lá Diêu Bông chị tìm không thấy, chị vu vơ thách đố ai tìm được lá chị gọi làm chồng => Lời thách đố không bao giờ có thể có được sự giải đáp và sự đồng ý của chị

- Nhân vật trữ tình Em:

+ Trái tim ngây thơ tin vào lời hứa vu vơ của chị và quyết tâm có thể giành được sự đồng ý của chị

+ Luôn cố gắng, miệt mài đi tìm lá Diêu Bông, những chiếc lá mà em tìm thấy đều chẳng phù hợp với đáp án của chị, chị cũng luôn để tình cảm của em để ngỏ ở đó mà chẳng có lấy một cơ hội được đồng ý. Từ đó, em cầm chiếc lá “đi đầu non cuối bể”.

- Nhân vật “chị - em” qua bốn lần nhận lá đều có sự thay đổi.

+ Em: Từ vui mừng khi thấy rằng mình có cơ hội được ở cạnh bên chị, cho tới hy vọng rằng mình có thể sẽ tìm được chiếc lá diêu bông trong lời thách đố của chị, để rồi cuối cùng cũng thất vọng vì chẳng thể có được sự hồi đáp tình cảm mà mình luôn mong ước

+ Chị: Nỗi đau của chị cứ vậy mà tăng dần theo năm tháng. Chị cau mày vì thấy được tình cảm của người em mà mình luôn thương yêu như em ruột lại có tình cảm khác lạ với mình, thế rồi chị từ chối những hy vọng mà em luôn mong muốn. Để rồi, tới cuối cùng hành động mà chị làm là “xòe tay phủ mặt không nhìn”

=> Lá diêu bông vốn đã không phải một loại lá có thật trên đời, cũng giống như tình cảm của hai người sẽ chẳng bao giờ có thể tìm thấy được, hay có hy vọng về một cái kết tốt đẹp cả. Cuộc đời của hai người vốn đã được mặc định là hai đường thẳng song song không thể tiến tới

b. Hình tượng lá Diêu Bông:

- Đây là hình ảnh xuyên suốt bài thơ, là sợi dây liên hệ duy nhất của hai nhân vật.

- Lá diêu bông là biểu tượng cho sự chân thành, nồng nhiệt của tình yêu, nhưng cũng chính là sự ảo tưởng, không thể tìm thấy được trong cuộc đời này

c. Nghệ thuật

- Thể thơ tự do không gò bó giúp tác giả dễ dàng bộc lộ cảm xúc một cách chân thật nhất.

- Giàu chất nhạc tính bởi cách gieo vần “ông” ở cuối câu thơ “bông”, “chồng”, “sông”…

- Lặp cấu trúc: thời gian mà em tìm được lá và đưa cho chị

- Em tìm thấy lá: nhấn mạnh hành trình nỗ lực kiếm tìm không mệt mỏi của nhân vật trữ tình.

- Hình ảnh của cặp sóng đôi “chị” – “em” làm nổi bật nỗi đau, bi kịch của nhân vật trữ tình khi mối tình tươi đẹp không nhận được lời hồi đáp như ý.

3. Tổng kết

a. Giá trị nội dung:

b. Giá trị nghệ thuật:

- Bài thơ được viết theo thể thơ tự do, khiến cho tác giả có thể thỏa sức sáng tạo, mở rộng và gây ấn tượng với nhiều lối viết độc đáo

- Nhịp điệu của bài thơ mang âm hưởng của những làn điệu dân ca Quan họ da diết, trữ tình như một bài hát tâm tình, thủ thỉ với độc giả

- Hình tượng không có thật “Lá Diêu Bông” tạo nên sự huyền ảo, u mê, cũng như gây ấn tượng mạnh với tâm trí người đọc

- Hình ảnh của cặp sóng đôi “chị” – “em” làm nổi bật nỗi đau, bi kịch của nhân vật trữ tình khi mối tình tươi đẹp không nhận được lời hồi đáp như ý.

- Ngôn ngữ trong thơ giản dị, mộc mạc, lời thơ tự nhiên như đang kể lại một câu chuyện đã qua.