Soạn Sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 8: Phong trào Tây Sơn

Hướng dẫn Soạn Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 8: Phong trào Tây Sơn ngắn gọn, hay nhất theo chương trình Sách mới.

Bài 8: Phong trào Tây Sơn

Lý thuyết Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 8: Phong trào Tây Sơn

Sơ đồ tư duy Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 8: Phong trào Tây Sơn

Mở đầu trang 40 Lịch Sử 8: Đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ”- là thông điệp của vua Quang Trung nói thay cho cả dân tộc trong những ngày giáp Tết năm Kỷ Dậu 1789. Biết đặt lợi ích dân tộc lên trên lợi ích dòng họ nên phong trào Tây Sơn đã được đông đảo nhân dân ủng hộ. Vậy, tại sao phong trào bùng nổ? Những thắng lợi tiêu biểu nào đánh dấu sự nghiệp nhà Tây Sơn? Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa của phong trào đối với lịch sử dân tộc là gì?

Trả lời:

- Nguyên nhân bùng nổ: mâu thuẫn giữa các tầng lớp nhân dân (nhất là nông dân) với chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong.

- Thắng lợi tiêu biểu:

+ Lật đổ chúa Nguyễn và chính quyền Lê - Trịnh.

+ Chiến thắng quân Xiêm xâm lược (1785).

+ Chiến thắng quân Thanh xâm lược (1789).

- Nguyên nhân thắng lợi:

+ Tinh thần yêu nước, sự đồng lòng, ủng hộ của nhân dân

+ Sự lãnh đạo tài tình của Nguyễn Huệ - Quang Trung và bộ chỉ huy nghĩa quân.

- Ý nghĩa lịch sử:

+ Lật đổ các chính quyền phong kiến Nguyễn, Trịnh, Lê, xoá bỏ tình trạng chia cắt đất nước từ đó đặt cơ sở cho việc khôi phục nền thống nhất của quốc gia.

+ Đánh tan các cuộc xâm lược của quân Xiêm, Thanh, bảo vệ vững chắc nền độc lập và chủ quyền của đất nước.

Câu hỏi trang 40 Lịch Sử 8: Dựa vào tư liệu 8.1 và thông tin trong bài, em hãy cho biết tại sao phong trào Tây Sơn bùng nổ.

Trả lời:

Nguyên nhân bùng nổ của phong trào Tây Sơn:

- Cuối thế kỉ XVIII, chính quyền phong kiến Đàng Trong ngày càng suy yếu: bộ máy quan lại cồng kềnh và tham nhũng.

- Địa chủ, cường hào lấn chiếm ruộng đất của nông dân.

- Chế độ tô thuế, lao dịch nặng nề.

=> Mâu thuẫn giữa nông dân với chính quyền Đàng Trong lên đến đỉnh điểm.

Câu hỏi trang 40 Lịch Sử 8: Theo em, tại sao phong trào Tây Sơn được nhân dân Đàng Trong ủng hộ?

Trả lời:

Phong trào Tây Sơn nhận được sự ủng hộ của nhân dân Đàng Trong, vì:

+ Phong trào Tây Sơn bùng nổ xuất phát từ mâu thuẫn giữa nhân dân với chính quyền phong kiến Đàng Trong và mục tiêu ban đầu của phong trào này là: chống lại chính quyền chúa Nguyễn, giành lại cuộc sống ấm no.

+ Trong thời gian đầu, phong trào Tây Sơn nêu lên khẩu hiệu “lấy của người giàu chia cho người nghèo” để hiệu triệu, tranh thủ sự ủng hộ và tập hợp đông đảo quần chúng bị áp bức.

Câu hỏi trang 41 Lịch Sử 8: Nêu những nét chính về quá trình lật đổ chúa Trịnh, chúa Nguyễn và vua Lê của nghĩa quân Tây Sơn.

Trả lời:

- Giữa năm 1774, nghĩa quân đã kiểm soát được một vùng rộng lớn từ Quảng Nam đến Bình Thuận.

- Chúa Trịnh Sâm cho quân vượt ranh giới sông Gianh, tấn công Phú Xuân (Thừa Thiên Huế), chúa Nguyễn vượt biển chạy vào Gia Định.

- Từ 1776 - 1783: nghĩa quân Tây Sơn bốn lần đánh vào Gia Định, lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong.

- Tháng 6 /1786: Tây Sơn tấn công thành Phú Xuân, quân Trịnh nhanh chóng tan rã.

- Trong những năm 1786 - 1788, quân Tây Sơn ba lần tiến ra Thăng Long, đánh tan tập đoàn phong kiến Lê - Trịnh và các thế lực cát cứ mới. 

=> Sông Gianh và hệ thống Lũy Thầy đến đây đã không còn là ranh giới chia đôi đất nước. 

Câu hỏi trang 41 Lịch Sử 8: Dựa vào thông tin trong bài, quan sát hình 8.2 và lược đồ 8.3, em hãy mô tả lại chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút năm 1785.

Trả lời:

- Mô tả chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút:

+ Tháng 1/1785, Nguyễn Huệ đưa 2 vạn quân vào Gia Định, bố trí mai phục trên sông Tiền, đoạn từ Rạch Gầm tới Xoài Mút (Tiền Giang).

- Rạng sáng ngày 19/1/1785, quân Tây Sơn dụ quân Xiêm vào trận địa mai phục, rồi đồng loạt cho thuỷ binh, bộ binh phối hợp từ các hướng tấn công vào đội hình quân Xiêm. Trong vòng một ngày, gần 4 vạn quân Xiêm bị tiêu diệt. Quân Tây Sơn làm chủ vùng Gia Định. 

+ Kết quả: chỉ trong vòng một ngày, gần 4 vạn quân Xiêm bị tiêu diệt. Quân Tây Sơn đã làm chủ được vùng Gia Định.

Câu hỏi trang 42 Lịch Sử 8: Dựa vào thông tin trong bài, quan sát lược đồ 8.4, em hãy mô tả lại trận Ngọc Hồi - Đống Đa năm 1789.

Trả lời:

- Ngày 25/11 năm Mậu Thân (22/12/1788), Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy hiệu là Quang Trung, chỉ huy quân tiến ra Bắc, liên tục tuyển thêm quân.

- Vua Quang Trung chia quân làm 5 đạo tiến ra Bắc Hà, đạo chủ lực do Quang Trung chỉ hủy tiến thẳng vào Thăng Long.

* Diễn biến:

- Đêm 30 tết, quân ta vượt sông Gián Khẩu tiêu diệt gọn quân địch ở đồn tiền tiêu.

- Đêm mùng 3 tết, bao vây tiêu diệt đồn Hà Hồi.

- Đêm mùng 5 tết, quân ta tấn công và hạ đồn Ngọc Hồi.

- Cùng lúc đạo quân của đô đốc Long tấn công, tiêu diệt đồn Đống Đa.

=> Kết quả: quân Thanh đại bại; tướng giặc là Sầm Nghi Đống cùng đường phải tự tử. Tôn Sĩ Nghị vội vã bỏ thành, vượt sông và rút chạy về nước. Trưa ngày mùng 5 tết, vua Quang Trung dẫn đại quân tiến vào thành Thăng Long.

Câu hỏi trang 42 Lịch Sử 8: Việc Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế có ý nghĩa gì đối với chiến thắng?

Trả lời:

Ý nghĩa của việc Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế

+ Trước thế mạnh của giặc Thanh, nhân dân Việt Nam cần đoàn kết lực lượng toàn dân trong một mặt trận thống nhất, dưới sự lãnh đạo của một vị vua chính danh vị. Vì vậy, Nguyễn Huệ đã lên ngôi Hoàng đế, dùng danh nghĩa vua của nước Việt để kêu gọi toàn dân cùng tham gia đánh giặc.

+ Việc Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế đã tái khẳng định Đại Việt là một quốc gia có độc lập, chủ quyền. Do đó, nêu cao được tính chất chính nghĩa của cuộc kháng chiến.

Câu hỏi trang 43 Lịch Sử 8: Em hãy nêu ý nghĩa lịch sử và nguyên nhân thắng lợi của phong trào Tây Sơn

Trả lời:

Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử

- Nguyên nhân thắng lợi:

+ Ý chí đấu tranh chống áp bức bóc lột, tinh thần yêu nước, đoàn kết và hi sinh cao cả của nhân dân ta.

+ Sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của vua Quang Trung và bộ chỉ huy nghĩa quân.

- Ý nghĩa lịch sử: Phong trào Tây Sơn đã có nhiều đóng góp lớn đối với lịch sử dân tộc:

+ Lật đổ các chính quyền phong kiến Nguyễn - Trịnh, xoá bỏ tình trạng chia cắt đất nước, đặt cơ sở cho việc khôi phục nền thống nhất quốc gia.

+ Đồng thời, phong trào này còn đánh tan các cuộc xâm lược của quân Xiêm, quân Thanh, bảo vệ vững chắc nền độc lập và chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc.

Câu hỏi trang 43 Lịch Sử 8: Vua Quang Trung đã có những đóng góp gì cho lịch sử dân tộc ở thế kỉ XVIII?

Trả lời:

- Thống nhất đất nước, xóa bỏ ranh giới đất nước.

- Bảo vệ nền độc lập dân tộc.

- Lật đổ các chính quyền phong kiến Lê-Trịnh-Nguyễn.

- Đuổi tan các quân xâm lược Xiêm-Thanh.

- Có nhiều chính sách để xây dựng nền kinh tế đất nước. Giữ gìn nền văn hóa độc lập dân tộc.

- Chính sách ngoại giao mềm dẻo. Chính sách quốc phòng đúng đắn.

- Đẩy mạnh tình hình chính trị, xã hội, văn hóa, giáo dục,....

=> Vua Quang Trung đã góp nhiều công lao to lớn để xây dựng và giữ gìn đất nước 

Luyện tập - Vận dụng

Câu 1. Trình bày khái quát tình hình xã hội Đàng Trong nửa sau thế kỉ XVIII theo mẫu dưới đây.

Trả lời:

Triều đình: dần suy yếu	Nông dân: Địa chủ và cường hào xâm chiếm và chiếm đoạt ruộng đất của nhân dân, bắt họ phải nộp nhiều loại thuế.
Quan lại: mua bán quan chức và tước vị trở nên phổ biến. Quan lại và cường hào liên kết với nhau để đàn áp và cưỡng bức nhân dân, đồng thời cạnh tranh với nhau trong việc ăn chơi xa xỉ.	Các tầng lớp khác: Các thương nhân, thợ thủ công, đặc biệt là các dân tộc thiểu số sống ở miền núi cũng cảm thấy rất không bằng lòng với chính quyền của nhà Nguyễn. Họ bị ép phải nộp các sản phẩm lâm thổ như ngà voi, sừng tê, mật ong...

Câu 2. Hoàn thành bảng tóm tắt về hai cuộc kháng chiến chống ngoại xâm do Nguyễn Huệ - Quang Trung lãnh đạo theo mẫu dưới đây.

Trả lời:

Câu 3. Hãy mô tả ngắn gọn (khoảng 5 dòng) về một di tích lịch sử hay công trình tưởng niệm có liên quan đến phong trào Tây Sơn mà em biết.

Trả lời:

(*) Tham khảo: Mô tả ngắn gọn về di tích Gò Đống Đa (Hà Nội)

Di tích Gò Đống Đa được xây dựng vào năm 1989 nhân kỉ niệm 200 năm chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa, được chính phủ Việt Nam công nhận là di tích quốc gia đặc biệt (năm 2018).

Năm 2010, nhân Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, di tích Gò Đống Đa đã được tu bổ, tôn tạo và xây mới một số hạng mục công trình với tổng diện tích hơn 22.120,8m2. Hiện tại, Gò Đống Đa bao gồm các hạng mục: Cổng, Gò Đống Đa, nghi môn, tượng đài Quang Trung, đền thờ Hoàng đế Quang Trung và các công trình phụ trợ.

Vào mùng 5 Tết hằng năm, lễ hội kỉ niệm chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa và tưởng nhớ công lao của vị anh hùng dân tộc Quang Trung được tổ chức tại đây.

>>> Xem toàn bộ: Soạn Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo

-------------------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 8: Phong trào Tây Sơn trong bộ SGK Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúc các bạn học tốt!