Soạn Sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Tình hình Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX

Hướng dẫn Soạn Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Tình hình Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX ngắn gọn, hay nhất theo chương trình Sách mới.

Bài 3: Tình hình Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX

Lý thuyết Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Tình hình Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX

Sơ đồ tư duy Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Tình hình Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX

Mở đầu trang 20 Bài 3 Lịch Sử 8: Vào thế kỉ XVI, nhiều quốc gia phong kiến ở khu vực Đông Nam Á bước vào giai đoạn suy thoái và phải đối mặt với sự xâm lược, chiếm đóng của thực dân phương Tây. Quá trình này đã diễn ra như thế nào? Dưới ách đô hộ của thực dân phương Tây, tình hình chính trị, kinh tế, văn hoá - xã hội của các nước Đông Nam Á có những điểm gì nổi bật? Cuộc đấu tranh của nhân dân các nước trong khu vực chống lại ách đô hộ đã diễn ra như thế nào?

Trả lời:

- Trong các thế kỉ XVI - XIX, bằng nhiều cách thức và thủ đoạn khác nhau như: ngoại giao, buôn bán, truyền giáo, khống chế chính trị ép kí hiệp ước và dùng vũ lực thôn tính, thực dân phương Tây đã từng bước xâm chiếm gần hết các quốc gia Đông Nam Á.

- Sự thống trị của thực dân phương Tây đã dẫn đến những chuyển biến lớn ở các nước Đông Nam Á; đồng thời cũng đẩy mâu thuẫn dân tộc giữa nhân dân Đông Nam Á với chính quyền thực dân ngày càng sâu sắc, làm bùng nổ nhiều cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.

- Mặc dù diễn ra sôi nổi, quyết liệt, nhưng do nhiều nguyên nhân, các cuộc đấu tranh của nhân dân Đông Nam Á trong giai đoạn này vẫn chưa giành được thắng lợi.

Câu hỏi trang 20 Lịch Sử 8: Dựa vào thông tin trong bài em hãy trình bày những nét chính trong quá trình thực dân phương Tây xâm lược các nước Đông Nam Á từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX

Trả lời:

Nét chính về quá trình thực dân phương Tây xâm lược Đông Nam Á

- Do Đông Nam Á có vị trí địa lí quan trọng, lại giàu tài nguyên khoáng sản nên sớm trở thành mục tiêu xâm lược của các nước tư bản phương Tây.

- Năm 1511, Bồ Đào Nha đánh chiếm vương quốc Ma-lắc-ca. Sự kiện này đã mở đầu quá trình xâm chiếm, áp đặt sự thống trị, biến các nước Đông Nam Á thành thuộc địa của thực dân phương Tây.

- Trong các thế kỉ XVI - XIX, bằng nhiều cách thức và thủ đoạn khác nhau, thực dân phương Tây đã từng bước xâm chiếm gần hết các quốc gia trong khu vực:

+ Hà Lan cai trị In-đô-nê-xi-a (Indonesia);

+ Anh chiếm toàn bộ bán đảo Ma-lay-a (Malaya), phía Bắc đảo Booc-nê-ô (Borneo) và Mi-an-ma (Myanmar)

+ Pháp đặt ách đô hộ lên ba nước Đông Dương.

+ Tây Ban Nha, sau đó là Mỹ chiếm Phi-líp-pin (Philippines).

- Xiêm là nước duy nhất ở Đông Nam Á giữ được độc lập, do tiến hành canh tân đất nước và chính sách ngoại giao khôn khéo.

Câu hỏi trang 20 Lịch Sử 8: Tại sao Ma-lắc-ca (Malacca) lại trở thành mục tiêu đầu tiên của chủ nghĩa thực dân phương Tây?

Trả lời:

Malacca lại trở thành mục tiêu đầu tiên của chủ nghĩa thực dân phương Tây vì: 

- Malacca nằm giữa bán đảo Malaya và đảo Sumatra, nối biển Đông với Ấn Độ Dương. 

- Đây là một trong những đầu mối quan trọng trong nền hàng hải quốc tế,

- Malacca có vị trí địa kinh tế rất thuận lợi khi nằm trên tuyến giao thông qua trọng, vận chuyển hàng hóa bằng đường thủy từ châu Âu, châu Phi, Nam Á, Trung Đông đi Đông Á.

- Từ thế kỉ VII, Malacca vươn lên trở thành trung tâm thương mại lớn nhất Đông Nam Á, nắm giữ vị thế hoàng kim trong hệ thống thương mại Đông – Tây.  

Câu hỏi trang 21 Lịch Sử 8: Nêu những nét chính về tình hình chính trị Đông Nam Á dưới ách đô hộ của thực dân phương Tây.

Trả lời:

- Trong quá trình đô hộ Đông Nam Á. Các nước thực dân phương Tây đã thi hành nhiều chính sách cai trị thâm độc trên lĩnh vực chính trị, như:

+ “Chia để trị” (chia một nước hoặc một vùng thuộc địa thành các đơn vị hành chính với những chính sách cai trị khác nhau)

+ Mua chuộc, khống chế bộ phận phong kiến đầu hàng.

+ Cử quan chức thực dân cai trị trực tiếp ở trung ương và người bản xứ chỉ nắm quyền cai quản ở địa phương.

- Chính sách cai trị của thực dân phương Tây đã đưa đến nhiều chuyển biến ở Đông Nam Á, như:

+ Ở các quốc gia, triều đình phong kiến đã đầu hàng, phụ thuộc vào chính quyền thực dân.

+ Sự chia rẽ dân tộc, tôn giáo trong nội bộ từng nước và tạo nên khoảng cách giữa các quốc gia trong khu vực.

Câu hỏi trang 22 Lịch Sử 8: Hình 3.5 và hình 3,6 cho em biết những ngành kinh tế nào được chính quyền thuộc địa chú trọng phát triển?

Trả lời:

Những ngành kinh tế được chính quyền thuộc địa chú trọng phát triển:

- Nông nghiệp đặc biệt là trồng cây công nghiệp

- Các ngành công nghiệp chế biến, sản xuất hàng tiêu dùng được chú trọng đầu tư.

- Khai thác khoáng sản.

- Xây dựng hệ thống đường sắt, đường bộ, bến cảng. 

Câu hỏi trang 22 Lịch Sử 8: Theo em, chính sách cướp đoạt ruộng đất, “cưỡng bức trồng trọt” của chính quyền thực dân gây ra hậu quả gì cho người dân thuộc địa?

Trả lời:

Chính sách cướp đoạt ruộng đất, “cưỡng bức trồng trọt” của chính quyền thực dân đã khiến cho:

+ Nông dân ở các nước Đông Nam Á không có ruộng đất để trồng trọt, lâm vào cảnh đói khổ, bần cùng hóa.

+ Mặt khác, do bị mất ruộng đất, bị tước đoạt tư liệu sản xuất, nên người nông dân buộc phải bán sức lao động của mình, tới làm thuê trong các đồn điền, hầm mỏ hay nhà máy, xí nghiệp,… từ đó, dần hình thành nên đội ngũ công nhân.

Câu hỏi trang 23 Lịch Sử 8: Trình bày những nét chính về tình hình xã hội Đông Nam Á thời thực dân đô hộ

Trả lời:

- Trật tự xã hội truyền thống bị phá vỡ, một nền thống trị mới mang đậm màu sắc kì thị chủng tộc và “ngu dân” được áp đặt.

- Các giai cấp cũ vẫn tồn tại nhưng bị phân hóa.

- Xuất hiện một số tầng lớp mới: tư sản dân tộc, trí thức mới, tiểu tư sản, công nhân. => tham gia vào các hoạt động đấu tranh giành độc lập.

Câu hỏi trang 23 Lịch Sử 8: Những chi tiết nào trong hình 3.8 thể hiện những tầng lớp khác nhau trong xã hội và sự hiện diện của văn hóa phương Tây ở thành thị?

Trả lời:

Những chi tiết trong hình 3.8 thể hiện sự khác biệt giữa các tầng lớp xã hội và sự hiện diện của văn hóa phương Tây là:

+ Các công trình theo phong cách kiến trúc phương Tây.

+ Tàu hỏa

+ Xe đạp.

+ Người đàn ông ăn mặc sang trọng, đeo trang sức ngồi trên xe ngựa có phu xe.

Câu hỏi trang 24 Lịch Sử 8: Cuộc đấu tranh chống lại ách đô hộ của thực dân phương Tây đã diễn ra như thế nào ở Đông Nam Á?

Trả lời:

Quá trình đấu tranh chống thực dân phương Tây ở các nước Đông Nam Á tuy khác nhau về thời điểm và hình thức đấu tranh nhưng đều cùng mục đích chống lại ách cai trị bất công của chế độ thực dân. 

- Vào thế kỉ XVII, nhân dân trên quần đảo Ban-đa (Indonesia) đã vùng lên chống lại chính sách độc quyền cây hương liệu của công ty Đông Ấn Hà Lan.

- Đầu thế kỉ XIX, cuộc khởi nghĩa của Hoàng tử Diponegoro ở Gia-va (Indonesia) đã làm rung chuyển chế độ cai trị của thực dân Hà Lan

- Ở Việt Nam, làn sóng đấu tranh chống Pháp diễn ra quyết liệt, tiêu biểu là khởi nghĩa của Trương Định (1862-1864), Nguyễn Trung Trực (1861, 1867)

- Từ năm 1824 - 1885, nhân dân Mianma tiến hành kháng chiến quyết liệt.

+ Sau khi trở thành một tình của Ấn Độ thuộc địa, nhân dân Mianma tiến hành chiến tranh du kích trên toàn quốc. 

+ Năm 1896, phong trào tạm lắng xuống.

Câu hỏi trang 24 Lịch Sử 8: Dựa vào tư liệu 3.9 và 3.10, em có nhận xét gì về tinh thần đấu tranh của người dân In-đô-nê-xi-a chống lại ách đô hộ của thực dân Hà Lan?

Trả lời:

Nhận xét: nhân dân In-đô-nê-xi-a đã thể hiện tinh thần yêu nước, dũng cảm, kiên cường và bất khuất trong cuộc đấu tranh chống lại ách đô hộ của thực dân Hà Lan.

Luyện tập - Vận dụng

Câu 1. Hoàn thành bảng thống kê các thuộc địa của thực dân phương Tây ở khu vực Đông Nam Á đến cuối thế kỉ XIX theo mẫu dưới đây:

Trả lời

Thực dân cai trị	Hà Lan	Anh	Pháp	Tây Ban Nha
Các thuộc địa	In-đô-nê-xi-a	Bán đảo Ma-lay-a, phía Bắc đảo Booc-nê-ô và Mi-an-ma.	ba nước Đông Dương: Việt Nam, Lào, Cam-pu-chia.	Ma-lắc-ca

Câu 2. Hoàn thành bảng tóm tắt về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa của các nước Đông Nam Á dưới ách đô hộ của thực dân phương Tây theo mẫu dưới đây:

Trả lời

Tình hình chính trị	Tình hình kinh tế	Tình hình xã hội	Tình hình văn hóa
- Chính phủ của các quốc gia bị thực dân áp đặt hoặc bị phụ thuộc và phải thực hiện những công việc tay sai cho thực dân. -Cả bộ máy trung ương lẫn địa phương đều được điều hành bởi các quan chức do thực dân bổ nhiệm.	- Tăng cường việc khai thác, bóc lột người dân bản địa mà không quan tâm đến sự phát triển của ngành công nghiệp nặng, chủ yếu tập trung vào sản xuất hàng tiêu dùng và chế biến. - Mở rộng mạng lưới đường giao thông để phục vụ cho việc khai thác kinh tế và đàn áp những phong trào đấu tranh của nhân dân. - Chiếm đoạt đất ruộng để lập các đồn điền.	- Quý tộc và lãnh chúa liên kết với thực dân để khai thác nông dân. - Nông dân ngày càng nghèo đói, phải đối mặt với nhiều thuế và công việc nặng nhọc. - Xuất hiện các tầng lớp mới trong xã hội bao gồm tư sản dân tộc, công nhân và trí thức nhỏ, họ bắt đầu tham gia vào cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.	- Tiếp nhận và phát triển văn hóa phương Tây, tạo nên sự đa dạng và xung đột văn hóa, tôn giáo. - Thực hiện chính sách nô dịch nhằm đồng nhất và làm cho nhân dân mất đi tính tự chủ.

Câu 3. Em có nhận xét gì về hình thức đấu tranh và lực lượng tham gia trong phong trào đấu tranh chống ách đô hộ của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á?

Trả lời:

Nhận xét về hình thức đấu tranh và lực lượng tham gia phong trào đấu tranh chống ách đô hộ của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á

- Về lực lượng tham gia: lực lượng tham gia phong trào đấu tranh chống ách đô hộ đủ mọi giai cấp, tầng lớp nhân dân: nông dân, công nhân, tư sản dân tộc, tiểu tư sản…

- Về hình thức đấu tranh: diễn ra dưới hình thức các cuộc khởi nghĩa. 

Câu 4. Tìm hiểu về một người anh hùng dân tộc của các nước Đông Nam Á trong thời kì chống lại ách đô hộ của thực dân phương Tây. Viết một đoạn văn khoảng 150 chữ giới thiệu về người anh hùng đó.

Trả lời:

Tài liệu tham khảo:

Một trong những anh hùng dân tộc tiêu biết là Nguyễn Trung Trực. Nguyễn Trung Trực tên thật là Nguyễn Văn Lịch, sinh năm 1838, tại Bình Nhật, huyện Cửu An, phủ Tân An (nay thuộc xã Bình Đức, huyện Bến Lức, tỉnh Long An). Lớn lên trong hoàn cảnh đất nước bị thực dân Pháp xâm lược, ông tham gia và lãnh đạo nghĩa quân chống Pháp.Năm 1861, hưởng ứng lịch Cần Vương chống Pháp, ông chiêu mộ một số đông nông dân nổi dậy đánh phá các đồn Pháp ở các vùng thuộc phủ Tân An. Lập được nhiều chiến công nên được triều đình Huế phong chức Quản cơ.Sau đó, ông tiếp tục chiến đấu qua lại trên địa bàn Gia Định, Biên Hòa. Sau khi ba tỉnh miền đông Nam Bộ mất (hòa ước Nhâm Tuất 1862) ông được phong làm Lãnh binh. Năm 1861 ông lại được triều đình phong chức Hà Tiên thành thủ úy để trấn giữ đất Hà Tiên. Ngày 27-10-1868, giặc Pháp đem ông ra hành hình ở chợ Rạch Giá, ông hưởng dương 31 tuổi.

>>> Xem toàn bộ: Soạn Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo

-------------------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Tình hình Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX trong bộ SGK Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúc các bạn học tốt!