Đọc hiểu Thỏ và rùa- Chuyện bó đũa

Đọc hai văn bản sau:

THỎ VÀ RÙA

Ngày xưa, thỏ lúc nào cũng cười mũi con rùa về sự chậm chạp. Nhưng rùa thì đắng lòng trước sự khoe khoang của thỏ.

Một hôm, trước đông đủ bá thú, rùa thách thỏ chạy thi. Thỏ trả lời:

- Đừng có đùa đai! Bạn không biết là tôi có thể chạy cả chục vòng quanh bạn hay sao.

Rùa mỉm cười:

~ Không cần nhiều lời. Muốn biết ai nhanh thì cứ việc thi.

Thế là trường đua được vạch ra. Con cáo làm trọng tài. Nó hú ba tiếng là cuộc thi bắt đầu.

Thoắt một cái, con thỏ đã biến mất. Con rùa cứ chậm chạp bước theo. Các thú khác ở dọc đường cô või,

Một lúc sau, thỏ đứng lại đợi rùa, nhân tiện diễu? chơi cho bõ ghét. Đợi một lúc mà rùa vẫn chưa tới. Thỏ vừa thiêm thiếp vừa lẩm bẩm:

— Ta cứ chợp mắt một tí trên bãi có này. Khi trời mát xuống ta sẽ chạy tiếp cũng chẳng muộn gì!

Thế rồi nó dạng chân, duỗi tay. nhắm mắt ngủ ngon lành. Một lúc sau. con rùa ì ạch bò tới.

Nó bỏ qua chỗ con thỏ đang ngủ say, rồi đến được mức cuối. Tiếng reo hò náo nhiệt. Lúc đó, con thỏ vừa mở mặt. Biết mình thua cuộc, thỏ xấu hổ trốn vào rừng.

CHUYỆN BÓ ĐŨA

Ngày xưa, có ông lão nông dân nọ rất thông minh. Ông rất buồn vì thấy trong gia đình, các con ông hay cãi cọ với nhau. Ông cố khuyên nhủ, nhưng vô ích.

Một hôm, nằm trên giường bệnh. ông gọi các con lại. Ông buộc đũa thành một bó, để trước mặt các con. Sau đó, ông truyền cho mỗi đứa đến bẻ bó đũa ra làm đôi, nhưng không đứa nào bé nồi. Cuối cùng. ông cởi bó đũa ra, đưa cho mỗi đứa một chiếc. Ai nấy bé gãy dễ dàng.

Mấy đứa con nhìn nhau, không biết người cha có ý nói gì. Ông già nghiêm nghị bảo:

- Các con yêu dấu! Bao giờ các con còn đoàn kết như bó đũa này thì không kẻ thù nào làm hại được các con. Nhưng nếu các con cứ chia rẽ và cãi vã, thì các con sẽ sớm bị tiêu diệt.

(158 Truyện Ngụ ngôn Aesop, Phan Như Huyện, 1995)

Câu hỏi: 

a. Nêu các đặc điểm chính của truyện ngụ ngôn được thể hiện trong văn bản trên.

b. Sau khi đọc truyện 7d và rùa, một số bạn cho rằng. việc rùa thắng thỏ là khó xảy ra trong thực tế (nếu không phải vậy thì đã chăng có câu: “Chậm như rùa!”). Các bạn khác lại cho rằng việc rùa thắng thỏ là xứng đáng và rất thuyết phục. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?

c. Một số bạn băn khoăn không dám chắc Chuyện bó đũa là truyện ngụ ngôn hay là truyện cổ tích. Nếu được các bạn ấy hỏi ý kiến trong việc xác định thể loại, em sẽ trả lời các bạn thế nào?

d. Theo em, cách kết thúc của hai văn bản Chuyện bó đũa và Hai người bạn đồng hành và con gấu có điểm gì giống nhau? Điểm giống nhau

ấy giúp em rút ra lưu ý gì khi đọc các truyện ngụ ngôn có cách kết thúc tương tự?

đ. Dựa vào các thông tin (tình huống, tác dụng, bài học) trong bảng dưới đây đối với truyện Thỏ và rùa, hãy hoàn tất các thông tin đối với truyện Chuyện bó đũa:

Nội dung	Thỏ và rùa	Chuyện bó đũa
Tình huống	Bị thở chê là chậm chạp, rùa thách thỏ chạy thi trước sự chứng kiến của bá thú. Thỏ ỷ mình chạy nhanh, xem thường đối thủ nên thua cuộc , rùa chăm chỉ chạy hết sức mình nên đã chiến thắng.
Tác dụng	Thể hiện sự kiêu ngạo, khinh thường đối thủ của thỏ, sự cần mẫn, chăm chỉ và tự tin của rùa. Thể hiện bài học câu chuyện muốn đề cập qua thát bại của thỏ và chiến thắng của rùa.
Bài học	Sự chăm chỉ, cần mẫn, tự tin có thể làm nên chiến thắng. Chậm mà chắc và tự biết sức mình, hơn nhanh mà ỷ lại, kiêu ngạo, cần phải biết người biết ta,….

e. Dựa vào bảng dưới đây, tóm tắt tình huống truyện, chuỗi sự kiện được kể( cốt truyện), bài học ứng xử trong truyện Truyện bó đũa:

 

Nội dung	Thỏ và rùa	Chuyện bó đũa
Tình huống	Thỏ và rùa chạy thi  thỏ ý. Mình chạy nhanh, xem thường đối phương nên thua cuộc, rùa chăm chỉ chạy hết sức mình nên đã chiến thắng
Chuỗi sự kiện	- Thỏ vốn khinh thường rùa và chê rùa chậm chạp. Rùa công khai thách thỏ chjay thi và cuộc thi được tiến hành trước sự chứng kiến của bá thú - Vào cuộc thi, rùa cần mẫn chăm chỉ. - Thỏ ý mình chạy nhanh cứ nhởn nhơ trêu chọc rùa, thậm chí lại còn gnur một giấc ngon lành. - Lúc thỏ tỉnh dạy  thì rùa đã về đích. Biết mình thua cuỗ không hteer chối cãi, thỏ ta xấu hổ lánh mặt vào rừng.
Bài học	Chăm chỉ sẽ giúp đến đích sớm hơn, hơn thua ở việc làm, hành động thực, không ở lời nói suông

g. Có bạn cho rằng: bài học vẫn không có gì thay đổi, nếu thay hai nhân vật thỏ và rùa trong truyện bằng hai nhân vật đều là thỏ hoặc hai nhân vật đều là rùa chạy thi với nhau; và vì một lí do nào đó, con vật tưởng là yếu hơn, chậm hơn đã giành chiến thắng. Em có đồng ý như vậy không? Vì sao?

>>> Xem đầy đủ: Soạn SBT Ngữ Văn 7 Bài 2: Bài học cuộc sống - CTST

Trả lời

a. Em có thể dựa vào Tri thức Ngữ văn (các mục từ: 'truyện ngụ ngôn, cốt truyện, tình huống nhân vật, không gian, thời gian.... trong truyện ngụ ngôn) cùng những hiểu biết của mình qua thực hành đọc hiểu truyện ngụ ngôn đề thực hiện yêu cầu này.

 b.

- Trước các ý kiến tranh luận. em cần định hướng ý kiến của mình theo ba khả năng:

+ Khẳng định, đồng tình với ý kiến của bên thứ nhất. nếu ý kiến này đúng.

+ Khẳng định. đồng tình với ý kiến của bên thứ hai, nếu ý kiến này đúng.

+ Khẳng định. đồng tình phần đúng và bác bó phần chưa đúng trong ý kiến của mỗi bên.

- Theo đó. đề đưa ra được ý kiến riêng của mình trong trường hợp này, em cần lần lượt xét xem:

+ Ý kiến mà mỗi bên nêu lên đã chặt chẽ. thuyết phục chưa?

 + Về thực chất, ý kiến của hai bên có khác biệt theo kiểu trái ngược nhau không?

 - Từ việc xem xét đó nhận ra mỗi ý kiến có thể có ý đúng nhưng chưa thuyết phục đo có sự lầm lẫn hoặc thiếu chặt chẽ do cách diễn đạt hoặc thiếu lí lẽ, bằng chứng.

 Chẳng hạn:

 + Việc đồng nhất nhân vật thó. rùa trong truyện ngụ ngôn (thường được hư cấu. phóng đại....) với hình ảnh thỏ, rùa ngoài đời thực là sai lầm (ý kiến thứ nhất).

+ Việc cho rằng rùa thắng thỏ là “xứng đáng và rất thuyết phục” nhưng lại không nói rõ “trong truyện ngụ ngôn thỏ và rùa” hay trong đời thực là không chặt chẽ: không đưa ra lí lẽ. bằng chứng nên chưa thuyết phục (ý kiến thứ hai).

 - Kết luận của em có thể đưa ra theo hướng: Đồng tình với ý kiến thứ hai nhưng đưa thêm lí lẽ, bằng chứng và diễn đạt sao cho chặt chẽ hơn.

 e.

 - Em có thể dựa vào các mục từ trong Tri thức Ngữ văn liên quan đến hai thể loại truyện ngụ ngôn và truyện cổ tích (đã học ở lớp 6) đề thực hiện yêu cầu của câu hói.

 - Về cách thức, tùy theo đối tượng em có thể trả lời ngắn gọn theo cách thông thường, hoặc thực hiện theo hai bước:

Bước 1: Sử dụng một bảng so sánh đối chiếu các đặc điểm. yếu tố chính của hai thể loại giúp bạn phân biệt rõ hai thể loại.

 Bước 2: Đối chiếu đặc điểm truyện ngụ ngôn với Chuyện bó đũa đề giúp bạn nhận ra đây là truyện ngụ ngôn, không phải truyện cổ tích (cũng cần lưu ý phân biệt uyện cô tích với truyện cô).

 Lưu ý: Bài tập không chỉ yêu cầu đưa ra câu trả lời mà còn yêu cầu niêu lên được cách em trả lời băn khoăn của bạn.

 d.

 - Em cần đọc lại hai truyện. chú ý phần kết thúc:

 + Cuối truyện ai người bạn đồng hành và con gấu có cuộc đối thoại giữa hai người bạn và kết thúc truyện là câu trả lời bất ngờ của người bạn suýt bị gấu vồ chết trong gang tắc:

 "... người trên cây trèo xuống gặp bạn, cười và nói rằng: “Ông Gấu thì thâm với cậu điều gì đó?”

  “Ông ấy bảo tớ rằng”, người kia nói, “không nên tin vào những kẻ bỏ mặc bạn bè trong cơn hoạn nạn. ”

 + Cuối truyện Chuyện bó đũa là lời khuyên dạy của người cha đối với những người con:

 "_ Các con vên dấu! Bao giờ các con còn đoàn kết như bó đũa này thì không kẻ thù nào làm hại được các con. Nhưng nếu các con cứ chia rẽ và cãi vã, thì các con sẽ sớm bị tiêu diệt.”

 - Kết luận mà em cần nêu lên là:

 + Hai truyện giống nhau ở chỗ bài học của truyện được nêu lên bằng một câu nói của nhân vật ở cuối truyện.

 + Điều này cho thấy: một trong những cách nêu bài học ở truyện ngụ ngôn là sử dụng một lời thoại của nhân vật ở phần kết thúc truyện. Vậy khi đọc một số truyện nøụ ngôn có cấu trúc tương tự, người đọc có thể dựa vào lời thoại của nhân vật đề rút ra bài học mà tác giả gửi gắm.

 đ.

 - Em cần đọc kĩ ví dụ (cột bên trái) về cách tóm tắt tình: huống, tác dụng, bài học trong truyện 7»ó và rùa đê thực hiện yêu cầu của đề bài đối với truyện Chuyện bó đũa.

 - Tình huống, tác dụng, bài học trong Chuyện bó đũa có thể tóm tắt trong sự đối chiếu với các yếu tố này trong truyện thỏ và rùa qua bảng sau:

Nội dung	Thỏ và rùa	Chuyện bó đũa
Tình huống	Bị thở chê là chậm chạp, rùa thách thỏ chạy thi trước sự chứng kiến của bá thú. Thỏ ỷ mình chạy nhanh, xem thường đối thủ nên thua cuộc , rùa chăm chỉ chạy hết sức mình nên đã chiến thắng.	Người cha đưa cho các con cả bó đũa yêu cầu bẻ làm đôi, không ai có thể bẻ gãy; sau lại đưa cho các con từng chiếc đũa riêng lẻ dễ dàng. Từ chuyện bó đũa, ông khuyên các con đoàn kết, thương yêu để không bao giờ bị tiêu diệt.
Tác dụng	Thể hiện sự kiêu ngạo, khinh thường đối thủ của thỏ, sự cần mẫn, chăm chỉ và tự tin của rùa. Thể hiện bài học câu chuyện muốn đề cập qua thất bại của thỏ và chiến thắng của rùa.	Thể hiện sự từng trải, khôn khéo của người cha trong việc mượn sự yếu ớt của chiếc đũa và sức mạnh của bó đũa để khuyên dạy con. Thể hiện bài học một cách giản dị, thuyết phục về sức mạnh đoàn kết từ “Chuyện bó đũa”
Bài học	Sự chăm chỉ, cần mẫn, tự tin có thể làm nên chiến thắng. Chậm mà chắc và tự biết sức mình, hơn nhanh mà ỷ lại, kiêu ngạo, cần phải biết người biết ta,….	Đoàn kết làm nên sức mạnh “ba cây chụm lại thành hòn núi cao” Sự tương trợ nhau làm nên chỗ dựa vững vàng cho mọi thành viên trong gia đình

e. Có thể tóm tắt truyện, chuỗi sự kiện được kể( cốt truyện), bài học ứng xử trong truyện Thỏ và rùa chuyện bó đũa theo bảng sau:

Nội dung	Thỏ và rùa	Chuyện bó đũa
Tình huống	Thỏ và rùa chạy thi  thỏ ý. Mình chạy nhanh, xem thường đối phương nên thua cuộc, rùa chăm chỉ chạy hết sức mình nên đã chiến thắng	Ngừoi cha đưa cho các con cả bó đữa yếu cầu bẻ làm đôi, không ai có thể bẻ gãy; sau lại đưa cho các con từng chiếc đũa riêng lẻ, họ bẻ gãy dễ dàng . Từ đó khuyên các con chỉ có đoàn kết mới tránh được mối nguy bị tiêu diệt.
Chuỗi sự kiện	Thỏ vốn khinh thường rùa và chê rùa chậm chạp. Rùa công khai thách thỏ chạy thi và cuộc thi được tiến hành trước sự chứng kiến của bá thú, Vào cuộc thi, rùa cần mẫn chăm chỉ. Thỏ ý mình chạy nhanh cứ nhởn nhơ trêu chọc rùa, thậm chí lại còn ngủ một giấc ngon lành.  Lúc thỏ tỉnh dạy  thì rùa đã về đích. Biết mình thua cũng không thể chối cãi, thỏ ta xấu hổ lánh mặt vào rừng.	Mỗi người cha có những đứa con hay cãi vã nhau. Ông đã nhiều lần khuyên các con thôi cãi vã nhau, nhưng không được. Khi nằm trên giường bệnh, ông lại tìm cách khuyên con. Đầu tiên, ông buộc những chiếc đũa lại với nhau thành một bó rồi truyền chó các con lần lượt bẻ. Nhưng không ai bẻ gãy được. Sau đó ông truyền cho các con bẻ đôi từng chiếc đũa, chiếc đũa bị bẻ gãy rất dễ dàng Từ câu chuyện bó đũa, ông già khuyên các con phải đoàn kết để tránh bị tiêu diệt.
Bài học	Chăm chỉ sẽ giúp đến đích sớm hơn, hơn thua ở việc làm, hành động thực, không ở lời nói suông	Sức mạnh của đoàn kết:” ba cây chụm lại thành hòn núi cao”

g. 

- Em cần rút ra một số bài học chính từ truyện Thỏ và rùa. Chẳng hạn: chăm chỉ sẽ giúp đến đích sớm hơn: hơn thua nhau ở việc làm, hành động thực tế, không ở lời nói suông: kẻ kiêu ngạo. chú quan sẽ chuốc lấy thất bại....

- Xem xét, so sánh hai tình huống của truyện chỉ ra điểm giống nhau, điểm khác nhau cơ bản giữa hai tình huống:

 A. Hai nhân vật đều là thỏ hoặc hai nhân vật đều là rùa, chạy thi với nhan; và vì một lý do nào đó, con vật tưởng là yếu hơn, chậm hơn đã giành chiến thắng.

 B. Thỏ và rùa thách nhau chạy thí; thỏ ÿ mình chạy nhanh, xem thường đối phương nên thua cuộc; rùa chăm chỉ chạy hết sức mình nên đã chiến thắng.

 - Suy nghĩ tìm câu trả lời theo hai hướng:

 + Thay đổi tình huống. nhân vật, nội dung. ý nghĩa của bài học sẽ thay đổi: sẽ có một bài học khác hắn.

 + Thay đổi tình huống. nhân vật. nội dung. ý nghĩa của bài học có thể không thay đổi nhưng mức độ thấm thía của bài học có thể sẽ giảm đi (hoặc tăng lên).

Kết luận: Với tình huống A, việc thua cuộc trở nên kém bất ngờ. nhục nhã, các bài học nêu lên từ đó (chăm chỉ sẽ giúp đến đích sớm hơn: hơn thua nhau ở việc làm. hành động thực tế, không ớ lời nói suông: kẻ kiêu ngạo, chủ quan sẽ chuốc lấy thất bại....) sẽ không được tô đậm như tình huống B. trở nên kém sâu sắc, thấm thía.