Đọc hiểu Lạng Sơn Đạo Trung

Hướng dẫn trả lời Đọc hiểu Lạng Sơn đạo trung của Nguyễn Du để thấy được vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ qua văn bản

Nội dung văn bản: Đọc hiểu Lạng Sơn Đạo Trung

LẠNG SƠN ĐẠO TRUNG
(Trên đường đi Lạng Sơn)
(Trích Nam Trung tạp ngâm – Nguyễn Du)
PHIÊN ÂM
Vạn mộc sơn tiền khả bốc cư,
Bạch vân tại tụ thuỷ thông cừ.
Sơn tăng đối trúc lưỡng vô dạng,
Mục thụ kỵ ngưu nhất bất như.
Ảnh lý tu my khan lão hỷ,
Mộng trung tùng cúc ức quy dư.
Toạ gia thôn tẩu đa nhàn sự,
Chỉ vị bình sinh bất độc thư.
DỊCH NGHĨA
Hàng vạn cây um tùm trước núi, nơi đây có thể chọn làm chỗ ở,
Mây trắng giăng giăng trên núi, nước tuôn theo khe suối.
Nhà sư trước hàng trúc, cả hai đều thanh thản,
Mục đồng cưỡi lưng trâu, quả thực chẳng ai bằng.
Soi gương ngắm râu tóc thấy già rồi.
Trong mộng gặp tùng cúc, nhớ tới lời “về thôi!” (1)
Ông già nơi thôn xóm quá nhàn nhã,
Chỉ vì cả đời chẳng biết đến sách vở.

DỊCH THƠ

Trước núi um tùm dựng được nhà,
Hang đùn mây trắng nước khe ra.
Sư bên khóm trúc bình yên cả,
Mục cưỡi lưng trâu, sướng nhất mà!
Trước kính mày râu nhìn cảnh lão,
Trong mơ tùng cúc nhớ quê ta.
Ngồi nhà mấy cụ sao thư thả?
Chỉ vì không hề đọc sách qua.

Vũ Tam Tập dịch

Chú thích:

Hoàn cảnh sáng tác: Trích trong Nam trung tạp ngâm – Tập thơ chữ Hán của Nguyễn Du, sáng tác vào thời kì Nguyễn Du Làm quan ở Bắc Hà (1802-1804)

(1) “Về thôi” dịch hai chữ “quy dư trong nguyên tác: Sách Luận ngữ chép: Khổng Tử ở nước Trần, thấy đạo lớn không thể thực hiện được, cảm khái than rằng: “Quy dư! Quy dư!…” (Về thôi, về đi thôi). Trong lời tựa bài “Quy khứ lai từ”, Đào Tiềm đã dùng mấy chữ “quy dư chi tình” (nỗi lòng muốn về) để bày tỏ chỉ hướng muốn từ bỏ chức quan, về vui với cảnh ruộng vườn.
Mùa đông năm Quý Hợi, tức năm 1804, Nguyễn Du được triều đình cử lên trấn Nam Quan (nay là Hữu Nghị Quan) thuộc địa phận Lạng Sơn để đón tiếp sứ đoàn nhà Thanh sang sắc phong. Bài thơ trên có lẽ được làm trong dịp này.

Đọc hiểu Lạng sơn đạo trung (Tự luận)

Câu 1: Bài thơ trên được viết theo thể thơ nào?

- Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật

Câu 2. Xác định nội dung chính của bài thơ trên.

- Bài thơ trên có nội dung: Cảm nhận về cảnh sắc và con người của Nguyễn Du khi đi qua miền đất Lạng Sơn 

Câu 3. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì? Dựa vào đâu để có thể xác định cảm hứng chủ đạo ấy?

- Cảm hứng chủ đạo: Cảm nhận về cảnh sắc thanh bình và con người Lạng Sơn khi Nguyễn Du đi qua miền đất này, những tâm sự về cuộc đời của thi nhân

Câu 4: Xác định biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong hai câu thơ sau và nêu tác dụng?

Vạn mộc sơn tiền khả bốc cư,
Bạch vân tại tụ thuỷ thông cừ.

– Nghệ thuật đối
“Vạn mộc sơn tiền khả bốc cư,
Bạch vân tại tụ thuỷ thông cừ.”

- Tác dụng: 

Làm nổi bật ý, gợi nhiều liên tưởng cho người nghe có những hình dung sâu sắc

Bộc lộ cảm xúc tư tưởng, thể hiện hình ảnh quen thuộc của làng quê, núi rừng Lạng Sơn khi tác giả ghé qua. 

Câu 5. Bốn câu thơ đầu của bài thơ gợi ra cho em những cảm nhận gì về không gian và con người nơi Lạng Sơn mà Nguyễn Du nhắc đến

Vạn mộc sơn tiền khả bốc cư,
Bạch vân tại tụ thuỷ thông cừ.
Sơn tăng đối trúc lưỡng vô dạng,
Mục thụ kỵ ngưu nhất bất như. 

Trước núi um tùm dựng được nhà,
Hang đùn mây trắng nước khe ra.
Sư bên khóm trúc bình yên cả,
Mục cưỡi lưng trâu, sướng nhất mà!

- 4 câu thơ đầu:
“Trước núi um tùm dựng được nhà,
Hang đùn mây trắng nước khe ra.
Sư bên khóm trúc bình yên cả,
Mục cưỡi lưng trâu, sướng nhất mà!”

– Không gian: Núi rừng, hang núi, có mây trắng,…không gian thiên nhiên, núi đồi

– Cuộc sống con người: Dựng nhà, dẫn trâu đi cày, nhà sư ngồi thiền bên khóm trúc, cuộc sống yên bình, hòa nhập giữa con người và thiên nhiên xứ Lạng

Câu 6. Hai câu thơ cuối nói về điều gì? Theo em, hai câu thơ có ẩn chứa tâm sự nào khác của tác giả hay không? Vì sao?

Toạ gia thôn tẩu đa nhàn sự,
Chỉ vị bình sinh bất độc thư.

 Ngồi nhà mấy cụ sao thư thả?
Chỉ vì không hề đọc sách qua.

- Hai câu thơ cuối
Ngồi nhà mấy cụ sao thư thả?
Chỉ vì không hề đọc sách qua.

Là hình ảnh những cụ già ngồi thư thả, Nguyễn Du đoán rằng liệu có phải các cụ “ chưa hề đọc sách qua” hay không, do không quan tâm đến thế sự, chuyện đời nên mới có một tâm thế nhàn nhã, thư thả như vậy
Hai câu thơ còn ẩn chứa tâm thế khác của tác giả là ước muốn bình yên không lo toan về thế sự, chuyện đời, nhưng do là người “ hay chữ” nên chưa yên một nỗi, vẫn luôn canh cánh bận lòng về thời thế xoay chuyển.

Câu 7: Em có nhận xét gì về tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài thơ?

- Tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài thơ là nỗi niềm về “ những điều trông thấy” trong cuộc sống đời thường. Dù khát khao cuộc sống bình yên, không màng thế sự, không màng chuyện đời nhưng trong lòng vẫn canh cánh những suy tư về cuộc đời, về thời thế, là nỗi nhớ về quê hương

Câu 8. Viết đoạn văn nghị luận khoảng 12 câu, trình bày một chi tiết/hình ảnh thơ/câu thơ/cặp câu thơ mà em thấy ấn tượng nhất trong bài thơ trên.

   Đọc đoạn thơ trên, đối với em tâm đắc nhất là 4 câu thơ đầu tiên:
Vạn mộc sơn tiền khả bốc cư,
Bạch vân tại tụ thuỷ thông cừ.
Sơn tăng đối trúc lưỡng vô dạng,
Mục thụ kỵ ngưu nhất bất như.
Bốn câu thơ đầu là hình ảnh về làng quê yên bình, cảnh núi rừng hùng vĩ, cảnh sắc thiên nhiên nên thơ, hình ảnh con người đang bình yên tận hưởng cuộc sống. Thiên nhiên hùng vĩ với hình ảnh cây cổ thụ, đám mây trắng, đàn trâu nhởn nhơ ăn cỏ, cảnh sắc yên bình khiến con người ta thấy nhẹ nhõm, an yên. Chỉ với 4 câu thơ, tác giả đã gợi ra một khung cảnh thiên nhiên thanh bình với một màu xanh yên ả mang lại một cảm giác bình yên trong tâm trí của người đọc.