Chàng thì đi cõi xa mưa gió

Hướng dẫn “Đọc hiểu tác phẩm: Chàng thì đi cõi xa mưa gió” đầy đủ và chi tiết nhất, do Top lời giải biên soạn và sưu tầm. Chúc các em học tốt môn Ngữ văn 12.

Đọc hiểu: Chàng thì đi cõi xa mưa gió

Đọc hiểu đoạn trích trong Chinh Phụ Ngâm
Chàng thì đi cõi xa mưa gió
Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn
Đoái trông theo đã cách ngăn
Tuôn màu mây biếc, trải ngàn núi xanh
Chốn Hàm Dương chàng còn ngảnh lại
Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang

1. Phương thức biểu đạt chính được sử dụng chính trong đoạn trích

- Biểu cảm

2. Trong đoạn trích nv trữ tình là ai

- Nhân vật trữ tình là người chinh phụ 

3. Chỉ ra những chi tiết miêu tả cảnh biệt ly

Những chi tiết: chàng thì đi cõi xa mưa gió; thiếp về thì buồng cũ chiếu chăn; Tuân màu mây biếc trải ngàn núi xanh 

4. Nêu hiệu quả của phép đối ngữ

Thông qua phép đối đã nhấn mạnh sự li biệt, cách trở, nỗi sầu chia li của người vợ được gợi tả bằng cách nói tương phản, đối nghĩa Chàng thì đi... Thiếp thì về... cho thấy thực trạng chia li cách biệt, chàng thì đi vào chốn xa xôi vất vả, thiếp thì về với cảnh cô đơn vò võ. 

5. Nội dung của 2 câu 
Chốn Hàm Dương chàng còn ngảnh lại
Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang

Nội dung hai câu thơ nói về sự trông ngóng đợi chờ, sự luyến tiếc nhớ thương giữa chàng và thiếp trong xa cách. Hàm Dương địa danh ở tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc còn Tiêu Tương lại ở tỉnh Hồ Nam cách xa vời vợi, thế mà chàng và thiếp vẫn 'cố" 'ngoảnh lại – trông sang" để mong được nhìn thấy nhau. Cách điệu từ và đảo vị trí của hai địa danh Hàm Dương – Tiêu Tương có ý nghĩa làm tăng thêm sự xa cách nghìn trùng giữa hai người và nói lên nỗi sầu chia li dằng dặc.

6. Nhân vật trữ tình có tâm trạng buồn bã, cô đơn, khắc khoải khi phải chịu cảnh chia li, xa chồng. Nỗi khắc khoải ấy mãi không nguôi và cứ đau đáu trong lòng nhân vật trữ tình.

Phân tích đoạn trích Sau phút chia li - Mẫu 1

Trong xã hội phong kiến người phụ nữ phải chịu rất nhiều bất hạnh, khổ cực. Người phụ nữ lúc bấy giờ chưa được xã hội công nhận, họ không có quyền quyết định cuộc đời mình, phải phụ thuộc vào người chồng, người cha. Có rất nhiều tác phẩm nói về số phận người phụ nữ trong giai đoạn nay, trong đó phải kể đến đoạn trích Sau phút chia ly trích trong tác phẩm Chinh phụ ngâm khúc của Đặng Trần Côn.

Đoạn trích bày tỏ nỗi lòng sầu thương, nhớ nhung với sự mong mỏi, da diết của người vợ có chồng ra trận. Bài thơ với thể thơ cổ song thất lục bát. Toàn bài là nỗi nhớ thương ngày một tăng tiến, nâng cao của đôi vợ chồng trẻ, đặc biệt là người vợ - một phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa. Văn bản "Sau phút chia li" là đoạn trích sau khi người vợ ngậm ngùi tiễn chồng ra miền biên ải, nàng trở về đơn chiếc xót xa.

"Chàng thì đi cõi xa mưa gió

Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn

Đoái trông theo đã cách ngăn

Tuôn màu mây biếc trải ngàn núi xanh".

Rồi lại:

"Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu

Ngàn dâu xanh ngắt một màu

Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai".

Tác giả đã sử dụng nghệ thuật đối giữa các câu thất và sử dụng điệp từ ngữ với những tính từ miêu tả độc đáo, đặc sắc đã toát lên nội dung chính là lên án chiến tranh, đặc biệt là khát vọng hòa bình, được yêu thương của người phụ nữ thời phong kiến.

"Chàng thì đi cõi xa mưa gió

Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn".

Vì điều kiện đất nước xảy ra chiến tranh người chồng đã phải chia tay người vợ trẻ yêu quý của mình để ra chiến trường. Đó là cuộc chia li buồn và cô đơn của cả hai người. Trong "cõi xa mưa gió" của chàng ẩn chứa bao hiểm nguy, gian nan của hòn tên mũi đạn, của đời sống chốn sa trường. Trong nỗi lòng "buồn cũ chiếu chăn" của thiếp lại đau đớn bao đơn côi phiền muộn, bao khắc khoải đợi chờ. Hai cặp đối "Chàng thì" - "Thiếp thì" ẩn chứa bao chán nản, buồn phiền. Nghĩ đến nhau, họ chỉ còn biết:

"Đoái trông theo đã cách ngăn

Tuôn màu mây biếc trải ngàn núi xanh".

Khi đã tiễn chồng ra trận, người vợ quay trở về chỉ biết chôn chặt nỗi buồn trong loàng. "Đoái" nghĩa là ngoảnh lại, ngoái lại nhưng dùng từ "đoái" còn hàm ẩn được cái đau đớn, mệt mỏi của tâm trạng người vợ. Nhưng càng đoái theo trông ngóng chỉ càng thấy cách xa nghìn trùng, giữa họ "đã cách ngăn" "mây biếc" "núi xanh" "tuôn màu" "trải ngàn" cách trở. Nỗi buồn của người phụ nữ như đã âm thầm lan thấm vào thiên nhiên cảnh vật. Đoàn Thị Điểm đã dùng cảnh vật thiên nhiên để nói lên tâm trạng người phụ nữ khi xa chồng:

"Chốn Hàm Dương chàng còn ngoảnh lại

Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang

Bến Tiêu Tương cách Hàm Dương

Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng

Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu

Ngàn dâu xanh ngắt một màu".

Trong đoạn thơ tiếp, nỗi sầu chia li và lưu luyến chẳng muốn rời của đôi vợ chồng trẻ đã được thể hiện bằng những điển tích cổ, thủ pháp đối, phép điệp ngữ rất độc đáo.

Những địa danh Tiêu Tương, Hàm Dương tác giả mượn trong điển tích Trung Quốc gợi đến sự cách xa, chia lìa: "cách... mấy trùng". Phép đối vừa thể hiện tấm lòng sâu nặng dành cho nhau của đôi vợ chồng người chinh phụ vừa như thể hiện sự rời xa nhau từng giờ từng khắc của họ: "Chốn Hàm Dương chàng còn ngoảnh lại" - "Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang", "Bến Tiêu Tương cách Hàm Dương" - "Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương". Đặc biệt, phép điệp ngữ khiến những câu chữ như muốn đan quyện vào nhau chẳng muốn rời: Tiêu Tương - Tiêu Tương, Hàm Dương - Hàm Dương, thấy - thấy, xanh xanh - xanh, ngàn dâu - ngàn dâu. Nét đặc sắc đó đã thể hiện thành công tấm lòng lưu luyến chẳng muốn rời xa nhau của hai vợ chồng nàng. Thể thơ song thất lục bát thiết tha đã góp phần thể hiện tâm trạng u sầu nhung nhớ khôn nguôi trong lòng người chinh phụ. Nhưng dầu thế, đất trời như đang đẩy họ xa nhau hơn. Trong hai câu thơ:

"Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu

Ngàn dâu xanh ngắt một màu"

Tác giả đã mượn ý câu thành ngữ "Thương hải tang điền" - biển rộng đã biến thành ruộng dâu tít tắp, ý chỉ những dâu bể cuộc đời. Chẳng những vậy, những sắc thái khác nhau của màu xanh được sử dụng trong hai câu thơ này cũng góp phần diễn tả sâu sắc nỗi lòng người chinh phụ. "Xanh xanh" là màu xanh nhẹ, xanh nhạt. "Xanh ngắt" lại là màu xanh đậm. Từ "xanh xanh" đến "xanh ngắt" là sự tăng tiến, màu xanh thể hiện sự chia li, li biệt; sự tăng tiến đó như thể hiện nỗi buồn ngày càng đậm nét, ngày càng quằn quại xót xa.

Đoạn trích đã sử dụng thể thơ song thất lục bát ngắn ngủi cùng khá nhiều những thủ pháp nghệ thuật được sử dụng thành công, tác giả đã thể hiện sâu sắc nỗi lòng của người vợ "sau phút chia li" tiễn chồng đi chinh chiến. Đó là nỗi buồn tê tái, nỗi nhung nhớ vơi đầy, sự lưu luyến khôn nguôi... Và như thế, văn bản "Sau phút chia li" (trích "Chinh phụ ngâm" của Đặng Trần Côn - Đoàn Thị Điểm) đã thể hiện tinh thần nhân đạo rất nhân bản, nhân văn.

Người phụ nữ trong xã hội cũ phải chịu quá nhiều đắng cay tủi nhục, chỉ có người chồng là chỗ dựa tinh thần rồi cũng phải ra đi, chưa biết khi nà o mới gặp lại. Sự ác liệt của chiến tranh làm cho nỗi nhớ chồng của người phụ nữ càng nhân ên gấp bội, bởi giữa cái sông và cái chết của con người trong hoàn cảnh đó là quá mong manh.

Phân tích đoạn trích Sau phút chia li - Mẫu 2

‘Chinh phụ ngâm khúc’là khúc ngâm tả nỗi buồn cô đơn, thương nhớ, chờ mong của người vợ trẻ có chồng đi chinh chiến miền xa. Tác giả khúc ngâm là Đặng Trần Côn, một danh sĩ tài ba, sống vào nửa đầu thế kỉ 18, khi đất nước ta đang đắm chìm trong cảnh loạn lạc, nội chiến lầm than và đau thương. Nguyên tác bằng chữ Hán, gồm có 470 câu thơ dài, ngắn xen nhau theo thể tự do. Bản dịch thơ dài 408 câu thơ song thất lục bát, tương truyền là của nữ sĩ Đoàn Thị Điểm, người cùng thời với tác giả. Tiếng Việt và thể thơ song thất dưới ngòi bút sáng tạo của

dịch giả đã nâng ‘Chinh phụ ngâm khúc’ lên một tầm vóc mới, trở thành kiệt tác trong nền thi ca cổ điển Việt Nam. Nghệ thuật diễn tả tâm trạng, hình tượng thơ mĩ lệ, nhạc điệu du dương, thiết tha, ngôn ngữ thơ tinh luyện, biểu cảm… là vẻ đẹp của áng thơ này. Nỗi buồn cô đơn, niềm khao khát hạnh phúc của nàng chinh phụ giữa thời chiến tranh loạn lạc mang ý nghĩa thể hiện khát vọng hòa bình của nhân dân, lên án chiến tranh phi nghĩa. Tinh thần nhân đạo là giá trị to lớn và sáu sắc của ‘Chinh phụ ngâm khúc’.

Đoạn thơ 12 câu dưới đây trích từ câu 53 đến câu 64 của khúc ngang đã thể hiện một cách cảm động tâm trạng cô đơn và nỗi sầu chia li của nàng chinh phụ trong những ngày đầu, sau khi tiễn chồng ra trận:

‘Chàng thì đi cõi xa mưa gió,

Lòng chàng ỷ thiếp ai sầu hơn ai?’

1. Hai vế đối xứng song hành: ‘Chàng thì đi’ / ‘thiếp thì về’ làm hiện lên một cảnh ngộ chia li của lứa đôi đầy bi kịch giữa thời loạn lạc. Người vợ trẻ thương chồng phải dấn thân vào ‘cõi xa mưa gió’, phải nếm trải bao nguy hiểm, gian lao nơi chiến địa xa xôi. Rồi nàng lại tự thương mình phải sống lẻ loi, cô đơn, một mình một bóng suốt năm canh nơi ‘buồng cũ chiếu chăn’. Hai hình ảnh tượng trưng: ‘cõi xa mưa gió’ và ‘buồng cũ chiếu chăn’ hô ứng nhau, đã thể hiện một cách sâu sắc nỗi đau khổ của ‘đôi lứa thiếu niên’ khi đất nước ‘nổi cơn gió bụi’:

‘Chàng thì đi cõi xa mưa gió,

Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn’

Ba chữ ‘đoái trông theo’ gợi tả một cái nhìn đăm đắm về phía chân trời xa. Hình bóng người chồng thân yêu đâu còn nhìn thấy nữa, đã ‘cách ngăn’ bởi màu ‘biếc’ của mây, cứ ‘tuôn’ mãi ra, bởi ‘ngàn núi xanh’ cứ trải dài trải rộng và che khuất ở phía chân trời. Chinh phụ một mình một bóng lẻ loi giữa trống vắng bao la. Nỗi buồn cô đơn như thấm vào mây, núi:

‘Đoái trông theo đã cách ngăn,

Tuôn màu mây biếc, trải ngàn núi xanh’

‘Mây biếc’càng làm cho bầu trời cao hơn, mênh mông hơn. ‘Ngàn núi xanh’ càng làm cho chân trời thêm xa xăm, cách trở. Câu thơ ‘Tuôn màu mây biếc, trải ngàn núi xanh’ là một câu thơ có hình tượng mĩ lệ và rất hay. Tác giả đã lấy ngoại cảnh để thể hiện tâm trạng thương nhớ và cô đơn của chinh phụ một cách đặc sắc.

2. Nỗi buồn cô đơn của nàng chinh phụ được khắc sâu, được tô đậm qua cách nói ước lệ tượng trưng ở đoạn song thất tiếp theo:

‘Chốn Hàm Dương chàng còn ngoảnh lại,

Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang.

Khói Tiêu Tương cách Hàm Dương,

Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng’

Hàm Dương và Tiêu Tương, hai địa danh trên đất nước Trung Hoa bao la, cách xa nhau hàng nghìn dặm, được nhắc đi nhắc lại đến ba lần đầy ám ảnh. Trên cõi sa trường tầm tã gió mưa sương tuyết, giữa rừng gươm giáo ‘chàng còn ngoảnh lại’… Ó chốn ‘buồng cũ chiếu chăn’, sớm sớm chiều chiều ‘thiếp hãy trông sang’. Nhưng chỉ thấy ‘bến’, thấy ‘cây’, thấy’khói’ mịt mù trong tâm tưởng. 90

Không gian địa lí bao la đã trở thành không gian nghệ thuật trống vắng. Chữ ‘cách’ được điệp lại hai lần, kết hợp với ‘mấy trùng’ càng làm nổi bật bi kịch chia li của lứa đôi. Và đó cũng là tâm trạng nghệ thuật: nỗi buồn cô đơn, thương nhớ của nàng chinh phụ không thể nào kể xiết.

Cách nói ước lệ tượng trưng là một thủ pháp nghệ thuật của thi pháp cổ mang giá trị thẩm mĩ đặc sắc: tạo nên tính hàm súc và liên tưởng phong phú, đầy ý vị. ‘Chinh phụ ngâm khúc’ có nhiều đoạn thơ mang tính ước lệ rất hay. Lúc thì gợi lên nỗi gian truân của khách chinh phu trên chiến địa:

‘Nay Hấn xuống Bạch Thành đóng lại,

Mai Hồ vào Thanh Hải dòm qua,

Hình khe, thế núi gần xa,

Đứt thôi lại nối, thấp đà lại cao…’

Lúc thì tái hiện một cách rùng rợn chốn sa trường:

‘Non Kỳ quạnh quẽ trăng treo,

Bến Phỉ gió thổi đìu hiu mấy gò.

Hồn tử sĩ gió ù ù thổi,

Mặt chinh phu trăng dõi dõi soi…’

3. Bốn câu thơ cuối đoạn đã cực tả nỗi buồn của nàng chinh phụ trong sự trông ngóng nhớ thương:

‘Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy,

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu.

Ngàn dâu xanh ngắt một màu,

Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?’

Càng ngóng trông càng vô vọng cô đơn; ở hai phía chân trời, chàng và thiếp đang buồn đau: ‘Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy’. Ngày và đêm, thực và mộng ‘chẳng thấy’ hình bóng thân thương của chàng, mà thiếp chỉ ‘thấy’ màu ‘xanh xanh’ của ngàn dâu, càng về sau càng nhạt nhòa trên cái nền bao la ‘ngàn dâu xanh ngắt một màu’. Màu ‘xanh xanh’, màu ‘xanh ngắt’ ấy của ngàn dâu cũng là màu xanh của tâm tưởng, màu xanh của li biệt. Thiếp đang sống trong nỗi buồn nhớ thiết tha. Chẳng có ngọn gió tây, chẳng có cánh chim nhạn để thiếp gửi tình thương nhớ tới chàng đang chinh chiến trên ải xa? Câu hỏi tu từ như một tiếng thở dài ngao ngán: ‘Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?’.

Các từ ngữ: ‘cùng trông lại’, ‘cùng chẳng thấy’, ‘thấy’, ‘ngàn dâu… ngàn dâu’, ‘ai… ai’ – lúc thì tương phản, lúc thì hô ứng đăng đối, tăng cấp, lúc thì điệp và láy – đã tạo nên nhạc điệu du dương, tha thiết, diễn tả một cách xúc động một tâm trạng đầy bi kịch thời loạn lạc. Biện pháp nghệ thuật liên hoàn và cách diễn tả trùng điệp là một nét rất tài hoa của nữ sĩ được thể hiện qua 4 câu song thất này. Chữ ‘thấy’ cuối câu bảy trên được nhắc lại đầu câu bảy dưới; chữ ‘ngàn dâu’ cuối câu bảy dưới lại được điệp lại đầu câu sáu, đã làm cho thơ liền mạch, làm nổi bật nỗi sầu, nỗi buồn li biệt diễn ra triền miên khôn nguôi trong tâm hồn chinh phụ.

Trong ‘Chinh phụ ngâm khúc’, biện pháp nghệ thuật liên hoàn – trùng điệp đã để lại dấu ấn tuyệt đẹp qua nhiều đoạn thơ tuyệt tác:

‘Hướng dương lòng thiếp như hoa,

Lòng chàng lẩn thẩn e tà bóng dương.

Bóng dương để hoa vàng chẳng đoái,

Hoa để vàng bởi tại bóng dương.

Hoa vàng hoa rụng quanh tường,

Trải xem hoa rụng đêm sương mấy lần’…

Thơ là cái đẹp muôn đời của sự sống. ‘Chinh phụ ngâm khúc’ là cái đẹp chứa chan tinh thần nhân đạo phản ánh một thời kì loạn lạc đau thương, để lại bao xúc động trong lòng người hơn 250 năm nay. Đoạn thơ 12 câu trên đây là một nét đẹp của khúc ngâm tuyệt tác này. Ngôn từ tinh luyện, biểu cảm, hình tượng mĩ lệ, nhạc điệu du dương, câu thơ song thất của khúc ngâm đã trở thành cổ điển. Cách nói ước lệ tượng trưng, cấu trúc song hành đối xứng, biện pháp liên hoàn tượng trưng đã được nữ sĩ sử dụng rất tài tình.

Chiến tranh loạn lạc đã để lại bao nỗi đau trong lòng người. Nỗi buồn ly biệt, tình thương nhớ, cảnh ngộ cô đơn của người vợ trẻ sau khi tiễn chồng ra trận như thấm sâu vào cảnh vật từ mây trời, núi non đến cây cỏ, từ chốn phòng khuê đến ải xa nơi chiến địa. Đoạn thơ thấm đượm tính nhân văn, thể hiện niềm khao khát của người chinh phụ muốn được sống trong tình yêu hạnh phúc, trong hòa bình yên vui.

Phân tích đoạn trích Sau phút chia li - Mẫu 3

 Trong văn chương từ khúc Việt Nam, Chinh phụ ngâm khúc nổi lên như một viên kim cương óng ánh sắc màu. Cả bản nguyên tác chữ Hán của Đặng Trần Côn và bản diễn nôm của Đoàn Thị Điểm đều là những kiệt tác nghệ thuật bất hủ.

       Chinh phụ ngâm khúc ra đời vào đầu thế kỉ XVIII, cái thời mà chiến tranh loạn lạc kéo dài dẫn đến bao cảnh chia li bi thương sâu thiết:

Chàng thì đi cõi xa mưa gió

Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn

Đoái trông theo đã cách ngăn

Tuôn màu mây biếc, trải ngàn núi xanh.

Chốn Hàm Dương chàng còn ngoảnh lại

Bến Tiều Dương thiếp hãy trông sang

Khói Tiên Tương cách Hàm Dương

Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng.

Cùng trông lại mà cũng chẳng thấy

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu

Ngàn dâu xanh ngắt một màu

Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?

(Sau phút chia li - Trích Chinh phụ ngâm khúc)

       Mười hai câu song thất lục bát với giọng điệu lâm li, vừa bùi ngùi xót xa cho chính mình, vừa vời vợi nỗi sầu nhớ thương, đọc xong rồi cứ ám ảnh mãi. Người chinh phu và người chinh phụ còn trẻ tuổi, đang trong tình vợ chồng gắn bó yêu thương bỗng vì đâu mà ra nông nỗi:

Chàng thì đi cõi xa mưa gió

Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn.

       Chàng thì đi - Thiếp thì về, hai hình ảnh tương phản nhau như hình sự ngăn cách nghiệt ngã. Dường như người vợ cũng cảm nhận thấm thía điều đó. Và nỗi sầu đã nhuốm cả không gian:

Tuôn màu mây biếc, trải ngàn núi xanh

       Ngàn núi xanh đã chia cách họ mà tâm lòng nhớ thương vẫn cứ đau đáu dõi về nhau:

Chốn Hàm Dương chàng còn ngoảnh lại

Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang

       Từ Chốn Hàm Dương- Bến Tiêu Tương đến khói Tiêu Tương- Cây Hàm Dương thì sự xa cách đã lên đến mấy trùng, cũng như nỗi sầu đã dâng lên trùng trùng lớp lớp trong lòng người chinh phụ:

Khói Tiêu Tương cách Hàm Dương

Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng

       Càng dõi trông theo chồng, ước mong gặp mặt càng trở nên vô vọng. Còn đâu bóng dáng của người chồng thân yêu? Chỉ còn những ngàn dâu xanh xanh trải dài tít tắp đến tận chân trời như nỗi bi thương vô vọng không biết đến tận bao giờ:

Cùng trông mà lại cùng chẳng thấy

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu

 Ngàn dâu xanh ngắt một màu

Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?

       Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai? Câu nghi vấn như một nốt nhấn làm hằn sâu nỗi sầu chất chứa trong lòng người chinh phụ một khối sầu càng lắc càng đầy. Cả một khối sầu nặng trĩu trong lòng người vợ trẻ tội nghiệp và đè nặng tâm can người đọc. Trong câu thơ dường như có cả tiếng nấc nghẹn ngào uất ức của người vợ. Vì đâu mà dẫn đến nỗi sầu nghịch chướng, oái oăm này? Vì đâu mà người chinh phụ phải đi vào cõi xa mưa gió, còn người chinh phụ trở về buồng cũ chiếu chăn vò võ một mình? Chiến tranh thật là tàn nhẫn.

       Nhà thơ không chỉ nhận thấy, mà còn nghe thấy cả tiếng lòng sâu thẳm của người vợ trẻ và thể hiện nó một cách chân thực qua những sáng tạo nghệ thuật tài hoa và điêu luyện. Chưa bao giờ có trong văn học Việt Nam, nỗi sầu chia li và tiếng lòng của người phụ nữ lại được thể hiện một cách sâu đậm đến thế. Mười hai câu song thất lục bát trở thành tiếng nói chung cho cảnh biệt li của tất cả những cặp vợ chồng (Hoàng Xuân Hãn) và in dấu ấn trong tiềm thức của tất cả những ai yêu văn chương cổ điển Việt Nam.

Phân tích đoạn trích Sau phút chia li - Mẫu 4

Chinh phụ ngâm khúc là khúc ngâm của người phụ nữ có chồng ra trận. Cả một khúc ngâm dài như thế mà mỗi dòng thơ đều ánh lên vẻ đẹp kì ảo của ngôn từ. Vẻ đẹp ấy đã lấp lánh toả ánh hào quang suốt mấy trăm năm.

Đoạn trích Sau phút chia li được coi là đoạn thơ tiêu biếu nhất của tác phẩm. Có thể nói, đoạn thơ thể hiện nghệ thuật ngôn từ điêu luyện bậc nhất trong lịch sử thi ca Việt Nam xưa nay.

Ta hãy đọc lại đoạn thơ một lần đế có cái nhìn khái quát về nghệ thuật ngôn từ của nó:

Chàng thì đi cõi xa mưa gió

Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn

Đoái trông theo đã cách ngăn

Tuôn màu mây biếc trải ngàn núi xanh.

Chốn Hàm Dương chàng còn ngoảnh lại

Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang

Khói Tiêu Tương cách Hàm Đương

Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng.

Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu

Ngàn dâu xanh ngắt một màu

Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?

Để diễn tả nỗi sầu bi thương dằng dặc của người chinh phụ, tác giả đã chọn thể thơ song thất lục bát có nhạc tính rất phong phú. Cần phải có hình thức ấy, tình cảm ấy mới có thể mang hình thức một đợt sóng đi lên với hai câu thất, dừng lại ở câu lục ngắn gọn để toả ra trong câu bát dài nhất, rồi lại vươn lên trong một khổ mới, cứ thế đạt sóng tình cảm lên xuống ăn khớp với hình thức của ngôn ngữ (Phan Ngọc).

Tuy nhiên, chỉ thể thơ thôi chưa đủ để làm nên một kiệt tác. Chỉ có dưới ngòi bút tài hoa điêu luyện của người nghệ sĩ đã rất công dụng mài giũa ngôn từ mới làm nên giá trị đó.

Đoạn trích gồm ba khổ thơ tương đương với ba đợt sóng sầu thương của người chinh phụ.

Ngay ở khổ thơ đầu tiên, ta đã ngỡ ngàng trước sự tinh tế đến không ngờ của thi nhân:

Chàng thì đi cõi xa mưa gió

Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn

Đoái trông theo đã cách ngăn

Tuôn màu mây biếc trải ngàn núi xanh.

Mở đầu khổ thơ là một hình ảnh tương phản: Chàng thì đi cõi xa mưa gió – Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn đã tạo ngay được sự rung cảm của người đọc. Chàng thì đi – Thiếp thì về nghe sao nặng nề như chính tâm trạng nặng nề của cảnh chia li đau xót.

Thêm vào đó là những từ ngữ cõi xa mưa gió – buồng cũ chiếu chăn đã gợi ra những cảnh tượng bi thương với bao cảm xúc và nỗi niềm. Chàng thì đi vào cõi xa vất vả, thiếp thì về với cảnh vò võ cô đơn. Sự cách ngăn đã là sự thật khắc nghiệt và nỗi sầu chia li nặng nề tưởng như đã bao trùm cả đất trời, cảnh vật. Để diễn tả cái mênh mông, cái tầm vũ trụ của nỗi sầu chia li, tác giả hạ tiếp một câu với những từ ngữ, hình ảnh thật gợi cảm: Tuôn màu mây biếc trải ngàn núi xanh.

Sang khổ thơ thứ hai, vẫn là những thủ pháp như khổ một mà người đọc không thấy nhàm chán, trái lại càng thấy hứng thú hơn. Hình ảnh đối Chàng còn ngoảnh lại – Thiếp hãy trông sang như chính cái nỗi oái oăm nghịch chướng của cảnh chia li. Đôi vợ chồng trẻ đâu có muốn xa nhau, cho nên hình bóng thân thương của người thân đã xa cách dằng dặc mà ánh mắt vẫn đau đáu dõi trông.

Hình ảnh Chàng còn ngoảnh lại- Thiếp hãy trông sang được cộng hưởng thêm bởi những điệp ngữ rất độc đáo vô hình chung đã đưa nỗi sầu chia li đến độ tăng trưởng khôn cùng. Hình ảnh Chốn Hàm Dương- Bến Tiêu Tương là những hình ảnh ước lệ của văn chương cổ điển về khoảng cách không gian.

Khoảng cách không gian ấy được điệp lại hai lần Chốn Hàm Dương – Bến Tiêu Tương, khói Tiêu Tương – Cây Hàm Dương với một hình thức .Thuyền đối táo bạo của thi nhân về cách nói địa danh (Chốn Hàm Dương thành Cây Hàm Dương, Bến Tiêu Tương thành Khói Tiêu Tương) tạo ra một giá trị diễn đạt thật đặc sắc. Mây trùng không gian như chính mấy trùng cách ngăn đau đớn, xót xa của đôi chinh phu – chinh phụ.

Đến khố thơ thứ ba người đọc càng thêm ngỡ ngàng trước nghệ thuật ngôn từ ngày càng sắc sảo, điêu luyện của thi nhân. Sự xa cách đã lên đến đỉnh điểm. Người vợ trở về vò võ nỗi đau sầu muộn. Các câu thơ như những đợt sóng tâm tình lan xa, lan xa. Nỗi sầu chia ly của người vợ đã đọng thành khối, đè nặng trái tim nàng.

Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu

Ngàn dâu xanh ngắt một màu

Lòng chàng ý thiếp ai sâu hơn ai

Người ra đi – người ở lại. Ai cũng mang một nỗi buồn nhưng: lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai? Câu hỏi xoáy vao tâm can người đọc và làm cho nỗi sầu thương như kéo dài mien man không dứt.

Đoạn trích thể hiện nỗi khát khao hạnh phúc của người chinh phụ một cách mãnh liệt. Bất cứ ai khi đọc: Sau phút chia ly đều thấy cảm thông sâu sắc. Và chỉ có tấm lòng đầy ắp tình yêu thương của nhà thơ mới có thể chia sẻ và diễn tả tâm trạng đặc sấc và xúc động đến thế.

Xem thêm:

>>> Phân tích hình tượng Sông Đà hung bạo và trữ tình