Tác giả - tác phẩm: Vẻ đẹp của bài thơ Tiếng gà trưa (Tóm tắt, nội dung, nghệ thuật, HCST, sơ đồ tư duy)

Khái quát Tác giả - tác phẩm: Vẻ đẹp của bài thơ Tiếng gà trưa bao gồm hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, đặc sắc nghệ thuật và sơ đồ tư duy tác phẩm Vẻ đẹp của bài thơ Tiếng gà trưa - SGK Cánh Diều Văn 7

Vẻ đẹp của bài thơ Tiếng gà trưa

I. Khái quát tác phẩm Vẻ đẹp của bài thơ Tiếng gà trưa

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Theo Vẻ đẹp ngôn ngữ văn học qua các bài tập đọc lớp 4,5 - NXB Giáo dục, 2002

2. Thể loại: Văn bản nghị luận

Văn nghị luận là thể loại văn được viết ra nhằm xác lập cho người đọc, người nghe một tư tưởng nào đó đối với các sự việc, hiện tượng trong đời sống hay trong văn học bằng các luận điểm, luận cứ và lập luận.

3. Bố cục

Văn bản được chia thành 4 phần: 

- Phần 1 (từ đầu đến “những kỉ niệm của tuổi thơ”): Phân tích khổ thơ đầu của bài thơ Tiếng gà trưa

- Phần 2 (tiếp theo đến “cho cháu được vui sướng”): Phân tích khổ thơ thứ hai của bài thơ Tiếng gà trưa

- Phần 3 (tiếp đến “vô bờ bến của bà”):  Điểm độc đáo của 6 dòng thơ

- Phần 4 (còn lại)

4. Giá trị nội dung

Văn bản giúp em cảm nhận sâu sắc hơn về vẻ đẹp của bài thơ Tiếng gà trưa, nhận biết và phân tích được các biện pháp tu từ trong bài để làm rõ giá trị, sự tinh tế của một tác phẩm văn học.

5. Đặc sắc nghệ thuật 

- Lí lẽ xác đáng, sâu sắc.

- Dẫn chứng cụ thể, thuyết phục.

- Ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu.

6. Tác phẩm Vẻ đẹp của bài thơ Tiếng gà trưa

Khổ thơ đầu kể chuyện anh bộ đội trên đường hành quân, khi dừng chân bên một xóm nhỏ, nghe tiếng gà nhảy ô. Dòng thơ thứ tư Cực... cục tác cục ta với việc lặp âm và dấu chấm lửng đã mô phỏng sát với tiếng gà, làm cho truyện kể như được lòng vào một bức tranh nổi có tiếng gả vang vọng trong không gian. Tiếng gà trưa này của Xuân Quỳnh khác với tiếng gà Ò ó o của Trần Đăng Khoa, nó có một cái gì lắng đọng làm người ta xao xuyến, bồi hồi:

Nghe xao động nắng trưa

Nghe bàn chân đỡ mỏi

Nghe gọi về tuổi thơ.

Lối dùng ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, lấy thính giác (nghe) thay cho thị giác (thấy) và việc lặp lại ba lần ở dòng thơ động từ nghe có tác dụng đem lại ấn tượng như tiếng gà ngưng lại, làm xao động không gian vả cũng làm xao động cả lòng người. Tiếng gà cũng làm kí ức ta quay lại với những kỉ niệm của tuổi thơ. [...]

Khổ thơ thứ hai, cứ một câu là kể và tiếp theo sau là câu tả:

Tiếng gà trưa

Ô rơm hồng những trứng

Này con gà mái mơ.

Khắp mình hoa đốm trắng

Này con gà mái vàng

Lông óng như màu nắng

Những câu tả có kết cấu sóng đôi và lặp từ vựng đều mở đầu bằng từ mày, là từ đề chỉ và đề lưu ý người nghe tưởng tượng

- Này con gà mái mơ.

- Này con gà mái vàng

Việc đảo khắp mình lên trước hoa đốm trắng làm cho bức tranh gà mái mơ trở nên đẹp lộng lẫy. Việc dùng so sánh tu từ Lông óng như màu nắng làm cho bức tranh gà mái vàng trở nên đẹp rực rỡ. [...] Chính cải cảnh đẹp có thật mà xuất hiện như do một phép lạ là tiếng gà trưa đã đưa anh chiến sĩ trở lại kỉ niệm về người bà tần tảo, suốt đời lo toan để cho cháu được vui sướng.

Tất cả sáu dòng thơ của khổ thơ dưới đây chỉ làm thành một câu đơn phát triển với những thành phần chính và phụ được tách biệt ra thành từng dòng riêng. Sáu dòng thơ đều gồm năm tiếng, nhưng mỗi đỏng lại có một cách ngắt nhịp khác dòng kia

Cứ hằng năm, / hằng năm

Khi / gió mùa đông tới 

Bà lo / đàn gà toi 

Mong trời / đừng sương muối

Để cuối năm / bán gà

Cháu được / quần áo mới

Do đó, nhịp điệu của các dòng thơ là một nhịp điệu chậm rãi của độc thoại, bên trong đây chất suy tưởng. Và những dòng thơ cuối cùng của khô thơ này xuất hiện thật bất ngờ, thật cảm động: Để cuối năm bán gà / Cháu được quần áo mới. Một chỉ tiết nhỏ bé, đơn giản là thế mà chứa đựng một tình yêu thương sâu sắc, vô bờ bến của bà

Khổ thơ cuối cùng hay nhất, cảm động nhất, nó chứa đựng những tình cảm thiêng liêng, cao quý, sâu sắc và chân thành của tác giả và cũng là của anh chiến sĩ đang trên con đường hành quân:

Cháu chiến đấu hôm nay

Vì lòng yêu Tổ quốc

Vì xóm làng thân thuộc 

Bà ơi, cũng vì bà 

Vì tiếng gà cục tác

Ổ trứng hồng tuổi thơ.

Không nén lại được tình cảm yêu quý và biết ơn đối với bà, anh chiến sĩ thốt lên tiếng gọi thật cảm động, làm cho lời nói độc thoại bên trong hiện  như lời đối thoại sống động. Việc lặp lại nhiều lần từ Vì ở đầu các dòng thơ góp phần biểu hiện ý chí chiến đấu mạnh mẽ vì Tổ quốc, vì nhân dân, trong đó bao gồm cả những người thân yêu trong gia đình mình, mà ở đây ghi đậm dấu ấn là người bà yêu quý với bao kỉ niệm êm đềm của tuổi thơ. [...]

 (Theo Vẻ đẹp ngôn ngữ văn học qua các bài tập đọc lớp 4, 5,

NXB Giáo dục, 2002)

III. Câu hỏi vận dụng kiến thức Vẻ đẹp của bài thơ Tiếng gà trưa

Câu hỏi 1: Nhịp của đoạn thơ này có gì đặc biệt? Vì sao khổ thơ này được tác giả Đinh Trọng Lạc coi là hay nhất, cảm động nhất?

Lời giải: 

- Nhịp của đoạn thơ này là nhịp điệu chậm rãi của độc thoại.

- Khổ thơ này được tác giả Đinh Trọng Lạc coi là hay nhất, cảm động nhất vì những dòng thơ cuối cùng của khổ thơ này xuất hiện thật bất ngờ, thật cảm động, chứa đựng một tình yêu thương sâu sắc, vô bờ bến của bà: "Để cuối năm bán gà/ Cháu được quần áo mới".

Câu hỏi 2: Hãy dẫn ra một ví dụ về ý kiến, lí lẽ và bằng chứng được tác giả nêu lên trong bài viết mà em thấy độc đáo, sâu sắc.

Lời giải: 

Một ví dụ về ý kiến, lí lẽ và bằng chứng được tác giả nêu lên trong bài viết mà em thấy độc đáo, sâu sắc:

Ý kiến: "Khổ thơ cuối cùng hay nhất, cảm động nhất, nó chứa đựng những tình cảm thiêng liêng, cao quý, sâu sắc và chân thành của tác giả và cũng là của anh chiến sĩ đang trên con đường hành quân".

Lí lẽ và bằng chứng: "Không nén lại được tình cảm yêu quý và biết ơn đối với bà, anh chiến sĩ thốt lên tiếng gọi thật cảm động, làm cho lời nói độc thoại bên trong hiển hiện như lời đối thoại sống động."

Câu hỏi 3: Yếu tố hình thức nào của khổ thơ (khổ 1) được tác giả chú ý? Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác là gì?

Lời giải: 

- Yếu tố hình thức của khổ thơ 1 được tác giả chú ý là dòng thớ thứ tư có việc lặp âm và dấu chấm lửng mô phỏng sát với tiếng gà.

- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác là hình thức tu từ dựa trên các đặc tính riêng biệt của sự vật nhất định. Được nhận biết bằng một giác quan khác. Nói cách khác, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác là dựa trên sự giống nhau về cảm giác, chuyển đổi từ hình thái cảm giác này sang hình thái cảm giác khác.

Câu hỏi 4: Bài thơ Tiếng gà trưa được tác giả phân tích theo thứ tự nào? Trong mỗi khổ, người viết đã dẫn ra những chi tiết, hình ảnh gì?

Lời giải: 

Bài thơ Tiếng gà trưa được tác giả phân tích theo thứ tự các khổ thơ. Trong mỗi khổ, người viết đã dẫn ra những chi tiết, hình ảnh:

Khổ 1: Chi tiết tiếng gà cục tác và hình ảnh không gian nắng trưa.

Khổ 2: Hình ảnh ổ gà, gà và trứng.

Khổ 5: Hình ảnh bà lo lắng đàn gà toi khi gió mùa đông tới.

Khổ cuối: Chi tiết tiếng gà cục tác, chi tiết tiếng gọi bà cảm động.

Câu hỏi 5:  Trong văn bản, tác giả rất chú trọng cách phân tích hình thức nghệ thuật (từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ,...) để làm nổi bật nội dung của bài thơ. Em hãy dẫn ra một ví dụ trong văn bản để làm rõ điều đó.

Lời giải: 

Trong văn bản, tác giả rất chú trọng cách phân tích hình thức nghệ thuật (từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ,...) để làm nổi bật nội dung của bài thơ. Một số ví dụ trong văn bản để làm rõ điều đó:

Ở đoạn (1), tác giả phân tích việc lặp âm và dấu chấm lửng trong dòng thơ thứ tư của bài thơ: Cục... cục tác cục ta

Ở đoạn (2), tác giả phân tích kết cấu sóng đôi và lặp từ vựng: này; phân tích tác dụng của việc đảo ngữ.

Ở đoạn (3), tác giả phân tích nhịp điệu của đoạn thơ.

Ở đoạn (4), tác giả phân tích tiếng gọi Bà ơi và điệp từ Vì.

Câu hỏi 6: Nội dung chính của văn bản nghị luận Vẻ đẹp của bài thơ "Tiếng gà trưa" là gì? Nhan đề của văn bản liên quan đến nội dung chính như thế nào?

Lời giải: 

Nội dung chính của văn bản nghị luận Vẻ đẹp của bài thơ "Tiếng gà trưa" là nói về vẻ đẹp của bài thơ Tiếng gà trưa.

Nhan đề của văn bản liên đã thể hiện rõ nội dung chính của văn bản.

>>> Xem trọn bộ: Tác giả - Tác phẩm Văn 7 Cánh diều

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Khái quát về Tác giả - tác phẩm: Vẻ đẹp của bài thơ Tiếng gà trưa trong bộ SGK Cánh diều theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!