Tác giả - tác phẩm: Tiếng gà trưa (Tóm tắt, nội dung, nghệ thuật, HCST, sơ đồ tư duy)

Khái quát Tác giả - tác phẩm: Tiếng gà trưa bao gồm Giới thiệu tác giả Xuân Quỳnh và hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, đặc sắc nghệ thuật và sơ đồ tư duy tác phẩm Tiếng gà trưa - SGK Cánh Diều Văn 7

Tiếng gà trưa

I. Giới thiệu tác giả Xuân Quỳnh 

Xuân Quỳnh (1942 – 1988), tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, là một nữ nhà thơ người Việt Nam. Bà nổi tiếng với nhiều bài thơ được nhiều người biết đến như Thuyền và biển, Sóng, Thơ tình cuối mùa thu, Tiếng gà trưa,...

Tháng 2 năm 1955, Xuân Quỳnh được tuyển vào Đoàn Văn công nhân dân Trung ương và được đào tạo thành diễn viên múa. Bà đã nhiều lần đi biểu diễn ở nước ngoài và dự Đại hội thanh niên sinh viên thế giới năm 1959 tại Vienna (Áo).

Từ năm 1962 đến 1964, Xuân Quỳnh học Trường bồi dưỡng những người viết văn trẻ (khoá I) của Hội Nhà văn Việt Nam. Sau khi học xong, làm việc tại báo Văn nghệ, báo Phụ nữ Việt Nam. Xuân Quỳnh là hội viên từ năm 1967, ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khoá III. Năm 1973, Xuân Quỳnh kết hôn với nhà viết kịch, nhà thơ Lưu Quang Vũ, trước đó, Xuân Quỳnh kết hôn lần đầu tiên với một nhạc công của Đoàn Văn công nhân dân Trung ương và đã ly hôn. Từ năm 1978 đến lúc mất, Xuân Quỳnh làm biên tập viên Nhà xuất bản Tác phẩm mới.

Xuân Quỳnh mất ngày 29 tháng 8 năm 1988 trong một vụ tai nạn giao thông tại đầu cầu Phú Lương, thị xã Hải Dương (nay là thành phố), tỉnh Hải Dương, cùng với chồng Lưu Quang Vũ và con trai Lưu Quỳnh Thơ mới 13 tuổi.

- Thơ của Xuân Quỳnh luôn giàu những cung bậc cảm xúc, những bài thơ ấy khi hạnh phúc say đắm, lúc đau khổ đến tột cùng, gần gũi và thân thuộc với thiên chức của làm vợ và làm mẹ. Thơ bà là tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn, vừa hồn nhiên, vừa chân thành, đằm thắm và luôn da diết trong khát vọng về hạnh phúc đời thường.

Một số tác phẩm nổi tiếng của bà : Tơ tằm – Chồi biếc, Hoa dọc chiến hào, Gió Lào cát trắng, Lời ru trên mặt đất, Cây trong phố – Chờ trăng, Sân ga chiều em đi, Tự hát, Hoa cỏ may, Thơ Xuân Quỳnh, Thơ tình Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ, Không bao giờ là cuối, Mẹ của anh, Thuyền và biển,… 

Xuân Quỳnh được Nhà nước Việt Nam truy tặng Giải thưởng Nhà nước và Giải thưởng Hồ Chí Minh vì những thành tựu cho nền văn học nước nhà.

II. Khái quát tác phẩm Tiếng gà trưa

1. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ này được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ, in lần đầu trong tập thơ Hoa dọc chiến hào(1968).

2. Thể loại

Thơ năm chữ là thể thơ mỗi dòng gồm năm tiếng. Trong văn học dân gian thì gọi là thể vãn năm (mỗi câu năm âm tiết). Còn trong văn học bác học thì gọi đây là thơ ngũ ngôn. Như vậy có thể khẳng định thể thơ năm chữ cũng xuất hiện từ xa xưa và được lưu hành nhiều trong văn học ‘dân gian cũng như trong văn học bác học. ở văn học dân gian, nhiều nhất là thể hát dặm Nghệ – Tĩnh

3. Bố cục 

Bài thơ được chia làm 3 phần, theo mạch hồi tưởng về quá khứ đến suy nghĩ về hiện tại 

Phần 1 (khổ thơ đầu): Tiếng gà trưa khơi nguồn cảm xúc 

Phần 2 (5 khổ thơ tiếp theo): Tiếng gà gợi lại những kỉ niệm tuổi thơ của người chiến sĩ 

Phần 3 (2 khổ thơ cuối): Tiếng gà gợi những suy tư của người chiến sĩ

4. Giá trị nội dung

Tiếng gà trưa đã khơi gợi những kỉ niệm tuổi thơ và tình cảm bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm cho tình cảm yêu nước trở nên sâu sắc.

5. Đặc sắc nghệ thuật

Bài thơ được viết theo thể 5 tiếng sáng tạo và linh hoạt:               

- Số câu thơ thay đổi linh hoạt: Khổ 1 có 7 câu, có ba khổ 4 câu, các khổ khác từ 5-6 câu               

- Các gieo vần linh hoạt, giữ được sự hài hòa trong mạch cảm xúc 

- 3 tiếng "tiếng gà trưa" đặt ở mỗi khổ thơ tạo nên điểm nhấn về cảm xúc, nối kết các khổ thơ cũng như mạch kí ức, cảm xúc. Hình ảnh thơ bình dị chân thực. 

Biện pháp nghệ thuật chủ đạo: Điệp ngữ, điệp câu.

III. Sơ đồ tư duy bài thơ Tiếng gà trưa

Mẫu số 1

Mẫu số 2

IV. Câu hỏi vận dụng bài thơ Tiếng gà trưa

Câu hỏi 1: Cảm hứng của tác giả trong bài thơ được khơi gợi từ sự việc gì? Mạch cảm xúc trong bài thơ được diễn biến như thế nào?

Lời giải:

- Trên đường đánh giặc người lính chợt nghe tiếng gà trưa nhảy ổ. Âm thanh quen thuộc ấy gợi về những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ về hình ảnh của những gà mái mơ, mái vàng đặc biệt là hình ảnh người bà với tình yêu và sự chăm nom đùm bọc cho cháu. Tiếng gà trưa đã đi cùng người lính vào cuộc chiến đấu cùng khắc sâu thâm tình của đất nước quê hương.

- Diễn biến mạch cảm xúc : khi nghe thấy tiếng gà trưa ⟹ tiếng gà trưa gợi cho người chiến sĩ những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ 

⟹ Nỗi nhớ thêm da diết với hình ảnh người bà tần tảo sớm hôm.

⟹ Nỗi nhớ khắc sâu hình ảnh quê hương, trở thành động lực thôi thúc người chiến sĩ cầm súng lên đường.

Câu hỏi 2: Em cảm nhận được gì về hình ảnh người bà và tình cảm bà cháu được thể hiện trong bài thơ?

Lời giải:

Hình ảnh người bà chịu thương chịu khó, chắt chiu từng niềm vui nho nhỏ trong cuộc sống nhiều vất vả, lo toan.

- Tình cảm bà cháu sâu nặng, thắm thiết. Bà tần tảo, chắt chiu lo cho cháu, cháu yêu thương, quý trọng, biết ơn bà.

Câu hỏi 3: Những hình ảnh và kỉ niệm gì trong tuổi thơ đã được gợi lại từ tiếng gà trưa? Qua đó bài thơ đã biểu hiện những tình cảm gì?

Lời giải:

Những hình ảnh và kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ được tiếng gà trưa gợi lại:

- Tiếng gà trưa đã gợi lại trong tâm trí người chiến sĩ hình ảnh những con gà mái mơ, mái vàng và ổ trứng hồng đẹp xinh, một kỉ niệm thời thơ dại tò mò xem gà đẻ trứng nên đã bị bà mắng. Tiếng gà trưa đặc biệt đã gợi lại hình ảnh người bà giàu lòng yêu thương, luôn luôn đùm bọc chắt chiu chăm lo trọn lòng cho cháu nhỏ và niềm mong ước nhỏ bé của tuổi thơ được bộ quần áo mới có từ tiền bán gà. Ước mong tươi đẹp hồn nhiên ấy đi vào cả trong giấc ngủ của tuổi thơ.

- Qua đây ta thấy được tâm hồn trong sáng, hồn nhiên của một em nhỏ nhất là tình cảm quý trọng yêu thương đối với bà của đứa cháu.

Câu hỏi 4: Bài thơ làm theo thể 5 tiếng, nhưng có những chỗ biến đổi khá linh hoạt. Em có nhận xét gì về cách gieo vần, về số câu thơ trong mỗi khổ? Câu thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại nhiều lần trong bài ở những vị trí nào và có tác dụng ra sao?

Lời giải:

Bài thơ viết theo thể 5 chữ linh hoạt, cách gieo vần cũng linh hoạt. Phần lớn là vần cách, có khi chỉ cần giữ âm điệu.

- Câu thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại nhiều lần ở câu mở đầu các khổ 2, 3, 4, 7. Điều này tạo nên điểm nhấn về cảm xúc, tạo sự liền mạch khiến hình ảnh thơ luôn da diết và nồng nàn.

>>> Xem trọn bộ: Tác giả - Tác phẩm Văn 7 Cánh diều

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Khái quát về Tác giả - tác phẩm: Tiếng gà trưa trong bộ SGK Cánh diều theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!