Tác giả - Tác phẩm: Chân, tay, tai, mắt, miệng (Tóm tắt, nội dung, nghệ thuật, HCST, sơ đồ tư duy)

Khái quát Tác giả - Tác phẩm: Chân, tay, tai, mắt, miệng bao gồm thể loại, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, đặc sắc nghệ thuật tác phẩm Chân, tay, tai, mắt, miệng - SGK Chân trời sáng tạo Văn 7

Chân, tay, tai, mắt, miệng

I. Khái quát tác phẩm Chân, tay, tai, mắt, miệng

1. Thể loại: Truyện ngụ ngôn

Ngụ ngôn là một thể loại của văn học giáo huấn, mang nội dung đạo đức, giáo dục có hình thức thơ hoặc văn xuôi tương đối ngắn, sử dụng phúng dụ như một nguyên tắc tổ chức tác phẩm

2. Bố cục

- Đoạn 1 (Từ đầu … đến “cả bọn kéo nhau về”): Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai quyết định chống lại lão Miệng.

- Đoạn 2 (Tiếp theo … đến “đành họp nhau lại để bàn”): Hậu quả của việc so bì, ganh tị.

- Đoạn 3 (Còn lại): Cách sửa chữa hậu quả.

3. Tóm tắt

Tóm tắt truyện: Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng vốn sống rất hòa thuận với nhau. Một hôm, cô Mắt nói với cậu Tai, cậu chân rằng họ làm việc vất vả còn lão Miệng không làm gì mà vẫn được ăn sung sướng. Họ nghe rất phải và quyết định sang cả bác Tai để rủ bác sang nhà lão Miệng. Bác Tai cũng đồng tình và cả bốn người đều sang nhà lão Miệng và nói rằng từ nay sẽ không làm cho lão ăn nữa. Lão Miệng nói thế nào cũng không được. Từ hôm đó, bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay không làm gì nữa. Một ngày, rồi hai ngày, ba ngày cả bọn thấy mệt mỏi, rã rời. Cậu Chân, cậu Tay không còn muốn cất mình chạy nhảy, vua đùa như trước, cô Mắt thì ngày cũng như đêm lúc nào cũng lờ mờ. Cả bốn người nhận ra đã lầm nên đã sang nhà lão Miệng xem lão thế nào. Lão Miệng cũng nhợt nhạt, mệt mỏi không buồn nhếch mép. Lúc đấy, mỗi người một việc không ai bảo ai lấy đồ ăn cho lão Miệng. Lão ăn xong một lúc cả bốn người khỏe lại. Từ đó, họ sống thân mật với nhau, không ai tị ai.

4. Giá trị nội dung

Truyện mượn các bộ phận của cơ thể người để nói chuyện con người: cậu Chân, cậu Tay, cô Mắt, bác Tai họp bàn nhau cùng “đình công” chống lại lão Miệng chỉ biết “ngồi ăn không”, nhưng sau đó họ đã nhận ra sai lầm, lại thân mật với nhau, mỗi người một việc, không ai tị ai cả.

Từ đó, truyện nêu lên bài học nhân sinh sâu sắc: trong một tập thể, mỗi thành viên không thể sống tách biệt, mà phải nương tựa vào nhau, gắn bó với nhau để cùng tồn tại; do đó, phải biết hợp tác với nhau và tôn trọng công sức của nhau.

5. Đặc sắc nghệ thuật 

Tác giả dân gian đã sáng tạo ra một tình huống truyện đặc sắc, có ý nghĩa với kích tính phát triển ngày càng cao và giải quyết một cách hợp lí, tự nhiên để bài học bộc lộ một cách sâu sắc. Biết quan sát và miêu tả đúng đặc điểm của các bộ phận của cơ thể người khiến câu chuyện Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng càng thêm sinh động, thú vị.

6. Tác phẩm Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng

1. Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai, lão Miệng từ xưa vẫn sống với nhau rất thân thiết. Bỗng một hôm, cô Mắt đến than thở với cậu Chân, cậu Tay rằng:

– Bác Tai, hai anh và tôi làm việc mệt nhọc quanh năm, còn lão Miệng chẳng làm gì cả, chỉ ngồi ăn không. Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được hay không?

Cậu Chân, cậu Tay cũng nói:

– Phải đấy, chúng ta phải đi nói cho lão Miệng biết để lão tự lo lấy. Chúng ta vất vả nhiều rồi. Nay đã đến lúc lão phải tự mình tìm lấy thức ăn, xem lão có làm nổi không.

Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay cùng kéo nhau đến lão Miệng. Đi qua nhà bác Tai, họ thấy bác ta đang ngồi im lặng như nghe ngóng điều gì. Cả ba cùng chạy vào cùng nói:

– Bác tai ơi, bác có đi với chúng cháu đến nhà lão Miệng không? Chúng cháu đến nói cho lão biết từ nay chúng cháu không làm cho lão ăn nữa. Chúng cháu cũng như bác, lâu nay vất vả nhiều rồi, nay phải nghỉ ngơi mới được.

Bác Tai gật đầu lia lịa:

– Phải, phải… Bác sẽ đi với các cháu!

Bốn người hăm hở đến nhà lão Miệng. Ðến nơi, họ không chào hỏi gì cả. Cậu Chân, cậu Tay nói thẳng luôn với lão:

– Chúng tôi hôm nay đến không phải để thăm hỏi, trò chuyện gì với ông, mà để nói cho ông biết: từ nay chúng tôi không làm để nuôi ông nữa. Lâu nay, chúng tôi đã cực khổ, vất vả vì ông nhiều rồi.

Lão Miệng nghe nói, rất lấy làm ngạc nhiên. Lão nói:

– Có chuyện gì muốn bàn với nhau thì hãy vào nhà đã. Làm gì mà nóng nảy thế?

Bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay đều lắc đầu mà rằng:

– Không, không phải bàn bạc gì nữa. Từ nay trở đi, ông phải lo lấy mà sống. Còn chúng tôi, chúng tôi sẽ không làm gì cả. Xưa nay, chúng tôi có biết cái gì ngọt bùi ngon lành mà làm cho cực!

Nói rồi cả bọn kéo nhau về.

2. Từ hôm đó, bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay không làm gì nữa. Một ngày, hai ngày, rồi ba ngày, cả bọn thấy mệt mỏi, rã rời. Cậu Chân, cậu Tay không còn muốn cất mình lên để chạy nhảy vui đùa như trước nữa; cô Mắt thì ngày cũng như đêm lúc nào cũng lờ đờ, thấy hai mi nặng trĩu như buồn ngủ mà ngủ không được. Bác Tai trước kia hay đi nghe hò nghe hát, nghe tiếng gì cũng rõ, nay bỗng thấy lúc nào cũng ù như xay lúa ở trong. Cả bọn lừ đừ mệt mỏi như thế, cho đến ngày thứ bảy thì không chịu được nữa, đành họp nhau lại để bàn.

3. Bác Tai nói với cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay:

– Chúng ta lầm rồi các cháu ạ. Chúng ta nếu không làm cho lão Miệng có cái ăn thì chúng ta sẽ bị tê liệt tất cả. Lão Miệng không đi làm, nhưng lão có công việc là nhai. Như vậy cũng là làm việc chứ không phải ăn không ngồi rồi. Trước kia sống với nhau thân thiết như thế, nay tự dưng chúng ta gây nên chuyện. Lão Miệng có ăn thì chúng ta mới khỏe khoắn được. Chúng ta nên đến nói lại với lão, các cháu có đi không?

Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay cố gượng dậy đi theo bác Tai đến nhà lão Miệng. Ðến nơi, họ thấy lão Miệng cũng nhợt nhạt cả hai môi, hàm răng thì khô như rang, không buồn nhếch mép. Bác Tai, cô Mắt vực lão Miệng dậy. Còn cậu Chân, cậu Tay thì đi tìm thức ăn. Lão Miệng ăn xong dần dần tỉnh lại. Bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay tự nhiên thấy đỡ mệt nhọc, rồi thấy trong mình khoan khoái như trước. Từ đó lão Miệng, bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay lại thân mật sống với nhau, mỗi người một việc, không ai tị ai cả.

(In trong Tuyển tập Văn học Dân gian Việt Nam, tập ll, Truyện cười - Truyện trạng cười - Truyện ngụ ngôn,
Phan Trọng Thưởng, Nguyễn Cử (biên soạn, tuyển chọn), NXB Giáo dục, 2007)

II. Sơ đồ tư duy truyện Chân, tay, tai, mắt, miệng

Mẫu 1:

 

Mẫu 2:

III. Câu hỏi vận dụng kiến thức truyện Chân, tay, tai, mắt, miệng

Câu hỏi 1: Truyện mượn các bộ phận của cơ thể người để nói chuyện con người, có thể ví cơ thể người như một tổ chức, một cộng đồng... mà Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng là những cá nhân trong tổ chức, cộng đồng đó. Từ mối quan hệ này, truyện nhằm khuyên nhủ, răn dạy con người điều gì?

Lời giải:

Truyện mượn các bộ phận trên cơ thể người để nói chuyện con người. Có thể ví cơ thể người giống như một tổ chức, một cộng đồng, mà Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng chính là những  cá nhân trong tổ chức, cộng đồng đó. Từ mối quan hệ này, truyện khuyên nhủ con người:

+ Mỗi cá nhân sẽ không thể tồn tại nếu tách khỏi tổ chức, cộng đồng. Mỗi cộng đồng đều có tổ chức, mối quan hệ liên đới chặt chẽ, tự quy định chức năng thích hợp

+ Sống trong cộng đồng, chúng ta phải có tinh thần “mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người”

Câu hỏi 2: Vì sao cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai, so bì với lão Miệng?

Lời giải:

Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai so bì với lão Miệng vì:

- Họ nhận thấy họ phải làm việc nhọc nhằn quanh năm, còn lão Miệng thì chẳng làm gì, chỉ ngồi ăn không

- Lập luận này xuất phát từ việc nhận định phiến diện bên ngoài: mắt nhìn, tay làm, chân đi, tai nghe, đều phục vụ cho lão miệng hưởng thụ.

IV. Câu hỏi trắc nghiệm bổ sung kiến thức truyện Chân, tay, tai, mắt, miệng

Câu 1. Chân, tay, tai, mắt, miệng là truyện ngụ ngôn:

A. Nhân hóa các bộ phận trên thân thể con người để nói về vị trí quan trọng riêng của mỗi người trong cộng đồng

B. Ẩn dụ các bộ phận trên cơ thể người để nói về vị trí quan trọng riêng của mỗi người trong cộng đồng

C. Hoán dụ các bộ phận trên cơ thể người để nói về vị trí quan trọng riêng của mỗi người trong cộng đồng

D. So sánh các bộ phận trên cơ thể người để nói về vị trí quan trọng riêng của mỗi người trong cộng đồng

Đáp án đúng: A. Nhân hóa các bộ phận trên thân thể con người để nói về vị trí quan trọng riêng của mỗi người trong cộng đồng

Câu 2. Tai, Mắt, Chân, Tay, Miệng tượng trưng cho những con người trong một tổ chức, đúng hay sai?

A. Đúng

B. Sai

Đáp án đúng: A. Đúng

Câu 3. Truyện Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng lấy chuyện các bộ phận trên cơ thể để nói đến chuyện của:

A. Con người.

B. Chân, Tay, Tai, Mắt.

C. Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng.

D. Miệng.

Đáp án đúng: A. Con người.

Câu 4. Truyện mang ý nghĩa gì?

A. Mỗi cá nhân không thể tách khỏi mối quan hệ mật thiết với cộng đồng

B. Sống trong cộng đồng cần có tinh thần tập thể, một người vì mọi người

C. Cả A và B đều đúng

D. A đúng, B sai

Đáp án đúng: C. Cả A và B đều đúng

Câu 5. Tại sao các bộ phận khác cho rằng lão Miệng là người sướng nhất?

A. Vì lão Miệng nhai thức ăn suốt ngày.

B. Vì lão Miệng không phải làm gì cả.

C. Vì lão Miệng không phải làm gì cả, chỉ ngồi ăn không.

D. Vì lão Miệng làm ít mà vẫn có ăn.

Đáp án đúng: C. Vì lão Miệng không phải làm gì cả, chỉ ngồi ăn không.

Câu 6. Tại sao cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai lại so bì với bác Miệng

A. Họ nhận thấy họ phải làm việc cực nhọc quanh năm, còn lão Miệng không phải làm gì vẫn có cái ăn

B. Từ lâu họ đã thấy lão Miệng khác họ

C. Họ không thích tính cách của lão Miệng

D. Cả B và C đều đúng

Đáp án đúng:  A. Họ nhận thấy họ phải làm việc cực nhọc quanh năm, còn lão Miệng không phải làm gì vẫn có cái ăn

Câu 7. Việc Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng không làm việc nữa đã dẫn đến hậu quả gì?

A. Lão Miệng chết đói vì không có thức ăn.

B. Chân, Tay, Tai, Mắt đều mệt mỏi, bơ phờ, thiếu sức lực.

C. Chân, Tay, Tai, Mắt đều được nghỉ ngơi.

D. Lão Miệng phải làm việc để nuôi sống mình.

Đáp án đúng: B. Chân, Tay, Tai, Mắt đều mệt mỏi, bơ phờ, thiếu sức lực.

Câu 8. Khi lão Miệng có thức ăn trở lại thì điều gì đã diễn ra?

A. Các bộ phận khác như Chân, Tay, Tai, Mắt đều cảm thấy khỏe mạnh, tươi tỉnh ra.

B. Lão Miệng được hồi sinh và tiếp tục làm nhiệm vụ của mình.

C. Lão Miệng cảm thấy được ăn ngon hơn trước.

D. Các bộ phận khác như Chân, Tay, Tai, Mắt không dám phân bì với lão Miệng nữa.

Đáp án đúng: A. Các bộ phận khác như Chân, Tay, Tai, Mắt đều cảm thấy khỏe mạnh, tươi tỉnh ra.

Câu 9. Truyện ngụ ngôn Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng có ý nghĩa giống truyện ngụ ngôn Đeo nhạc cho mèo, đúng hay sai?

A. Đúng

B. Sai

Đáp án đúng: B. Sai

Câu 10. Kết thúc của truyện ngụ ngôn này là kết thúc có hậu, do ý thức được bản chất vấn đề, đúng hay sai?

A. Đúng

B. Sai

Đáp án đúng: A. Đúng

>>> Xem trọn bộ: Tác giả - Tác phẩm Văn 7 Chân trời sáng tạo

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Khái quát về Tác giả - Tác phẩm: Chân, tay, tai, mắt, miệng trong bộ SGK Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!