Tác giả Nguyên Hồng - Trong lòng mẹ trang 51 Ngữ Văn 6 (tóm tắt, bố cục, nội dung, sơ đồ tư duy)

Khái quát Tác giả - Tác phẩm: Trong lòng mẹ bao gồm Giới thiệu tác giả Nguyên Hồng và hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, đặc sắc nghệ thuật, sơ đồ tư duy của tác phẩm Trong lòng mẹ - SGK Văn 6 Cánh Diều

Tác giả - Tác phẩm: Trong lòng mẹ

I. Đôi nét về tác giả Nguyên Hồng

- Nguyên Hồng (1918 – 1982). Tên khai sinh của ông là Nguyễn Nguyên Hồng, quê ở thành phố Nam Định. Nguyên Hồng sống chủ yếu ở thành phố cảng Hải Phòng, trong một xóm lao động nghèo.

- Ông có tuổi thơ thiếu thốn tình cảm và vật chất, sinh ra trong gia đình có hoàn cảnh bất hạnh. Ông mồ côi cha từ nhỏ, phải sống với những người cô ruột cay nghiệt. Ngay từ khi còn bé, Nguyên Hồng đã phải lưu lạc, bôn ba cùng mẹ đi khắp nơi để bán hàng kiếm sống. 

II. Khái quát tác phẩm Trong lòng mẹ

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Văn bản Trong lòng mẹ được trích từ chương IV của tập hồi kí Những ngày thơ ấu. Tác phẩm được coi là thiên truyện kể về tuổi thơ cay đắng của chính tác giả.

- Cảm xúc bao trùm: Nỗi đau bị sỉ nhục, nỗi buồn cô đơn và lòng thương nhớ mẹ, kính yêu mẹ của một đứa bé mồ côi bố sau một thời gian dài xa cách mẹ rồi được gặp lại mẹ.

2. Bố cục

- Đoạn 1 (từ đầu… “người ta hỏi đến chứ”): Cuộc đối thoại giữa Hồng và bà cô cay nghiệt.

- Đoạn 2 (phần còn lại): Cuộc gặp gỡ cảm động, hạnh phúc của hai mẹ con Hồng.

3. Giá trị nội dung

- Đoạn trích đã thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng sâu nặng thông qua nhân vật mẹ con bé Hồng, thông qua những rung động mãnh liệt của một tâm hồn trẻ thơ nhạy cảm và khao khát tình thương yêu; để khi gặp mẹ, khi được nằm gọn "trong lòng mẹ", Hồng tinh tế nhập vào những cảm giác nồng ấm, rạo rực, vui sướng mong đợi bấy lâu. 

- Đoạn trích còn cho thấy rõ bộ mặt lạnh lùng của một xã hội chỉ trọng đồng tiền, một xã hội đầy những thành kiến cổ hủ, những thói nhỏ nhen độc ác của đám thị dân tiểu tư sản.

4. Thể loại

- Thể loại hồi kí đang xen các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm thấm đượm chất trữ tình, lời văn tự sự sâu sắc.giúp diễn tả tinh tế nội tâm nhân vật. 

5. Nghệ thuật

- Nghệ thuật miêu tả ngoại hình làm nổi bật tính cách và nội tâm nhân vật

6. Phương thức biểu đạt

- Phương thức biểu đạt: tự sự + miêu tả + biểu cảm

III. Sơ đồ tư duy tác phẩm Trong lòng mẹ

IV. Câu hỏi vận dụng

1. Chuẩn bị

Câu hỏi: Tác giả viết về ai, về sự việc gì? Viết như thế nhằm mục đích gì?

- Những yếu tố nào của văn bản cho biết tính xác thực của điều được kể?

- Cảm xúc thái độ của người kể chuyện đối với sự viếc và các nhân vật trong đó như thế nào?

Lời giải:

- Tác giả viết về cậu bé Hồng về cuộc đối thoại giữa Hồng và bà cô và giây phút em gặp lại mẹ

- Nhằm mục đích: thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng, những rung động mãnh liệt của một tâm hồn trẻ thơ nhạy cảm và vạch trần hiện thức xã hội phong kiến cổ hủ với những thói nhỏ nhen độc ác của đám thị dân tiểu tư sản.

- Việc lựa chọn ngôi kể thứ nhất chứ không phải thứ ba khiến cho câu chuyện xác thực hơn do góc nhìn đặt ở những suy nghĩ tình cảm của nhân vật chính

- Cảm xúc của các nhân vật trong truyện:

+ Hồng với bà cô: ghét cay ghét đắng những lời nói xúc xỉa của bà cô khi nói xấu mẹ.

+ Bà cô với Hồng: luôn tìm cách bôi nhọ người mẹ tốt đẹp trong lòng Hồng.

+ Hồng dành cho mẹ: tình cảm yêu thương, nhớ thương, tôn trọng mẹ mặc cho bà cô có nói xấu như thế nào chăng nữa.

+ Bà cô với mẹ Hồng: ghét, luôn tìm cách bôi nhọ nói xấu.

2. Đọc hiểu

Câu hỏi: Phần 1 cho biết hoàn cảnh của nhân vật "tôi" như thế nào?

Lời giải:

Hoàn cảnh của nhân vật tôi trong phần 1:

Hồng là kết quả của một cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Cha mất sớm. Người mẹ vì cùng túng quá phải tha hương cầu thực. Chú phải sống xa mẹ, sống cùng họ hàng ở bên nội. Nhưng cậu lại không hề được yêu thương. Cậu phải sống trong sự ghẻ lạnh và cay nghiệt của những người được gọi là thân thích.

Câu hỏi: Phản ứng của nhân vật:" tôi" trước lời kể của người cô như thế nào?

Lời giải:

Phản ứng của nhân vật "tôi" trước lời kể của người cô:

- Toan muốn trả lời là "có" khi bà cô hỏi:" Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mợ mày không?" nhưng chợt nhận ra ngay ý nghĩa cay độc trong lời nói của bà cô lặng lẽ cúi đầu không đáp

- Cười đáp lại người cô là không muốn vào vì cuối năm kiểu gì mẹ cũng về.

Câu hỏi: Phần 3 kể về việc gì? Đây có phải là nội dung chính của văn bản không? Có liên quan gì đến nhan đề văn bản?

Lời giải:

Phần 3 kể về cuộc gặp mặt của mẹ con Hồng sau bao ngày xa cách. Đây là nội dung chính của văn bản và có liên quan đến nhan đề :" Trong lòng mẹ"

Câu hỏi: Tìm các từ ngữ tả hành động và cảm xúc của nhân vật tôi khi gặp lại mẹ?

Lời giải:

Các từ ngữ tả hành động và cảm xúc của nhân vật tôi khi gặp lại mẹ: 

- "Chợt thoáng thấy một bóng người ngồi trên xe kéo giống giống mẹ", "tôi liền đuổi theo gọi bối rối:"Mợ ơi! Mợ ơi! Mợ ơi!"

- Sợ rằng chỉ là nhầm lẫn: "Và cái lầm đó không những làm tôi thẹn... sa mạc"

- "Tôi đuổi kịp", "thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại"

- "Oà lên khóc rồi cứ thể nức nở"

- "tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp… sung túc"

- "đùi áp đùi mẹ tôi", "đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi", ngửi hương quần áo thơm tho lạ thường.

Câu hỏi: Người mẹ hiện lên trong cái nhìn của:" tôi" như thế nào?

Lời giải:

Người mẹ hiện lên trong cái nhìn của " tôi":

- Không còm cõi xơ xác quá như lời cô tôi nhắc lại lời người họ nôi của tôi nói"

- " Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn màng làm nổi bật màu hông của hai gò má"

- Quần áo thơm tho, khuôn miệng xinh xắn nhai trầu

Câu hỏi: Tranh minh họa gợi cho em suy nghĩ gì về tình mẫu tử?

Lời giải:

Từ hình ảnh minh họa ta nhận thấy tình cảm mẫu tử thật thiêng liêng không gì có thể sánh được. Tình yêu thương con của những người mẹ là rộng lớn mênh mông vô cùng. Yêu thương con, mẹ có thể làm tất cả vì con, hy sinh để dành những điều tốt nhất cho con. Đó chính là tình cảm đẹp đẽ, thiêng liêng, xúc động nhất của cuộc đời.

Câu hỏi: Tình mẫu tử thể hiện như thế nào qua hành động, cảm xúc của "tôi"?

Lời giải:

Qua hành động và cảm xúc của nhân vật tôi ta nhận ra được tình mẫu tử thiêng liêng, tình yêu dành cho mẹ vẫn dạt dào, mãnh liệt. Chính tình yêu thương mẹ khiến cậu có những suy nghĩ mạnh mẽ, dứt khoát, muốn hết lòng bảo vệ mẹ. Tình thương mẹ của bé Hồng như viên kim cương lấp lánh trong tác phẩm và trong lòng người đọc.

Câu hỏi: Vì sao "câu nói ấy bị chìm ngay đi"?

Lời giải:

"Câu nói ấy bị chìm ngay đi" là do lúc này Hồng đã được gặp mẹ, được ở trong lòng mẹ, được cảm nhận hơi ấm của mẹ, chính vì thế lúc này đây những câu nói độc ác ấy chìm ngay đi, em chẳng để tâm tới nó nữa.

3. Câu hỏi cuối bài

Câu hỏi: Sự việc chính mà tác giả kể lại ở đoạn trích Trong lòng mẹ là gì? Sự việc ấy được tập trung thể hiện ở phần nào của văn bản?

Lời giải:

Sự việc chính của đoạn trích:

- Cuộc đối thoại cay nghiệp giữa Hồng và bà cô về mẹ (phần 2)

- Giây phút thiêng liêng khi Hồng gặp lại mẹ phần 3

Câu hỏi: Hình ảnh người mẹ qua lời kể của người cô và trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật “tôi” có gì khác nhau?

Lời giải:

Hình ảnh người mẹ:

+ Qua lời kể của bà cô: mẹ Hồng là nột người đàn bà gáo chồng, nợ nần cùng túng, bỏ con bỏ cái đi tha phương cầu thực, đi bán bóng đèn, vàng hương ở chợ, không hỏi han con cái hay gửi lấy một đồng quà

+ Trong tâm trí Hồng: Mẹ Hồng là một người đáng thương phải chịu đựng mọi dèm pha, dè bỉu, xã hội khinh khi, miệt thị, chồng mất, nhà chồng coi kinh, nợ nần chồng chất phải bỏ đi tha phương cầu thực để lại đứa con thơ cho đằng nội nuôi lớn.

Câu hỏi: Dẫn ra một số câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” khi gặp lại mẹ. Từ đó, hãy nêu nhận xét về nhân vật này.

Lời giải:

- Một số câu văn:

+ "…Tôi liền đuổi theo, bối rối"

+ "Tôi thấy những cảm giác ấm áp bỗng mơn man khắp da thịt"

+ “Phải bé lại… thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng”

- Nhận xét: 

Hình ảnh nhân vật chú bé Hồng khiến người đọc xúc động với hoàn cảnh đáng thương và tấm lòng nhân hậu, tình mẫu tử thiêng liêng, cao quý của em đối với mẹ. Khi “thoáng thấy một bóng người ngồi trên xe kéo”, chú bé đã vội vã chạy đuổi theo từ đây ta thấy được tâm trạng hồi hộp, niềm khát khao mong được gặp mẹ của Hồng. Tâm trạng cô đơn khi thiếu vắng mẹ và mong ước cháy bỏng được gặp lại mẹ của Hồng được bộc lộ rõ qua những suy nghĩ, những giả thiết ngây thơ, trong sáng mà chứa đựng nhiều nỗi đau.

Câu hỏi: Chỉ ra một số biểu hiện của đặc điểm thể loại hồi kí trong đoạn trích.

Lời giải:

Trong lòng mẹ thuộc hồi kí là một thể của kí dùng để ghi chép lại những sự việc, những quan sát, nhận xét và tâm trạng có thực mà tác giả đã trải qua bởi văn bản là dòng suy nghĩ, tâm trạng của nhân vật bé Hồng kể lại cuộc trò chuyện với bà cô và những suy nghĩ của cậu bé trong giây phút gặp lại mẹ.

Câu hỏi: Viết khoảng 4 - 5 dòng nêu lên tình cảm và suy nghĩ của em sau khi đọc đoạn trích Trong lòng mẹ của nhà văn Nguyên Hồng.

Lời giải:

Mẫu 1: 

Qua đoạn trích Trong lòng mẹ của tác giả Nguyên Hồng, tác giả đã cho ta thấy những cảm nhận vô cùng cảm động, tinh tế về tình yêu mẹ khát khao và cháy bỏng về tình yêu thương mẹ của cậu bé Hồng. Trong giây phút gặp lại mẹ, cậu như được sống, được bồng bềnh trong cảm giác sung sướng, rạo rực trong vòng tay yêu thương của mẹ và không mảy may suy nghĩ gì. Và cậu đã để lại trong mỗi độc giả chúng ta một niềm thương cảm, xúc động đến nghẹn ngào về tình mẫu tử cao quý, thiêng liêng, bất diệt và đáng trân trọng.

Mẫu 2: 

Trích đoạn ngắn Trong lòng mẹ, với ngôn từ giản dị, hình ảnh so sánh đặc sắc, giọng văn trữ tình tình cảm, là một minh chứng điển hình cho tình mẫu tử bất diệt. Nguyên Hồng đã mở ra trước mắt chúng ta một thế giới tâm hồn phong phú. Thế giới ấy luôn làm chúng ta ngạc nhiên vì ánh sáng nhân đạo lấp lánh của tình người. Trong lòng mẹ chính là lời khẳng định chân thành đầy cảm động về sự bất diệt của tình mẫu tử! Tình cảm thiêng liêng, cao cả ấy lay động đến hàng triệu trái tim và như một lời nhắc nhở đến mỗi người con phải luôn biết yêu thương và kính trọng cha mẹ.

>>> Xem trọn bộ: Tác giả - Tác phẩm Ngữ văn 6 (Cánh diều)

-----------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Khái quát về Tác giả - Tác phẩm: Trong lòng mẹ trong bộ SGK Ngữ Văn 6 Cánh Diều theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Toploigiai đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Toploigiai để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!