Soạn bài: Câu nghi vấn (tiếp theo) (chi tiết)

Soạn văn 8: Câu nghi vấn (tiếp theo)

• Soạn bài: Câu nghi vấn (tiếp theo) (ngắn nhất)
• Soạn bài: Câu nghi vấn (tiếp theo) (siêu ngắn)

3. Những chức năng khác

Xét đoạn trích và trả lời câu hỏi:

- Các câu nghi vấn trong những đoạn trích trên:

 + Hồn ở đâu bây giờ?

 + Mày định nói cho cha mày nghe đấy à?

 + Có biết không?..Lính đâu? Sao  mày dám để nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à?

 + Một người hằng năm chỉ cặm cụi lo lắng vì mình… văn chương hay sao?

 + Con gái tôi vẽ đấy ư?

- Những câu nghi vấn trên không dùng để hỏi, đối với mỗi đoạn nó được dùng với ý nghĩa riêng:

a, Thể hiện tâm trạng nuối tiếc, hoài niệm của tác giả khi thấy những phong tục tập quán xưa đang dần biến mất với thời gian.

b, Bộc lộ thái độ tức giận, hống hách của cai lệ.

c, Bộc lộ sự đe dọa, quát nạt của tên quan hộ đê

d, Khẳng định vai trò của văn chương trong đời sống

e, Thể hiện thái độ ngạc nhiên của nhân vật người bố.

- Các câu nghi vấn trên có dấu hỏi chấm kết thúc : xét về hình thức các câu nghi vấn trên thường có dấu hỏi chấm khi kết thúc câu nhưng không dùng với ý ngĩa là để hỏi.

 + Câu nghi vấn trên để biểu lộ cảm xúc, đe dọa, khẳng định, ngạc nhiên…của các nhân  vật trong đoạn trích.

 + Các câu nghi vấn trên thường không yêu cầu người đối thoại trả lời.

4. Luyện tập

Câu 1 (trang 22 Ngữ Văn 8 Tập 2)

a, Câu nghi vấn: "Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?"

→ Chứng kiến cái chết của lão Hạc ông giáo không khỏi ngạc nhiên và biểu lộ cảm xúc của mình qua câu nghi vấn trên.

b, Câu nghi vấn "Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?/ Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?/ Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng? / Để ta chiếm riêng phần bí mật? / Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?

→ Các câu nghi vấn trên bộc lộ sự nuối tiếc than thở của con hổ trong vườn bách thú khi hồi tưởng lại thời quá khứ những ngày tháng huy hoàng oanh liệt ở chốn rừng xanh một mình làm chúa tể của muôn .

c, Câu nghi vấn: "Vậy thì sự biệt li… nhẹ nhàng rơi?"

→ Tác giả thể hiện quan điểm của mình trước sự biệt li qua đó mong mỏi mọi người nhìn nhận “biệt li” dưới cái nhìn như chiếc lá nhẹ nhàng rơi. Câu nghi vấn để cầu khiến, phủ định sự biệt li khi nhìn chiếc lá rơi.

d, Câu nghi vấn " Ôi, nếu thế thì đâu còn là quả bóng bay?"

→ Những đặc tính vốn có của bóng bay là bay mất và vỡ, ở đây câu nghi vấn dùng để phủ định, chỉ cảm xúc ngạc nhiên khi quả bóng bay “nó cứ còn mãi như một vật lì lợm”.

Câu 2 (trang 23 Ngữ Văn 8 Tập 2)

Các câu nghi vấn trong đoạn trích:

a,  

+ Sao cụ lo xa quá thế?

 + Tội gì bây giờ nhịn đói mà để tiền lại?

 + Ăn mãi hết đi thì đến lúc ấy lấy gì mà lo liệu?

→ Dấu hiệu: Có dấu hỏi chấm kết thúc câu và sử dụng các từ “thế”, “gì” trong câu. Lời nói của ông giáo nhằm mục đích khuyên bảo lão Hạc vì tiết kiệm lo xa mà không ăn uống gì. Trong khi đó lão Hạc dùng câu hỏi để thể hiện sự buồn bã lo lắng về tương lai trước cảnh nghèo nàn túng quẫn .

b, Cả đàn bò giao cho thằng bé người không ra người, ngợm không ra ngợm ấy chăn dắt làm sao?

→ Dấu hiệu: các từ để nghi vấn "làm sao", có dấu chấm hỏi cuối câu. Mục đích thể hiện sự chê bai, không tin tưởng của nhân vật phú ông.

c, Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử?

→ Dấu hiệu: từ nghi vấn "ai", dấu hỏi kết thúc câu. Mục đích câu nghi vấn trên dùng để khẳng định tình mẫu tử của măng tre (thảo mộc), nó không phải là một vật vô tri vô giác mà ở đó còn có tình mẫu tử thiêng liêng cao quý như một linh hồn vậy.

d, Thằng bé kia, mày có việc gì? Sao lại đến đây mà khóc?

→ Dấu hiệu: từ để hỏi " gì", "sao" và dấu hỏi chấm kết thúc câu. Mục đích dùng để hỏi.

- Trong các câu trên, câu ở đoạn (a), (b), (c), (d) có thể được thay thế bằng các câu khác không phải câu nghi vấn, nhưng có chức năng tương đương.

Câu 3 (trang 24 Ngữ Văn 8 Tập 2)

a, Hôm qua cậu xem phim gì thế? Kể cho tớ nghe được không

b, Thương thay cho số phận chị Dậu, một đời người phụ nữ nghèo khổ hết kiếm tiền nộp định cho chồng lại rồi tiền đâu đóng định cho người đã khuất. Một người phụ nữ túng quẫn ấy cớ sao lại còn khổ đến vậy?

Câu 4 (trang 24 Ngữ Văn 8 Tập 2)

Trong giao tiếp những câu như: "Anh ăn cơm chưa?", "Cậu đọc sách đấy à?" không nhằm để hỏi. Mối quan hệ của người nói và người nghe là quan hệ thân quen. Khi người nói đưa ra câu nghi vấn đó nhằm mục đích chào hỏi người đối diện.