Soạn bài: Các thao tác nghị luận (ngắn nhất)

Soạn bài: Các thao tác nghị luận

•  Soạn bài: Các thao tác nghị luận (chi tiết)
•  Soạn bài: Các thao tác nghị luận (siêu ngắn)

Hướng dẫn soạn bài

I. Khái niệm

Câu 1 (trang 131 sgk Văn 10 Tập 2)

- Ví dụ thực tế người ta vẫn hay nói đến từ thao tác: thao tác lắp đặt, thao tác sửa chữa, thao tác bảo trì, thao tác ngắm bắn

- Thao tác được dùng với nghĩa chỉ việc thực hiện những động tác theo trình tự và yêu cầu kĩ thuật nhất định.

Câu 2 (trang 131 sgk Văn 10 Tập 2)

- Tương đồng: thao tác nghị luận cũng cần theo một quy trình nhất định

- Khác biệt: trong thao tác nghị luận, các bước đều cần có sự tư duy và mang mục đích nghị luận để thuyết phục người nghe về một ý kiến nào đó

II. Một số thao tác nghị luận cụ thể

1. Ôn lại các thao tác phân tích, tổng hợp, diễn dịch, quy nạp

a, Điền từ theo thứ tự sau:

- Tổng hợp

- Phân tích

- Quy nạp

- Diễn dịch

b, Nhận xét và đánh giá:

- Tác giả sử dụng thao tác phân tích vì tác giả tách nhỏ vấn đề và phân tích làm rõ các phần đó chứ không từ tiền đề chung, lập luận suy ra những cái riêng

- Tác dụng: Giúp cho vấn đề được phân tích, suy xét một cách đa chiều

- Trong đoạn trích "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia", tác giả đã kết hợp thao tác phân tích và thao tác diễn dịch  để xem xét 2 mặt của mối quan hệ mật thiết giữa hiền tài và quốc gia, từ đó đưa ra kết luận thuyết phục: việc bồi đắp hiền tài cần được coi trọng

c,

- Kết luận trong lời tựa Trích diễm thi tập có được là do thao tác tổng hợp. Thao tác này có tác dụng tổng kết, tóm gọn các ý trong bài thành một kết luận chung, khiến kết luận đó xác đáng và có giá trị

- Đoạn trích trong Hịch tướng sĩ sử dụng thao tác quy nạp. Bởi đoạn trích có những dẫn chứng được đưa ra để làm sáng tỏ luận điểm "các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước, đời nào không có?"

d,

- Nhận định thứ nhất đúng nếu tiền đề diễn dịch phải chân thực và cách diễn dịch cũng thật chính xác.

- Nhận định thứ hai chưa đúng vì nếu quy nạp không đủ ý thì tiền đề và kết luận sẽ không chặt chẽ, không chắc chắn

- Nhận định thứ ba đúng vì có quá trình tổng hợp sau khi phân tích thì những khía cạnh được phân tích mới trở nên có giá trị

2. Thao tác so sánh

a,

- Tác giả đã dùng thao tác so sánh

- Câu văn trong SGK được viết nhằm nhấn mạnh đến sự giống nhau.

b, Đoạn Bàn về việc so sánh đức nhà Lý và nhà Lê có mục đích nhấn mạnh đến sự khác nhau giữa Lý Thái Tổ và Lê Đại Hành qua hai việc là "dẹp gian bên trong, đánh giặc bên ngoài" và "ân uy rõ rệt, lòng người vui vẻ suy tôn, làm cho vận nước lâu dài".

⇒ Thao tác so sánh bao gồm hai loại: so sánh để chỉ ra sự giống nhau và so sánh để chỉ ra điểm khác nhau

c, Có người hoài nghi tác dụng của so sánh vì "mọi sự so sánh đều là khập khiễng". Điều này cũng có ý đúng bởi sự so sánh đôi khi không thể đảm bảo được sự tương đồng hoặc khác biệt hoàn toàn. Tuy nhiên không thể vì thế mà hoài nghi tác dụng của so sánh bởi khi đặt các vấn đề ở cùng 1 khía cạnh người ta có thể nhận định đối tượng một cách rõ nét và sâu sắc hơn.

- Để có thể so sánh đúng, cần phải chú ý những điều sau:

+ Những đối tượng (sự vật, hiện tượng) được so sánh phải có mối liên quan với nhau về một mặc (một phương diện) nào đó.

+ Sự so sánh phải dựa trên những tiêu chí cụ thể, rõ ràng và có ý nghĩa quan trọng đối với sự nhận thức bản chất của vấn đề (sự vật, hiện tượng).

+ Những kết luận rút ra từ sự so sánh phải chân thực, mới mẻ, bổ ích, giúp cho việc nhận thức sự vật (hiện tượng, vấn đề) được sáng tỏ và sâu sắc hơn.

III. Luyện tập

Câu 1 (trang 134 sgk Văn 10 Tập 2)

- Tác giả muốn chứng minh "Thơ Nôm Nguyễn Trãi đã tiếp thụ nhiều thành tựu của văn hóa dân gian, văn học dân gian"

- Để làm rõ điều này, tác giả đã sử dụng các thao tác phân tích và quy nạp để làm sáng tỏ luận điểm chính

+ Tác giả sử dụng thao tác phân tích bằng việc chia nhỏ vấn đề chính: thi liệu dân gian và các làn điệu dân gian có ảnh hưởng đến sáng tác của Nguyễn Trãi. Trong các ý nhỏ đó lại tiếp tục được chia nhỏ. Điều đó giúp cho luận điểm chính được xem xét một cách chi tiết, thấu đáo.

+ Thao tác quy nạp: Câu văn cuối có giá trị quy nạp. Câu văn đã khái quát từ trường hợp của Nguyễn Trãi nâng giá trị của văn nghệ lên vị trí cao hơn

Câu 2 (trang 134 sgk Văn 10 Tập 2)

Viết đoạn văn nghị luận

Mỗi năm có khoảng 15.000 người chết vì tai nạn giao thông. Đó là con số mà ông Khuất Việt Hùng– phó chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông quốc gia – cho biết tại lễ kí kết giữa văn phòng Ủy ban An toàn giao thông quốc gia và Bosch Việt Nam sáng ngày 20/09/2017. Có thể thấy nguyên nhân chính dẫn đến những vụ tai nạn giao thông là do ý thức kém của những người tham gia giao thông. Đó là thể là thiếu ý thức khi không đội mũ bảo hiểm, đi ngược chiều đường hay tham gia giao thông sau khi sử dụng đồ uống có cồn. Để khắc phục tình trạng này điều quan trọng nhất là cần nâng cao ý thức của mỗi cá nhân, bên cạnh đó là chế tài xử lý nghiêm minh của nhà nước. An toàn giao thông là hạnh phúc của mọi nhà, nếu mỗi cá nhân đều có ý thức khi tham gia giao thông, xã hội sẽ ngày càng văn minh và phát triển.

Nhận xét – Ý nghĩa

Qua bài học, học sinh có thể biết được:

- Thế nào là thao tác nghị luận

- Một số thao tác nghị luận và ưu nhược điểm của chúng