logo

[Sách mới] Soạn Hóa 10 Bài 6 Cánh diều: Cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

Hướng dẫn Sách mới Soạn Hóa 10 Bài 6 Cánh diều: Cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học ngắn gọn nhất bám sát nội dung SGK Hóa học 10 trang 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37 bộ Cánh diều theo chương trình sách mới. Hi vọng, qua bài viết này các em học sinh có thể nắm vững nội dung bài và hiểu bài tốt hơn.

Bài 6: Cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học trang 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37 SGK Hóa 10 Cánh diều


Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 31 SGK Hóa học 10

Chu kì 2 gồm các nguyên tố cùng có hai lớp electron. Hỏi các nguyên tố nào sau đây thuộc về chu kì 2: Mg (Z = 12), Li (Z = 3), P (Z = 15), F (Z = 9)?

Lời giải:

Cấu hình electron của các nguyên tử nguyên tố:

Mg (Z = 12): 1s22s22p63s2

Li (Z = 3): 1s22s1

P (Z = 15): 1s22s22p63s23p3

F (Z = 9): 1s22s22p5

⇒ Có Li và F có 2 lớp electron. Vậy các nguyên tố thuộc chu kì 2 là:

Li (Z = 3),  F (Z = 9).


I. Lịch sử phát minh

Trả lời câu hỏi trang 32 SGK Hóa học 10

Câu 1: Mendeleev sắp xếp 9 nguyên tố như bảng 6.1 theo những nguyên tắc nào?

Bảng 6.1. Cách sắp xếp 9 nguyên tố hóa học theo khối lượng nguyên tử của Mendeleev

Cl = 35,5

Br = 80

I = 127

K = 39

Rb = 85,4

Cs = 133

Ca = 40

Sr = 87,6

Ba = 137

Lời giải:

- Mendeleev sắp xếp 9 nguyên tố như bảng 6.1 theo nguyên tắc:

- Tăng dần khối lượng nguyên tử từ trái sang phải, từ trên xuống dưới.

- Các nguyên tố trong cùng 1 dãy có tính chất tương tự nhau.

Câu 2: Hãy chỉ ra nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố vào bảng tuần hoàn năm 1869 của Mendeleev (nguyên tắc theo hàng ngang, theo cột dọc).

Lời giải:

Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố vào bảng tuần hoàn năm 1869 của Mendeleev:

- Nguyên tắc hàng ngang: theo chiều tăng dần khối lượng nguyên tử từ trái sang phải; một số nguyên tố có cùng tính chất như dãy halogen (Cl, Br, I), dãy kim loại kiềm (K, Rb, Cs), dãy kim loại kiềm thổ (Ca, Sr, Ba) được sắp xếp cùng 1 hàng ngang.

- Nguyên tắc hàng dọc: theo chiều tăng dần khối lượng nguyên tử từ trên xuống dưới.

Trả lời câu hỏi trang 32 SGK Hóa học 10

Luyện tập: Trong hình 6.1, Mendeleev có ghi: Au = 197? và Bi = 210? Theo em ý nghĩa của dấu hỏi chấm ở đây là gì?

Lời giải:

Dấu ? biểu thị cho dự đoán của ông và các chất đó có thể còn thiếu chưa phát hiện được.


II. Nguyên tắc sắp xếp của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

Trả lời câu hỏi trang 33 SGK Hóa học 10

Câu 3: Quan sát bảng tuần hoàn ở Phụ lục 1 và cho biết trong bảng có bao nhiêu hàng, bao nhiêu cột và bao nhiêu nguyên tố hóa học.

Lời giải:

- Tổng số hàng: 8

- Tổng số cột: 18

- Tổng số nguyên tố hóa học: 118


III. Cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

Trả lời câu hỏi trang 34 SGK Hóa học 10

Câu 4: Hãy cho biết những thông tin thu được từ ô nguyên tố vanadium.

[Sách mới] Soạn Hóa 10 Bài 6 Cánh diều: Cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

Lời giải:

Từ ô nguyên tố vanadium ta biết:

+ Số hiệu nguyên tử (Z) : 23

+ Kí hiệu hóa học: V

+ Tên nguyên tố: Vanadium

+ Nguyên tử khối trung bình: 50,942.

Trả lời câu hỏi trang 34 SGK Hóa học 10

Vận dụng: Nguyên tố phổ biến nhất Trái Đất nằm ở ô số bao nhiêu trong bảng tuần hoàn?

Lời giải:

Nguyên tố phổ biến nhất Trái Đất là oxygen, oxygen nằm ở ô số 8 trong bảng tuần hoàn

Vận dụng: Nguyên tố được bổ sung vào muối ăn để giảm nguy cơ bướu cổ thuộc chu kì nào trong bảng tuần hoàn?

Lời giải:

Nguyên tố được bổ sung vào muối ăn để giảm nguy cơ bướu cổ là iodine (kí hiệu là I).

Iodine thuộc chu kì 5 trong bảng tuần hoàn.

Trả lời câu hỏi trang 34 SGK Hóa học 10

Câu 5: Sử dụng bảng tuần hoàn (Phụ lục 1) và cho biết các nguyên tố nhóm IA có đặc điểm về cấu hình electron tương tự nhau như thế nào.

Lời giải:

Các nguyên tố nhóm IA đều có 1 electron ở lớp ngoài cùng. Do đó, cấu hình electron lớp ngoài cùng dạng ns1

[Sách mới] Soạn Hóa 10 Bài 6 Cánh diều: Cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

IV. Liên hệ giữa cấu hình electron nguyên tử với vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn

Trả lời câu hỏi trang 35 SGK Hóa học 10

Câu 6: Viết cấu hình electron nguyên tử Na. Cho biết trong bảng tuần hoàn, Na nằm ở ô số 11, chu kì 3, nhóm IA. Nêu mối liên hệ giữa số hiệu nguyên tử, số lớp electron, số electron lớp ngoài cùng và vị trí của Na trong bảng tuần hoàn.

Lời giải:

- Cấu hình electron của Na (Z = 11): 1s22s22p63s1

- Trong bảng tuần hoàn, Na nằm ở ô số 11, chu kì 3, nhóm IA.

⟹ Ta thấy:

+ Số hiệu nguyên tử = số thứ tự ô = 11

+ Số lớp electron = số thứ tự chu kì = 3

+ Số electron lớp ngoài cùng = số thứ tự nhóm = 1e

Trả lời câu hỏi trang 35 SGK Hóa học 10

Luyện tập: Từ cấu hình electron của Fe là 1s22s22p63s23p63d64s2. Hãy xác định vị trí của Fe trong bảng tuần hoàn.

Lời giải:

Từ cấu hình electron của Fe ta thấy, Fe thuộc:

+ Ô số 26 trong bảng tuần hoàn (do Z = số electron = 26)

+ Chu kì 4 (do có 4 lớp electron)

+ Nhóm VIIIB (do cấu hình electron phân lớp ngoài cùng và sát ngoài cùng là 3d64s2).

Lưu ý: Các nguyên tố nhóm B có cấu hình electron phân lớp ngoài cùng và sát ngoài cùng dạng (n – 1)d1-10ns1-2.


V. Phân loại nguyên tố hóa học

Trả lời câu hỏi trang 36 SGK Hóa học 10

Luyện tập: Dựa theo cấu hình electron, hãy phân loại các nguyên tố có số hiệu nguyên tử lần lượt là 11, 20, 29.

Lời giải:

- Cấu hình electron của Na (Z = 11): 1s22s22p63s1

- Trong bảng tuần hoàn, Na nằm ở ô số 11, chu kì 3, nhóm IA.

⟹ Ta thấy:

+ Số hiệu nguyên tử = số thứ tự ô = 11   

+ Số lớp electron = số thứ tự chu kì = 3   

Số electron lớp ngoài cùng = số thứ tự nhóm = 1e

Trả lời câu hỏi trang 37 SGK Hóa học 10

Câu 7: Thu thập thông tin để cho biết hiện nay có khoảng bao nhiêu nguyên tố là kim loại, phi kim, khí hiếm.

Lời giải:

- Có gần 90 nguyên tố kim loại, chúng nằm ở các vị trí:

+ Nhóm IA (trừ hydrogen) và nhóm IIA.

+ Nhóm IIIA (trừ bor) và một phần các nhóm IVA, VA, VIA.

+ Các nhóm từ IB đến VIIIB.

+ Họ lantan và actini được xếp thành hai hàng ở cuối bảng tuần hoàn.

- Có khoảng 18 nguyên tố phi kim.

- Có 6 nguyên tố nhóm khí hiếm.

Trả lời câu hỏi trang 37 SGK Hóa học 10

Vận dụng: Hãy thu thập thông tin về các vấn đề sau:

1. Ngoài Mendeleev, còn có những nhà khoa học nào cũng có đóng góp vào việc xây dựng bảng và quy luật tuần hoàn, dù ở những mức độ khác nhau?

2. Mendeleev đã tiên đoán chi tiết về ba nguyên tố nào? Nêu cụ thể những tiên đoán đó.

3. Sưu tầm hình ảnh các bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học khác nhau.

Lời giải:

1. Ngoài Mendeleev, một số nhà khoa học cũng có đóng góp vào việc xây dựng bảng và quy luật tuần hoàn, ở những mức độ khác nhau như:

- Năm 1789, A. Lavoisier (La-voa-die, người Pháp) đã thực hiện xếp 33 nguyên tố hóa học thành các nhóm chất khí, kim loại, phi kim và “đất”.

- Năm 1829, J, Ư, Dobereiner (Đô-be-rai-nơ, người Đức) phân loại các nguyên tố thành các nhóm có tính chất hóa học giống nhau. Ví dụ: Lithium, sodium và potassium là nhóm các kim loại mềm, dễ phản ứng.

- Năm 1866, J Newlands (Niu-lan, người Anh) đã xếp các nguyên tố hóa học theo chiều tăng khối lượng nguyên tử thành các octave (quãng tám), trong đó nguyên tố thứ tám lặp lại tính chất của nguyên tố đầu tiên.

- Năm 1869, ngoài Mendeleev thì J.L. Meyer (May-ơ, người Đức) cũng sắp xếp các nguyên tố theo chiều tăng khối lượng nguyên tử và các hàng và cột, bắt đầu mỗi hàng (bảng của Mendeleev) hoặc cột mới (bảng của Mayer) khi các tính chất của nguyên tố bắt đầu lặp lại.

2. 

Mendeleev đã tiên đoán chi tiết về tính chất của đơn chất và hợp chất của 3 nguyên tố Scandi (Sc), Gali (Ga) và Germani (Ge).

Tiên đoán đó là: “Tính chất của các đơn chất, cấu tạo và tính chất các hợp chất của chúng có tính tuần hoàn theo khối lượng nguyên tử của các nguyên tố”.

3. Một số hình ảnh các bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học khác nhau:

[Sách mới] Soạn Hóa 10 Bài 6 Cánh diều: Cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học
[Sách mới] Soạn Hóa 10 Bài 6 Cánh diều: Cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

Bài tập

Trả lời câu hỏi trang 37 SGK Hóa học 10

Bài 1: Mendeleev sắp xếp các nguyên tố hóa học vào bảng tuần hoàn dựa theo quy luật về

A. Khối lượng nguyên tử           

B. Cấu hình electron

C. Số hiệu nguyên tử                 

D. Số khối

Lời giải:

Đáp án đúng là: A. Khối lượng nguyên tử      

Mendeleev sắp xếp các nguyên tố hóa học vào bảng tuần hoàn dựa theo quy luật về khối lượng nguyên tử.

Bài 2: Nguyên tố X và Y có số hiệu nguyên tử lần lượt là 21 và 35. Viết cấu hình electron, từ đó xác định vị trí của X, Y (số thứ tự của ô nguyên tố, chu kì và nhóm) trong bảng tuần hoàn.

Lời giải:

- Cấu hình electron của nguyên tố X (Z = 21) là: 1s22s22p63s23p6 3d14s2. X thuộc:

+ Ô thứ 21 (do số hiệu nguyên tử là 21)

+ Chu kì 4 (do có 4 lớp electron)

+ Nhóm IIIB (do cấu hình electron lớp ngoài cùng và sát ngoài cùng là 3d14s2 ).

- Cấu hình electron của nguyên tố Y (Z = 35) là: 1s22s22p63s23p63d104s24p5. Y thuộc:

+ Ô thứ 35 (do số hiệu nguyên tử là 35)

+ Chu kì 4 (do có 4 lớp electron)

+ Nhóm VIIA (do có 7 electron lớp ngoài cùng, nguyên tố p).

Bài 3: Bằng cách viết cấu hình electron, hãy xác định trong các nguyên tố thuộc chu kì 2 trong bảng tuần hoàn, những nguyên tố nào thuộc khối s, những nguyên tố nào thuộc khối p.

Lời giải:

Nguyên tố ở chu kì 2 có 2 lớp electron.

- Các nguyên tố thuộc khối s có cấu hình electron như sau: 1s1, 1s2, 1s22s1, 1s22s2

- Các nguyên tố thuộc khối p có cấu hình electron như sau: 1s22s22p1, 1s22s22p2, 1s22s22p3, 1s22s22p4, 1s22s22p5, 1s22s22p6

>>> Xem toàn bộ: Soạn Hóa 10 Cánh diều

-----------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Soạn Hóa 10 Bài 6: Cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học trong bộ SGK Cánh diều theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Toploigiai đã có đầy đủ các bài soạn cho các môn học trong các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Toploigiai để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!

icon-date
Xuất bản : 12/09/2022 - Cập nhật : 13/09/2022