Soạn Sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 20: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân Việt Nam (1858 - 1884)

Hướng dẫn Soạn Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 20: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân Việt Nam (1858 - 1884) ngắn gọn, hay nhất theo chương trình Sách mới.

Bài 20: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân Việt Nam (1858 - 1884)

Lý thuyết Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 20: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân Việt Nam (1858 - 1884)

Sơ đồ tư duy Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 20: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân Việt Nam (1858 - 1884)

Mở đầu trang 80 Lịch Sử 8: Quá trình thực dân Pháp xâm lược Việt Nam và nhân dân Việt Nam đã tiến hành đấu tranh chống xâm lược như thế nào từ năm 1858 đến năm 1884?

Trả lời:

- Sang thế kỉ XIX, nền kinh tế tư bản chủ nghĩa ở các nước phương Tây phát triển mạnh, nhu cầu về thị trường, nguyên liệu và nhân lực khiến các nước này đẩy mạnh xâm chiếm các nước phương Đông. Trong bối cảnh đó, do Việt Nam có vị trí chiến lược, giàu tài nguyên và nhân công nên cũng trở thành đối tượng xâm lược của thực dân phương Tây.
- Trong những năm 1858 - 1884, thông qua nhiều thủ đoạn chính trị, quân sự và ngoại giao, thực dân Pháp đã từng bước hoàn thành quá trình xâm lược Việt Nam.

- Trước hành động xâm lược của tư bản Pháp, nhà Nguyễn đã thiếu quyết tâm kháng chiến, phạm phải nhiều sai lầm trong chỉ đạo đấu tranh, dẫn đến hậu quả Việt Nam trở thành thuộc địa của thực dân Pháp.

- Đối lập với thái độ của triều đình, nhân dân Việt Nam đã kiên quyết đứng lên đấu tranh ngay từ khi thực dân Pháp nổ súng xâm lược, mặt khác, quá trình đấu tranh của nhân dân cũng có sự chuyển biến: từ đấu tranh chống Pháp xâm lược sang kết hợp giữa đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược và phong kiến đầu hàng.

Câu hỏi trang 80 Lịch Sử 8: Lập sơ đồ những sự kiện chính xảy ra trong quá trình Pháp xâm lược Việt Nam từ năm 1858 đến năm 1873.

Trả lời:

Câu hỏi trang 80 Lịch Sử 8: Dựa vào tư liệu 20.2, lược đồ 20.3 và thông tin trong bài, em hãy nêu những nét chính của cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược ở Việt Nam từ năm 1858 đến năm 1873.

Trả lời:

- Chiến sự ở Đà Nẵng (tháng 9/1858 - tháng 2/1862):

+ Chiều ngày 31/8/1858, liên quân Pháp - Tây Ban Nha dàn trận trước cửa biển Đà Nẵng. Sáng 1/9/1858, Pháp nổ súng tấn công và đổ bộ lên bán đảo Sơn Trà, mở đầu quá trình xâm lược Việt Nam.

+ Dưới sự chỉ huy trực tiếp của Nguyễn Tri Phương, nhân dân cùng với quân đội triều đình đẩy lùi nhiều đợt tấn công, cầm chân liên quân Pháp - Tây Ban Nha suốt 5 tháng trên bán đảo Sơn Trà. => Kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh” của Pháp bước đầu thất bại.

- Chiến sự ở Đông Nam Kì (tháng 2/1859 - tháng 6/1862):

+ Sau thất bại ở Đà Nẵng, Pháp chuyển quân vào Nam Kỳ. Ngày 17/2/1859, quân Pháp tấn công và nhanh chóng chiếm được thành Gia Định. Tuy nhiên, do vấp phải sự kháng cự quyết liệt của nhân dân, nên sau đó, Pháp buộc phải phá thành, rút xuống cố thủ trong các tàu chiến. => Kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh” của Pháp thất bại hoàn toàn.

+ Năm 1860, do phải san sẻ lực lượng cho các chiến trường khác nên lực lượng quân Pháp ở Gia Định còn lại rất mỏng. Tuy nhiên, quân đội triều đình không nắm bắt thời cơ, mà vẫn “thủ hiểm”, phòng ngự trong Đại đồn Chí Hòa.

+ Đầu năm 1861, sau khi giải quyết được khó khăn, Pháp tập trung lực lượng tấn công Đại đồn Chí Hòa, đánh chiếm Gia Định, tiếp đó, mở rộng đánh chiếm các tỉnh: Định Tường, Biên Hoà, Vĩnh Long.

+ Tháng 6/1862, triều đình nhà Nguyễn kí với Pháp bản Hiệp ước Nhâm Tuất.

+ Bất chấp sự hoà hoãn của triều đình, phong trào kháng Pháp của nhân dân Đông Nam Kỳ diễn ra sôi nổi và ngày càng lan rộng. Tiêu biểu là: nghĩa quân của Nguyễn Trung Trực đốt cháy tàu Ét-pê-răng của Pháp,…

- Giai đoạn từ 1862 - 1874:

+ Sau Hiệp ước Nhâm Tuất, triều đình tập trung lực lượng đàn áp các cuộc khởi nghĩa nông dân ở Bắc Kì và Trung Kì; ngăn cản phong trào kháng chiến của nhân dân Nam Kì.

+ Lợi dụng sự bạc nhược của triều đình nhà Nguyễn, năm 1867, thực dân Pháp chiếm 3 tỉnh miền Tây Nam Kì (Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên)

+ Phong trào kháng chiến chống Pháp của nhân dân các tỉnh Nam Kì vẫn tiếp diễn ngày càng mạnh mẽ, dưới nhiều hình thức.

+ Từ 1867 - 1873, thực dân Pháp từng bước thiết lập bộ máy cai trị ở Nam Kì, dùng 6 tỉnh Nam Kỳ làm bàn đạp tấn công Cam-pu-chia và tìm cơ hội đánh chiếm hết Việt Nam.

Câu hỏi trang 83 Lịch Sử 8: Dựa vào sơ đồ 20.5, lược đồ 20.6, 20.7 và thông tin trong bài, em hãy trình bày những sự kiện chính về quá trình Pháp xâm lược và cuộc kháng chiến của quân dân Việt Nam giai đoạn 1873 - 1884.

Trả lời:

- Kháng chiến chống Pháp xâm lược Bắc Kì lần thứ nhất (1873 - 1874):

+ Cuối năm 1873, thực dân Pháp của Ph.Gác-ni-ê đưa quân ra Bắc, dùng vũ lực chiếm thành Hà Nội. Sau đó quân Pháp tỏa đi đánh chiếm các tỉnh Bắc Kỳ.

+ Quân triều đình ở thành Hà Nội dưới sự chỉ huy của Tổng đốc Nguyễn Tri Phương đã anh dũng chiến đấu nhưng thất bại.

+ Nhân dân Bắc Kỳ ở khắp nơi nổi dậy đấu tranh, tiêu biểu là: chiến thắng Cầu Giấy (tháng 12/1873), khiến tướng Ph.Gác-ni-ê của Pháp tử trận, quân Pháp hoang mang.

+ Giữa lúc tinh thần kháng chiến của nhân dân đang lên cao, năm 1874, nhà Nguyễn tiếp tục kí với Pháp bản Hiệp ước Giáp Tuất, thừa nhận chủ quyền của Pháp ở 6 tỉnh Nam Kì và nhiều điều khoản bất lợi khác.

- Kháng chiến chống Pháp xâm lược Bắc Kì lần thứ hai (1882 - 1883):

+ Tháng 4/1882, Pháp xâm lược Bắc Kỳ lần 2, chiếm được thành Hà Nội và dần dần kiểm soát được toàn bộ các tỉnh thuộc Đồng bằng Bắc Bộ.

+ Quân triều đình ở thành Hà Nội dưới sự chỉ huy của Tổng đốc Hoàng Diệu đã anh dũng chiến đấu nhưng thất bại.

+ Nhân dân Bắc Kỳ ở khắp nơi nổi dậy đấu tranh chống Pháp, tiêu biểu là: chiến thắng Cầu Giấy lần thứ hai (tháng 5/1883).

- Thực dân Pháp tấn công Thuận An, nhà Nguyễn đầu hàng (1884):

+ Lợi dụng triều đình lục đục khi vua Tự Đức mất, Pháp quyết định đánh thẳng vào Huế, buộc triều Nguyễn phải đầu hàng.

+ Tháng 8/1883, Pháp đánh chiếm cửa biển Thuận An (sát kinh thành Huế).

+ Triều đình nhà Nguyễn hoảng hốt, cử người tới điều đình và kí với Pháp bản Hiệp ước Hác-măng. Tới tháng 6/1884, nhà Nguyễn tiếp tục kí với Pháp bản Hiệp ước Pa-tơ-nốt.

Luyện tập - Vận dụng

Câu 1. Dựa vào nội dung bài học, hoàn thành bảng hệ thống kiến thức về phong trào kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta từ 1858 đến 1884 theo mẫu dưới đây:

Trả lời

Giai đoạn	Diễn biến chính	Tên nhân vật tiêu biểu
1858 - 1873	- 1/9/1858: liên quân Pháp-Tây Ban Nha bắn phá Đà Nẵng, đánh dấu sự khởi đầu của cuộc xâm lược nước ta. - 2/ 1859: quân Pháp xâm nhập Gia Định. Quân triều đình chống lại nhưng bị đánh bại và tan rã. - 2/1861: quân Pháp tấn công Đại đồn Chí Hòa, khiến Đại đồn Chí Hòa không thể chịu đựng và rồi quân Pháp chiếm Định Tường - Biên Hòa - Vĩnh Long. Quân ta đã kháng cự mạnh mẽ nhưng không thành công. - 6/1862: Triều đình Huế ký kết Hiệp ước Nhâm Tuất với Pháp, đánh dấu một thời gian tạm thời hòa giải giữa hai bên. - 6/1867: Pháp chiếm được 3 tỉnh miền Tây là Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên mà không gây ra sự chống đối nào. Tuy nhiên, phong trào kháng Pháp của dân Nam Kỳ dưới sự lãnh đạo của các thủ lĩnh địa phương đã diễn ra khắp nơi và lan rộng hơn.	- Quân Đà Nẵng do Nguyễn Tri Phương lãnh đạo kháng cự quyết liệt. - Nghĩa quân của Nguyễn Trung Trực đã đốt cháy tàu Ét-pê-răng của Pháp
1873 - 1884	- Năm 1873:  + Pháp tấn công Hà Nội và Bắc Kỳ lần đầu tiên. + Dân ta dũng cảm kháng cự, với sự hy sinh của Nguyễn Tri Phương. + Xảy ra trận Cầu Giấy lần đầu tiên, với binh lính Gác-ni-ê tử trận. - Năm 1874: + Triều đình Huế kí kết Hiệp ước Giáp Tuất, Pháp rút quân khỏi Bắc Kỳ. + Sáu tỉnh Nam Kỳ chính thức trở thành thuộc địa của Pháp. + Xảy ra các cuộc khởi nghĩa của Trần Tấn và Đặng Như Mai tại Nghệ-Tĩnh. - Năm 1882: + Pháp tiếp tục tấn công Hà Nội và Bắc Kỳ lần thứ hai, chiếm đóng Hà Nội và các tỉnh Bắc Kỳ. + Quân triều đình gần như tan rã. + Hoàng Diệu tuẫn tiết. - Năm 1883:  + Xảy ra trận Cầu Giấy lần thứ hai, với binh lính Ri-vi-e tử trận. + Pháp chiếm cửa biển Thuận An. + Triều đình kí Hiệp ước Hác-măng, chính thức chấp nhận nền bảo hộ của Pháp ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ. - Năm 1884: + Triều đình kí Hiệp ước Pa-tơ-nốt. + Việt Nam trở thành một nửa phong kiến của đế quốc Pháp.	Nguyễn Tri Phương, Trần Tấn, Đặng Như Mai

Câu 2. Dựa vào tư liệu và kiến thức trong bài, tham khảo thêm thông tin trên internet, hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng 200 từ) để thuyết minh cho du khách khi đến thăm di tích thành Điện Hải

Trả lời: (Gợi ý)

Thành Điện Hải ban đầu là đồn Điện Hải, được xây dựng năm 1813 (Gia Long thứ 12) gần cửa biển Đà Nẵng. Năm 1823 (Minh Mạng thứ 4), đồn Điện Hải được dời vào bên trong đất liền, trên một gò đất cao. Thành Điện Hải được xây bằng gạch và theo kiểu thiết kế Vauban của kĩ sư người Pháp Olivier Puymanel, với hình vuông có bốn gốc lồi hình cung tròn, độ cao hơn 5m, chu vi 556m, hào sâu hơn 3m và hai cửa: một hướng về phía Đông, nhìn xuống sông Hàn và một cửa chính hướng về phía Nam. Thành có hai lớp tường cách nhau bởi một hào sâu, với thành ngoài cao hơn thành trong.

Hiện nay, di tích Thành Điện Hải nằm tại phường Thạch Thang, quận Hải Châu và đóng vai trò là một dấu ấn ghi nhớ truyền thống đấu tranh chống Pháp của nhân dân Đà Nẵng và cả nước, quyết tâm giữ vững nền độc lập dân tộc và bảo vệ lãnh thổ. Nó cũng là một trong những đồn lũy quan trọng góp phần đánh bại cuộc tấn công của thực dân Pháp vào Đà Nẵng trong những năm 1858-1860. Tại đây, đã được dựng tượng đài uy nghi của Tướng quân Nguyễn Tri Phương để ghi nhớ một giai đoạn lịch sử hào hùng của thành phố.

Thành Điện Hải đã được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng là di tích lịch sử quốc gia vào ngày 16/11/1988 và được gắn bia di tích vào ngày 25/8/1998.

>>> Xem toàn bộ: Soạn Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo

-------------------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 20: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân Việt Nam (1858 - 1884) trong bộ SGK Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúc các bạn học tốt!