Hãy viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của một truyện kể (thần thoại, truyền thuyết, truyện ngụ ngôn, truyện cười, truyện cổ tích)

Những câu truyện kể dân gian như một "món ăn tinh thần" không thể thiếu của người Việt, đặc biệt là đối với nhân dân ta trong xã hội xưa. Những câu chuyện không nghỉ giúp ta giải trí, thư giãn mà mỗi tác phẩm đều để lại những bài học quý giá. Hãy viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của một truyện kể (thần thoại, truyền thuyết, truyện ngụ ngôn, truyện cười, truyện cổ tích), mời thầy cô và các bạn cùng tham khảo bài viết dưới đây

Bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của một truyện kể (thần thoại, truyền thuyết, truyện ngụ ngôn, truyện cười, truyện cổ tích) - Dàn ý chung

I. Mờ bài

Giới thiệu truyện kể. Nêu khái quát định hướng của bài viết.

Cây khế là truyện cổ tích đặc sắc của kho tàng truyện dân gian Việt Nam, câu chuyện đã phản ánh những nét đặc trưng trong nghệ thuật kể chuyện và xây dựng nhân vật của truyện cổ tích

II. Thân bài

1. Tóm tắt truyện

Truyện kể về hai anh em nhà nọ mồ côi cha mẹ từ nhỏ, sống nương tựa vào nhau. Cha mẹ mất để lại cho hai anh em một cây khế và một chút ruộng vườn, của cải, tuy không khá giả nhưng hai anh em vẫn có cuộc sống no đủ. Từ khi người anh trai lấy vợ bỗng sinh ra lười nhác, mọi việc đều đổ hết lên đầu vợ chồng người em. Thậm chí sợ em tranh công nên anh trai đã chia gia tài, chiếm hết của nải, đẩy vợ chồng em ra túp lều nát với cây khế của cha mẹ để lại. Vợ chồng người em chăm chỉ làm lụng, chăm bẵm cho cây khế ra quả, chim quý đến ăn và đã trả công vợ chồng em trai bằng vàng bạc. Tiếng đồn đến tai người anh, người anh tham lam nên gạ đổi gia tài lấy cây khế. Chim quý cũng đến ăn và hứa trả ơn bằng vàng, nhưng vì tính tham lam vô độ của người anh nên đã bị chim quý hất xuống biển sâu.

2. Chủ đề và ý nghĩa của chủ đề

- Chủ đề: Đề cập đến lòng tham và sự ích kỷ của con người

- Ý nghĩa của chủ đề: phê phán những con người có lòng tham vô đáy, ích kỷ, tham lam chỉ nghĩ đến đồng tiền mà quên đi tình anh em.

3. Những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật

3.1 Phân tích, đánh giá nghệ thuật tạo tình huống

- Tác giả xây dựng tình huống chim quý đến ăn khế, từ đó tạo cái cớ để nhân vật bộc lộ bản chất của mình

- Tác dụng: chim quý xuất hiện là nhân vật chức năng vừa giúp mang lại may mắn cho người xứng đáng và trừng trị những kẻ không xứng đáng.

3.2 Phân tích, đánh giá cách xây dựng nhân vật giàu tính biểu trưng và tác dụng trong việc thể hiện chủ đề

- Nhân vật anh trai và em trai là đại diện cho hai tuyến nhân vật bất hạnh và kẻ tham lam, ích kỷ trong truyện cổ tích. Việc xây dựng hai tuyến nhân vật quen thuộc giúp tác giả dân gian tô đậm chủ đề và bài học của truyện.

3.3 Phân tích, đánh giá cách khắc họa tính cách nhân vật qua lời thoại, ngôn ngữ

- Qua lời thoại của nhân vật chúng ta thấy rõ sự đối lập giữa hai tuyến nhân vật, một bên là người hiền lành, chịu khó biết thế nào là đủ; một bên là người tham lam, ích kỷ, mờ mắt vì đồng tiền.

III. Kết bài

- Khẳng định lại giá trị của chủ đề và sự đặc sắc của các nét nghệ thuật.

- Tác động của truyện đối với bản thân và người đọc.

Bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của một truyện kể: truyện cổ tích Cây Khế

Nhắc đến những câu chuyện cổ tích của nước ta, không thể bỏ qua truyện “Cây khế”. Đây được xem là một trong những tác phẩm truyện cổ tích đặc sắc nhất trong kho tàng truyện dân gian của nước ta.

Truyện kể về hai anh em nhà nọ mồ côi cha mẹ từ nhỏ, sống nương tựa vào nhau. Cha mẹ mất để lại cho hai anh em một cây khế và một chút ruộng vườn, của cải, tuy không khá giả nhưng hai anh em vẫn có cuộc sống no đủ. Từ khi người anh trai lấy vợ bỗng sinh ra lười nhác, mọi việc đều đổ hết lên đầu vợ chồng người em. Thậm chí sợ em tranh công nên anh trai đã chia gia tài, chiếm hết của nải, đẩy vợ chồng em ra túp lều nát với cây khế của cha mẹ để lại. Vợ chồng người em chăm chỉ làm lụng, chăm bẵm cho cây khế ra quả, chim quý đến ăn và đã trả công vợ chồng em trai bằng vàng bạc. Tiếng đồn đến tai người anh, người anh tham lam nên gạ đổi gia tài lấy cây khế. Chim quý cũng đến ăn và hứa trả ơn bằng vàng, nhưng vì tính tham lam vô độ của người anh nên đã bị chim quý hất xuống biển sâu. Cốt truyện tuy rất đơn giản, ngắn gọn nhưng chất chứa trong đó những bài học về cuộc sống vô cùng sâu sắc và thấm thía.

Truyện “Cây khế” phản ánh cuộc xung đột giữa hai tuyến nhân vật trong một gia đình, một bên là vợ chồng người em trai hiền lành, chăm chỉ, chịu khó; một bên là vợ chồng người anh trai tham lam, ích kỉ, chỉ nghĩ đến đồng tiền. Thông qua khai thác xung đột trong gia đình này, tác giả dân gian đã phản ánh chủ đề của chuyện đó là phê phán sự tham lam, ích kỉ của con người, ca ngợi những con người chịu khó, chăm chỉ, biết sống lương thiện, biết thế nào là đủ. Câu chuyện còn là lời cảnh tỉnh cho những ai đã và đang xem nhẹ tình anh em trong gia đình, cắt đứt tình máu mủ ruột rà chỉ vì những cái lợi trước mắt. Chủ đề truyện này không mới nhưng nó vẫn có giá trị không riêng với thế giới cổ tích mà còn cả xã hội hiện thực bây giờ.

Góp phần tạo nên thành công cho câu chuyện, ngoài giá trị của chủ đề và bài học sâu sắc trong truyện Cây khế thì không thể quên sự đóng góp của các hình thức nghệ thuật. Chính những hình thức nghệ thuật đặc sắc ấy đã giúp cho chủ đề và bài học trong truyện trở nên sâu sắc, thấm thía hơn và hấp dẫn độc giả hơn.

Yếu tố nghệ thuật đầu tiên cần kể đến đó là nghệ thuật tạo tình huống. Tình huống truyện chia gia tài, vốn rất quen thuộc trong truyện kể dân gian. Nhờ tình huống này bản chất xấu xa tham lam của vợ chồng người anh trai được bộc lộ. Tình huống thứ hai, góp phần giúp mạch truyện tiến triển là tình huống chim quý xuất hiện và ăn khế của vợ chồng em trai. Nhờ chim quý vợ chồng em trai được đền đáp xứng đáng cho tấm lòng, sự lương thiện của mình. Cũng nhờ chim quý mà vợ chồng người anh trai đã bị trừng trị thích đáng cho bản tính tham lam, mờ mắt vì tiền của mình. Nhân vật chim quý đóng vai trò là nhân vật chức năng, thế lực siêu nhiên, thay nhân dân thực hiện mong ước của họ. Đây cũng là kiểu nhân vật khá quen thuộc trong truyện cổ tích Việt Nam.

Xây dựng nhân vật giàu tính biểu trưng cũng là một nét nổi bật cho truyện cổ tích Việt Nam. Trong đó người anh trai là tuyến nhân vật đại diện cho kiểu người tham lam, chỉ nghĩ đến đồng tiền; nhân vật em trai là đại diện cho tuyến nhân vật bất hạnh, mồ côi, chịu nhiều thiệt thòi, cam chịu. Hai tuyến nhân vật chính - tà khá quen thuộc trong truyện cổ tích, là đại diện cho các kiểu người trong xã hội phân chia giai cấp thời bấy giờ.

Nét đặc sắc cuối cùng em muốn nói đến trong bài viết là cách khắc họa tính cách nhân vật thông qua ngôn ngữ, hành động của nhân vật. Nhân vật trong truyện cổ tích vốn chưa có những tâm lý hay nét tính cách độc đáo, riêng biệt như trong văn xuôi của các tác giả văn học. Nhưng thông qua lời thoại, ngôn ngữ, hành động chúng ta cũng thấy được phần nào những nét tính cách đặc trưng của nhân vật. Chẳng hạn qua thái độ “rối rít, mừng quýnh, vái lấy vái để “ khi gặp chim thần của vợ chồng anh trai cũng đủ thấy vợ chồng anh ta là người tham lam, ích kỉ, tôn sùng vật chất, luôn trông chờ vào vận may; hành động “nhét đầy vàng vào tay áo, ống quần, lết mãi mới ra khỏi hang” đủ thấy anh trai tham lam đến mờ lý trí… còn vợ chồng người em trai thấy con chim thần chỉ biết than “ ông chim ơi, ông ăn hết khế nhà cháu…” rồi hành động “chỉ nhặt vừa đủ vàng bạc nhét vào túi rồi ra về” cũng đủ thấy người em trai vốn bản tính lương thiện, hiền lành. Nhân vật chỉ được khắc họa qua hành động, ngôn ngữ nhưng những nét tính cách nổi bật vẫn hiện lên tương đối đậm nét.

Những phân tích ở trên đây cho thấy Cây khế là một truyện cổ tích tiêu biểu trong kho tàng truyện cổ Việt Nam. Về chủ đề, truyện chính là lời cảnh tỉnh, phê phán đến những người có lối sống ham vật chất, coi thường tình cảm máu mủ. Về hình thức nghệ thuật, tác giả đã kết hợp hài hòa các yếu tố về tình huống truyện, ngôn ngữ, hành động để nhân vật bộc lộ rõ cá tính của mình, thông qua đó chủ đề truyện cũng được tô đậm.

Câu chuyện là một bài học đắt giá cảnh tỉnh những người tham lam, không coi trọng tình cảm gia đình, sớm hay muộn cũng sẽ nhận phải một kết cục không may mắn.

Video nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của một truyện kể: truyện cổ tích Cây Khế

Bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của một truyện kể: truyện ngụ ngôn Thầy bói xem voi 

Mỗi câu truyện ngụ ngôn luôn ẩn chứa những hàm ý sâu xa và bài học sâu sắc mà ông cha muốn gửi gắm lại cho con cháu sau này. Nếu như truyện ngụ ngôn “Ếch ngồi đáy giếng” khuyên người ta không được kiêu căng, ngạo mạn, phải luôn trau dồi kiến thức cho bản thân thì truyện “Thầy bói xem voi” lại đem đến cho bạn đọc những bài học bổ ích khác: khi đánh giá, xem xét một sự vật hay hiện tượng nào đó, cần phải có cái nhìn tổng quan, toàn diện, tránh đánh giá vấn đề phiến diện, theo hướng nhìn một chiều.

Truyện ngụ ngôn “Thầy bói xem voi” xoay quanh việc "xem voi" của năm ông thầy bói đều bị mù. Vào một buổi chiều rảnh rỗi, các thầy đã rủ nhau cùng chung tiền biếu người quản voi để có cơ hội xem con voi nó có hình thù như thế nào. Nhưng vì cả năm ông đều bị mù nên chỉ có thể xem voi bằng xúc giác, nghĩa là dùng tay và sờ vào con voi để hình dung ra hình dáng của nó.

Năm ông đều sờ chung một con, nhưng vì kích thước của voi rất to lớn, nên mỗi ông chỉ “xem” được một bộ phận của nó. Năm người lại sờ năm bộ phận khác nhau nên tất nhiên sẽ đưa ra những kết luận khác nhau về hình dạng của con voi: ông sờ vào vòi thì bảo con voi nó sun sun như con đỉa; ông sờ lên ngà lại thấy voi giống cái đòn càn; ông sờ bên tai thấy nó giống như một cái quạt thóc; ông sờ dưới chân thì bảo con voi nó to sừng sững như cái cột đình; ông cuối cùng sờ đuôi, thì cãi voi nó tủn lủn như cái chổi sể cùn. Có thể thấy mỗi ông lại có một ý kiến khác nhau, không ai chịu ai, ai cũng bảo vệ cho cái quan điểm của mình. Cãi nhau mãi cũng chẳng thể phân thắng bại, năm ông đã lao vào đánh nhau toác đầu, chảy máu. Những người được chứng kiến cảnh tượng ấy đã có một trận cười ra nước mắt. Tiếng cười ấy vừa thực buồn cười nhưng cũng mang yếu tố chế giễu, mỉa mai, phê phán, những ông thầy bói chỉ sờ vào một bộ phận mà đã có những kết luận về hình dáng tổng thể về một con voi to lớn. Qua đó có mới thấy, cách "xem voi" của năm ông thầy bói thật kì quặc đồng thời cũng mắc những sai lầm khá cơ bản. Từ câu chuyện ngụ ngôn này, ta có thể rút ra cho bản thân những bài học rất hữu ích.
Trước tiên câu chuyện khuyên chúng ta không nên mê tín, tin vào bói toán. Rồi nêu ra một bài học sâu sắc về cách nhìn nhận, đánh giá sự vật sự việc, con người trong cuộc sống hàng ngày. Khi chứng kiến hay xem xét bất cứ điều gì chúng ta cần phải có cái nhìn bao quát, tổng thể và toàn diện phải đánh giá một cách công bằng, khách quan về đối tượng hay sự việc nào đó. Không nên chỉ dùng cái nhìn một chiều, phiến diện, để kết luận bởi việc làm đó có thể sẽ dẫn đến những nhận thức sai lầm, cái nhìn thiếu đúng đắn. 

Câu truyện ngụ ngôn tuy ngắn gọn nhưng bằng ngôn từ giản dị kết với với những hình ảnh so sánh đặc sắc, gần gũi và phù hợp với mọi đối tượng đã giúp bạn đọc rút ra được những bài học quan trọng, bổ ích trong cuộc sống. Khi xem xét một sự vật, sự việc hay đối tượng nào đó ta cần phải kết hợp nhận thức của tất cả các giác quan. Nhưng nếu trong trường hợp không có điều kiện để cảm nhận bằng đầy đủ các giác quan thì phải nhìn nhận một cách toàn diện, không lấy một bộ phận đơn lẻ để gắn cho cái tổng thể. Đặc biệt, không nên chủ quan trong việc đánh giá mà cần phải rèn luyện cho bản thân kỹ năng biết lắng nghe và chọn lọc ý kiến của nhưng người khác, qua quá trình phân tích kỹ lưỡng rồi mới đi đến kết luận cuối cùng.

Bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của một truyện kể: truyện cười Treo biển 

Truyện cười là một "món ăn tinh thần" không thể thiếu của người dân lao động trong xã hội xưa. Sau thời gian làm việc vất vả, trở về với cuộc sống sinh hoạt đời thường, người ta thường tìm đến truyện cười - một "thú vui" quen thuộc để giải trí, thư giãn. Giá trị của truyện cười không chỉ được thể hiện ở những tiếng cười sảng khoái mà còn bởi trong mỗi tác phẩm đều ẩn chứa những hàm ý sâu sắc. Một trong những tác phẩm truyện cười nổi tiếng được lưu truyền rộng rãi không thể không kể đến "Treo biển".

Treo biển kể về một anh chàng có cửa hàng bán cá, một ngày nọ anh ta treo trước cửa tiệm cá của mình một tấm biển ghi "Ở đây có bán cá tươi". Có thể thấy tấm biển có nội dung rất đầy đủ đã khi đã giới thiệu cụ thể về địa điểm, hoạt động buôn bán và đối tượng cũng như chất lượng của sản phẩm. Câu chuyện sẽ chẳng có gì đặc biệt nếu anh chàng bán cá không nghe thấy những góp ý "buột miệng" của các vị khách qua đường mà chỉnh sửa tấm biển nhiều lần và cuối cùng là tấm biển giới thiệu đã bị gỡ bỏ. Người thứ nhất đi qua thắc mắc nói "Nhà này ngày xưa quen bán cá ươn hay sao mà giờ phải đề biển là cá tươi", thấy vậy, anh chàng liền xóa đi chữ "tươi". Người thứ hai thì nói "Người ta chẳng nhẽ ra hàng hoa mua cá hay sao, mà phải đề ở đây" thế là anh chàng lại bỏ đi chữ "ở đây". Người thứ ba lại bình phẩm rằng "Ở đây chẳng bán cá thì bày cá ra để khoe hay sao mà phải đề là có bán", từ "có bán" cũng vì thế mà bị xóa bỏ. Đến người cuối cùng, họ vừa chỉ vào tấm biển vừa nói "Chưa đi đến đầu phố đã ngửi mùi tanh, đến gần nhà thấy đầy những cá, ai chẳng biết là bán cá, còn đề biển làm gì nữa". Vậy là "cá" cuối cùng trên tấm biển cũng bị anh chủ tiệm gỡ bỏ.

Có thể thấy ở đây anh chủ tiệm là người có tinh thần lắng nghe, biết tiếp thu những ý kiến đóng góp của các vị khách qua đường. Đây vốn là một điều tốt vì nó thể hiện sự tôn trọng các góp ý của mọi người, đồng thời những lời góp ý ấy cũng có thể giúp cho công việc kinh doanh của cửa hàng bán cá ngày càng tốt hơn. Thế nhưng, điều đáng trách ở đây chính là việc anh ta thiếu chính kiến với quyết định ban đầu của bản thân, tiếp thu những ý kiến một cách máy móc, ai nói gì nghe theo vậy nên đã gây ra một tình huống dở khóc dở cười. 

Tiếng cười được bật ra bởi sự ngây ngô, cả tin lại thêm phần nóng vội của chàng trai bán cá. Chỉ vì những lời nhận xét vu vơ mà sẵn sàng chỉnh sửa tấm biển, hơn thế nữa là anh ta đã cất luôn tấm biển mà mình đã bỏ công sức ra làm.

Tình huống truyện kịch tích kết hợp với cách kể chuyện dí dỏm, hóm hỉnh, ngôn từ trong sáng, gần gũi quen thuộc cũng góp phần không nhỏ tạo nên tiếng cười sảng khoái trong tác phẩm. Câu chuyện "Treo biển", ngụ ý phê phán những con người thiếu chính kiến, không biết bảo vệ quan điểm của bản thân. Câu chuyện cũng mang đến cho bạn đọc bài học thật sâu sắc: Khi làm bất cứ việc gì cũng phải suy , xem xét thật kĩ, cần tiếp thu những lời góp ý của những người xung quanh một cách tỉnh táo.

Bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của một truyện kể: truyền thuyết Thánh Gióng

“Thánh Gióng” một trong những truyền thuyết nổi tiếng và được lưu truyền rộng rãi trong dân gian. Tác phẩm đã ngợi ca người anh hùng có công lớn trong việc chống giặc ngoại xâm bảo vệ nước nhà - Thánh Gióng, đồng thời qua thiên truyện cũng thể hiện niềm tin yêu và khát vọng của nhân dân về sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc.

Mở đầu tác phẩm là lời giới thiệu chi tiết về không gian, thời gian cho đến nhân vật: “Đời Vua Hùng thứ sáu, ở làng Gióng, có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn nổi tiếng là sống phúc đức nhưng vẫn chưa có một mụn con” và sự ra đời kì lạ của Thánh Gióng cũng bắt đầu được hé mở: “Một hôm, bà lão đi ra đồng trông thấy một bàn chân to, liền ướm thử vào để xem thua kém bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà lão mang thai, sau mười hai tháng thì sinh ra một câu bé. Cậu bé lên ba tuổi mà vẫn không biết nói, biết cười, đặt đâu thì nằm đấy”. Với việc đan xen yếu tố tưởng tượng kì ảo, tác giả dân gian như muốn dự báo về một cuộc đời phi thường của nhân vật Thánh Gióng.

Thật vậy, quá trình sinh trưởng của Thánh Gióng cũng hết sức lạ thường. Trong hoàn cảnh đất nước loạn lạc bị giặc Ân xâm lược, nhà vua đã cho sứ giả đi khắp muôn nơi tìm người tài để cứu nước, cứu dân. Khi nghe thấy tiếng của sứ giả, cậu bé làng Gióng vốn không thể nói, cười, giờ đây lại liền cất tiếng gọi: “Mẹ mời sứ giả vào đây”. Sau khi gặp sứ giả vào, Gióng nói: “Ông về tâu với vua sắm cho ta một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt, ta sẽ phá tan lũ giặc này”. Sau cuộc trò chuyện ấy, Gióng lớn nhanh như thổi: “Cơm ăn mấy cũng không no, áo vừa mặc xong đã căng đứt chỉ”. Cả làng nghe tin, vui mừng chạy đến góp gạo nuôi cậu, bởi ai ai cũng mong cậu có thể đánh giặc cứu nước trừ hại cho dân. Chi tiết này đã làm nổi bật được sức mạnh của tinh thần yêu nước, tinh gắn bó, tương thân tương ái, thần đoàn kết của nhân dân ta trong thời kì gian khổ. Dưới sự chăm sóc tận tình của nhân dân, Gióng ngày càng khôn lớn. Khi quân giặc đến gần bờ cõi cũng là lúc Gióng vươn vai trở thành tráng sĩ cao to, hùng dũng, oai phong lẫm liệt. Thánh Gióng mặc áo giáp, tay cầm roi sắt, nhảy lên ngựa phi thẳng đến nơi có giặc, đánh bại từng lớp kẻ thù. Roi sắt gãy, Gióng không hề chần chừ, nhổ hết những cụm tre bên đường quật vào giặc. Chứng kiến sức mạnh oai phong, hùng dũng của người anh hùng đất Việt, giặc nhốn nháo chạy trốn. Quả đúng với sự ra đời lạ kì đã dự báo trước về cuộc đời của mộ anh hùng phi thường, chàng Gióng chính là biểu tượng cho sức mạnh vĩ đại của dân tộc Việt Nam.

Hình tượng Thánh Gióng được tác giả dân gian khắc họa với nhiều sắc màu thần kì, là một biểu tượng oai hùng rực rỡ của ý thức và sức mạnh bảo vệ Tổ quốc. Thiên truyện còn được sử dụng nhiều yếu tố kì ảo, tăng tính tò mò và sức hấp dẫn cho văn bản, qua đó cũng thể hiện ước mơ của nhân dân ta về sự ấm no, hạnh phúc ngay từ những ngày đầu xây dựng Đại Việt. Có thể khẳng định rằng, truyền thuyết Thánh Gióng là một trong những tác phẩm đặc sắc và mang giá trị to lớn, cần được bảo tồn và lưu truyền đến muôn đời.