Gặp Ka-ríp và Xi-la - Hô-me-rơ (Tóm tắt, hoàn cảnh st, nội dung, nghệ thuật, sơ đồ tư duy)

Khái quát Tác giả - Tác phẩm: Gặp Ka-ríp và Xi-la bao gồm Giới thiệu tác giả Hô-me-rơ và hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, đặc sắc nghệ thuật tác phẩm Gặp Ka-ríp và Xi-la - SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo.

Tác giả - Tác phẩm: Gặp Ka-ríp và Xi-la - Hô-me-rơ

I. Giới thiệu tác giả Hô-me-rơ

Tên thật của Hô-me-rơ là Mê-lê-xi-gien, ông sống vào khoảng thế kỉ XIX- XVIII TCN. Hiện vẫn chưa xác định được quê hương của ông, song theo nhiều truyền thuyết của Hy Lạp thì ông được sinh ra bên bờ sông Mê-lét.

Cho đến nay, cuộc đời của Hô-me-rơ vẫn được bao phủ bởi một tầng hào quang của những huyền thoại. Có ít nhất là 9 bản tiểu sử khác nhau về cuộc đời ông. Ngay từ cái tên Hô-me-rơ đã thể hiện điều đó. Từ Hô-me-rơ trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là người mù. Nhiều người cho rằng cái tên này xuất phát từ việc Hô-me-rơ là một nghệ sĩ hát rong mù tại Ki-ốt. Về sau đã xuất hiện các Hô-me-ri-đơ (con cháu của Hô-me-rơ) – những ca sĩ hát rong ở thành bang Ki-ốt. Các ca sĩ hát rong Hô-me-ri-đơ trở nên ngày càng đông, học thường đi khắp các thành bang Hy Lạp để hát và kể các sáng tác thần thoại, sử thi, truyền thuyết Hy Lạp.

Tên tuổi Hô-me-rơ gắn liền với hai bộ sử thi đồ sộ Iliad và Ô-đi-xê. Nếu như Ilad là bản anh hùng ca chiến trận với sự vinh danh tên tuổi những người anh hùng như Asin, Hector thì Ô-đi-xê đánh dấu giai đoạn phát triển mới của Hy Lạp: mở rộng khai thác và chinh phục biển cả; chuyển từ chế độ công xã thị tộc sang chế độ chiếm hữu nô lệ, thoát khỏi tổ chức sinh hoạt cộng đồng để chuyển sang tổ chức gia đình và hôn nhân một vợ một chồng. Trong bối cảnh xã hội mới ấy, những phẩm chất được đề cao là trí tuệ, tình yêu thuỷ chung và sự gắn bó với quê hương xứ xở. 

II. Khái quát tác phẩm Gặp Ka-ríp và Xi-la 

1. Xuất xứ

- Văn bản được trích trong sử thi Ô-đi-xê - Hô-me-rơ, Phan Thị Miến dịch, NXB Văn học, Hà Nội, 1983, trang 85-89

2. Bố cục

- Phần 1 (Từ đầu → khóc hoài): Tâm trạng tuyệt vọng của Xi-mông.

- Phần 2: (Tiếp theo → một ông bố): Xi-mông gặp bác Phi-líp.

- Phần 3: (Tiếp theo → bỏ đi rất nhanh): Xi-mông dẫn bác Phi-líp về nhà gặp mẹ và nhận làm bố.

- Phần 4: (Còn lại): Câu chuyện ở trường sáng hôm sau.

3. Tóm tắt  

Truyện kể về cuộc hành trình trên biển của Ô-đi-xê và các bạn đồng hành khi gặp các quái vật biển. Sau khi chôn cất En-pê-no xong, họ cùng nhau lên thuyền vượt biển cả để tìm đường về nhà. Trên thuyền, Ô-đi-xê bồn chồn, lo lắng và quyết định nói những lời Xi-ếc-xê căn dặn mình cho các bạn đồng hành nghe rằng cần cẩn thận giọng hát các nàng Xi-ren quyến rũ và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ cùng lời khuyên chỉ mình Ô-đi-xê nghe hát mà thôi. Giải thích mọi việc tỉ mỉ một hồi, nhờ gặp gió thuận họ đã gần đến đảo của các nàng Xi-ren. Lúc này, gió bỗng tắt hẳn, sóng êm phăng phắc, họ cùng nhau thực hiện kế hoạch đã đề ra trước đó nhưng cuối cùng vẫn không thoát khỏi tầm mắt của các nàng Xi-ren. Khi vừa đi khỏi đảo, bụi nước bắn lên như một màn sương, sóng đập ầm ầm. Các bạn của Ô-đi-xê sợ quá, đánh tuột cả mái chèo, thuyền đứng ngay lại. Ô-đi-xê thấy vậy đã đến và dừng lại bên mỗi người để động viên, khuyến khích cho họ lấy lại tinh thần, đồng thời đưa ra cách giải quyết nhưng chàng đã quên mất lời dặn dò của Xi-ếc-xê là không được cầm khí giới. Thử thách bắt đầu xảy ra với họ khi một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp khiến những người đồng hành cùng sợ tái xanh mặt. Trong khi họ chỉ đang chú ý đến Ka-ríp thì Xi-la đã bắt mất sáu tay chèo khỏe nhất, khi nhìn lại thì chỉ còn thấy chân tay họ giãy giụa cũng những tiếng kêu thét lên và họ đã chết.

4. Giá trị nội dung

- Văn bản cho thấy tinh thần tỉnh táo, dũng cảm và mưu trí của Ô-đi-xê và những người anh hùng là bạn của ông trên hành trình đi qua

- Thể hiện phần nào được hành trình vượt biển cả đầy khó khăn, gian khổ của Ô-đi-xê và những người bạn

- Cho thấy tấm lòng ca ngợi, trân trọng và đồng cảm với những người anh hùng được nhắc tới trong văn bản của người viết

- Đưa ra bài học khuyên con người phải biết vượt qua những cám dỗ, thử thách trong cuộc sống để thành công

5. Giá trị nghệ thuật

- Ngòi bút miêu tả tâm trạng nhân vật của tác giả thật sâu sắc, tinh tế

- Nghệ thuật so sánh, ẩn dụ

- Nghệ thuật phóng đại

6. Tác phẩm Gặp Ka-ríp và Xi-la

(Lược một đoạn: Về đến đảo Ai-ai-ê (Aiaie), chôn cất En-pê-no (Elpenor) 0à lại lên đường vượt biển cả tìm lê quê nhà, Ô-đi-xê' được Xi-ếc-xê? (Circe) báo trước chàng còn phải gặp những nỗi gian nan khác nữa đồng thời căn dặn chồng cách vượt thoát những hiểm nguy).

Nàng nói vậy, và liền khi đó Rạng đông ngự ngai vàng xuất hiện. Vị thần lừng danh đi vào đảo, còn tôi thì trở lại thuyền, cổ vũ các bạn đồng hành cỏi buộc lái ra đi. Họ vội vã lên thuyền, ngôi xuống trước những cọc chèo, ngang hàng thẳng lối, rơi đập mái chèo xuống mặt biển làm bọt nước sôi lên. Từ sau chiếc thuyền mũi đen của chúng tôi một ngọn gió thổi tới, làm căng những cánh buồm, và đây là một người bạn đường tốt, do Xi-ếc-xê tóc xoăn xinh đẹp, vị nữ thần khủng khiếp nói tiếng người, đưa lại.

Thế là chúng tôi sắp đặt các dụng cụ trên thuyền, rồi ngồi xuống vì đã có gió thuận, và người hoa tiêu đưa thắng chúng tôi tới đích. Lòng bên chôn lo lắng, tôi nói với các bạn đồng hành:

- Các bạn ơi! Xr-ếc-xê lừng danh đã tiên đoán cho ta một điều, và điều này không nên chỉ để cho một người biết. Vậy ta xin nói lại với các bạn, để chúng ta đều rõ điều gì có thể dẫn chúng ta đến một nạn diệt vong, điều gì có thể khiến ta thoát được các yêu nữ! hung ác. Xi-ếc-xê bảo ta trước hết phải coi chừng các nàng Xi-ren” quyến rũ, coi chừng giọng hát và cánh đồng có đầy hoa của họ. Nàng khuyên chỉ nên để một mình ta nghe hát mà thôi. Nhưng các bạn phải lấy dây trói chặt ta vào cột buồm, để buộc ta phải đứng yên một nơi. Nếu ta van xin hoặc ra lệnh cho các bạn cởi trói cho ta, thì các bạn cứ việc trói chặt thêm nữa vào.

Tôi giải thích mọi việc tỉ mỉ như vậy cho các bạn tôi hiểu rõ ngọn ngành; trong lúc đó, nhờ gặp gió thuận chiếc thuyền vững chắc của chúng tôi đi rất nhanh và đã đến gần đảo của các nàng X+:ren, mặc dù chúng tôi chẳng phải bó ra một chút công phu nào hết. Vừa lúc đó, gió bỗng tắt hẳn, cảnh vật yên lặng, không một hơi gió thoảng qua; một vị thần đã khiến sóng êm phăng phác. Các bạn tôi đứng lên cuốn buổm lại, bó vào khoang thuyền, rồi ngồi xuống, đập mái chèo bằng gỗ thông láng bóng xuống biển, làm bọt nước trào lên trắng xoá. Còn tôi, với thanh kiếm đồng mài sắc, tôi cắt lấy một bánh sáp to rồi nhào nhuyễn trong đôi tay vạm vỡ. Chẳng bao lâu sáp mềm ra dưới sức mạnh và ánh nắng rực rỡ của Hê-li-ôx (Helios), con trai quyền thế của Hi-pê-rr-ông! (Hyperion). Tôi lần lượt nút chặt tai cho các bạn đồng hành, còn họ thì buộc tay chân tôi lại. Tôi đứng dưới cột buồm, và họ lấy dây thừng trói tôi vào đấy. Thế rồi họ ngồi xuống, đập mái chèo xuống mặt biển ngầu bọt xám. Khi chúng tôi chỉ còn cách đảo nọ khoảng chừng một tiếng hú, các bạn tôi hối hả chèo nhanh hơn nữa, nhưng vì thuyền chúng tôi nhấp nhô trên sóng đi gần đảo quá nên không lọt khỏi mắt các nàng Xi-ren. Họ bèn cất tiếng du đương lên hát:

- Hỡi Ô-đi-xê nức tiếng gần xa, quang vinh vô tận của người A-ca? (Achae), mời chàng hãy lại đây, đừng thuyền nghe chúng em hát đã. Xưa nay chưa từng có người nào đi thuyền đến qua đây mà không dừng lại nghe tiếng hát dịu dàng êm ái của chúng em; khi ra đi ai cũng say mê và cảm thấy mình thông thái hơn. Vì chúng em biết, do ý muốn của thần linh, quân Tơ-roa và quân Ác-gốt (Argos) đã phải đau khổ như thế nào trên đất To-roa bao la, và chúng em cũng biết mọi sự xảy ra trên mặt đất nuôi sống muôn loài.

Họ cất tiếng du dương hát lên như vậy. Và tôi, lòng nao nức muốn nghe họ quá, tôi nhích lông mày ra hiệu để các bạn đồng hành cởi trói cho tôi, nhưng họ càng ra sức cúi rạp xuống mái chèo, trong khi Pê-ri-mét (Perimedes) và C-ri-lô-cốt! (Eurylochus) vội vàng đứng lên, lấy thêm dây trói tôi càng chặt hơn nữa. Khi đã đi khói các nàng Xi-ren, không nghe thấy tiếng nói và giọng hát của họ nữa, các bạn trung thành của tôi mới rút sáp ở tai ra và cởi trói cho tôi.

Vừa đi khỏi đảo, tôi bỗng thấy bụi nước bắn lên như một màn sương từ những ngọn sóng lớn và nghe tiếng sóng đập ầm ầm.

Các bạn tôi sợ quá, đánh tụt cả mái chèo, khiến chúng rơi tõm xuống biển và trôi là là mặt nước. Thuyền đứng ngay lại, vì họ không điều khiển những mái chèo thon dài nữa. Tôi bèn đi từ đầu đến cuối thuyền, dừng lại bên mỗi người, lựa lời địu ngọt khuyến khích họ:

- Các bạn ơi! Chúng ta chẳng phải là những người chưa qua thử thách. Tai hoạ đang chờ chúng ta chưa hẳn đã ghê gớm hơn hồi tên Xi-clốp! (Cyclob) đem cả sức mạnh hung tàn của hắn, nhốt chúng ta trong hang. Nhưng nhờ có lòng dũng cảm, với lời khuyên và mưu trí của ta, nên chúng ta cũng đã thoát nạn, chắc các bạn vẫn còn nhớ rõ. Và bây giờ các bạn hãy can đảm lên, tất cả hãy nghe ta. Các bạn ngồi bên cọc chèo, hãy đập sâu mái chèo xuống nước, thử xem may ra DớtP có cho ta qua được bước nguy nan này và thoát chết chăng. Còn bạn hoa tiêu, hãy nghe lệnh ta và nhớ cho kĩ, vì bạn cẩm lai chiếc thuyền trũng này. Bạn phải lái tránh màn sương dịu ngọt” và những ngọn sóng kia, cẩn thận cho thuyền viên theo dãy đá ngầm nó, kẻo nó đi chệch hướng trong này, theo bạn có thật sự cần lúc bạn sợ tâm” không biết, rồi trôi ào tới đằng kia mà đẩy chúng ta vào chỗ chết đó. 

Tôi nói vậy, và họ vội vã tuân theo. Tôi không đả động gì tới Xi-la, tai hoạ không sao tránh khói, vì e họ sợ quá, không chèo thuyền nữa mà trốn cả xuống khoang chăng. Thế là tôi quên khuấy mất lời dặn dò ác nghiệt của Xi-ếc-xê. Nàng cấm tôi không được cảm khí giới, nhưng tôi đã mặc bộ áo giáp quang vinh của tôi và nắm trong tay hai ngọn lao dài, ra đứng ở mũi thuyền, tướng rằng đứng đấy tôi có thể nhận được ngay Xi-la khi nó ở núi đá hiện lên, xông vào các bạn tôi để hãm hại.Những lời nói mắt nhìn khắp dãy núi đá mờ mịt hơi sương mà vẫn không thấy nó đâu.

Chúng tôi vừa than vãn vừa chèo thuyền tiến thẳng vào eo biển hiểm nghèo, một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp ùng ục ngốn nước biển. Mỗi lần nó nhả nước ra, cả biển khơi đều chuyển động, sôi lên như nước trong chảo đặt trên một bếp lửa hồng, bọt nước phun lên cao và rơi xuống cả hai dãy núi. Rồi khi nó lại nuốt nước vào thì làm biển sùng sục cuộn lên; vách đá xung quanh kêu réo ghê sợ, và đáy biển lộ ra với mặt cát đen thẫm. Các bạn đồng hành của tôi hoảng hốt, sợ tái xanh cả mặt.

Trong lúc sợ chết, chúng tôi chỉ chú ý đến Ka-ríp, nhưng lúc đó, Xi-la bỗng bắt mất trong thuyền sáu tay chèo khoẻ nhất của tôi. Khi tôi quay nhìn lại chiếc thuyền nhanh nhẹn và các bạn đồng hành, thì chỉ còn thấy chân tay họ giãy giụa trên không.

Họ hoảng sợ kêu thét lên, gọi tên tôi lần chót. Cũng như người đi câu ngồi trên mỏm đá cao, từ đầu cần câu dài tung xuống biển cái sừng bò hoang đựng mỗi cho cá nhỏ rồi quăng lên bờ những con cá câu được, còn giãy đành đạch; các bạn đồng hành của tôi bị lôi vào đá cũng giãy lên như vậy, và Xi-la ăn thịt họ ở cửa hang, trong khi họ đang kêu gào, hoảng hốt giơ tay về phía tôi cầu cứu. Đó chính là cảnh thương tâm nhất mà mắt tôi thấy được trong thời gian lênh đênh trên mặt biển tìm đường.

(Theo Ô-đi-xê - Hô-me-rơ, Phan Thị Miến địch, NXB Văn học, Hà Nội, 1983, tr. 85 - 89)

7. Sơ đồ tư duy

II. Câu hỏi vận dụng kiến thức tác phẩm Gặp Ka-ríp và Xi-la 

Câu 1: "Tôi'' ở đây là ai? Chi tiết nào giúp bạn nhận ra điều đó?

Lời giải:

''Tôi'' ở đây là chỉ Ô-đi-xê. Vì người " quay lại thuyền và cổ vũ các bạn đồng hành cởi buộc lái'' chính là thuyền trưởng Ô-đi-xê

Câu 2: Chi tiết '' bụi nước bắn lên'' và ''tiếng sóng đập ầm ầm'' cho thấy điều gì sắp xảy ra?

Lời giải:

Chi tiết này cho thấy một điềm chẳng lành hay nguy hiểm khác đang đến

Câu 3: Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất, Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với nhiều thử thách bất ngờ. Các chi tiết nào cho thấy điều đó?

Lời giải:

Các chi tiết thể hiện điều này là:

- Khi thuyền của họ đến đảo của Xi-La và Ka-ríp:‘’Các bạn tôi sợ quá, đánh tuột cả mái chèo, khiến chúng rơi tõm xuống biển và trôi là là mặt nước’’. Ô-đi-xê đã phải động viên, xốc lại tinh thần cho mọi người

- Ô-đi-xê quên mất lời dặn dò của Xi-ếc-xê là không được cầm vũ khí. Chàng đã vội mặc áo giáp và cầm hai ngọn giáo dài

- Xi-la và Ka-ríp đã tấn công mạnh vào thuền của Ô-đi-xê và bắt mất sáu người khỏe mạnh nhất

Câu 4: Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong văn bản trên có ưu thế gì so với ngôi thứ ba?

Lời giải:

Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất ở đây giúp người đọc như hiểu được hơn những suy nghĩ, hành động của nhân vật, được nhìn sự việc dưới góc nhìn của nhân vật và trải nghiệm cảm xúc của họ.

Giúp mọi việc được cảm nhận mang tính chủ quan và chân thực hơn.

Câu 5: Phân tích một số chi tiết thể hiện bản lĩnh của Ô-đi-xê trong vai trò một người lãnh đạo trước những khó khăn, thử thách mà chàng và các bạn đồng hành phải đối mặt.

Lời giải:

- Ô-đi-xê luôn gọi những thủy thủ của mình là ''các bạn ơi''. Chàng không coi họ là những tôi tớ, người hầu của mình mà coi họ như những người bạn, những người đồng đội thực sự của mình. Đây chính là hành động thể hiện sự tôn trọng của một vị lãnh đạo, một thuyền trưởng dành cho thuyền viên của mình

- Ô-đi-xê luôn biết cách chỉ đạo hướng dẫn thuyền viên của mình. Chàng thể hiện sự thông minh ở chi tiết: nhét sáp vào tai các bạn đồng hành để họ có thể tập trung chèo thuyền. Tiếp đó, Ô-đi-xê chứng tỏ bản lĩnh kiên định khi dặn các thuyền vãy trói mình lại chặt hơn nữa nếu chàng bị dụ dỗ bởi tiếng hát của các nàng Xi-ren

- Khi các thuyền viên bị hoảng sợ trước sự tấn công của Xi-la và Ka-ríp, Ô-đi-xê đã vực dậy tinh thần của họ bằng cách nhắc lại những thử thách, những phút giây khó khăn nhưng bọn họ đã kiên trì vượt qua được trước kia như: trốn thoát khỏi tên khổng lồ ăn thịt người Xi-clốp

>>> Xem trọn bộ: Tác giả - Tác phẩm Văn 10 Chân trời sáng tạo

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Khái quát về Tác giả - Tác phẩm: Gặp Ka-ríp và Xi-la trong bộ SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!