Chợ nổi - nét văn hóa sông nước miền Tây (Tóm tắt, hoàn cảnh st, nội dung, nghệ thuật, sơ đồ tư duy)

Khái quát Tác giả - Tác phẩm: Chợ nổi - nét văn hóa sông nước miền Tây bao gồm hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, đặc sắc nghệ thuật tác phẩm Chợ nổi - nét văn hóa sông nước miền Tây - SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo.

Chợ nổi - nét văn hóa sông nước miền Tây

I. Khái quát tác phẩm Chợ nổi - nét văn hóa sông nước miền Tây

1. Xuất xứ

- Văn bản được nhóm biên soạn tổng hợp từ Chợ nổi đồng bằng sông Cửu Long của Nhâm Hùng. NXB Trẻ, 2009, trang 36-55 và Chợ Nổi - Nét văn hóa sông nước miền Tây, Đài Truyền hình Cần Thơ.

2. Giá trị nội dung 

- Văn bản cung cấp cho người đọc những thông tin về chợ nổi - một hình thức buôn bán độc đáo mới lạ thú vị của người miền Tây, đồng thời thể hiện vai trò quan trọng của chợ nổi trong việc lưu giữ, bảo tồn và phát huy văn hóa miền Tây

- Qua văn hóa buôn bán trên chợ nổi, phần nào cho thấy hình ảnh những con người miền Tây hiền hòa chất phác, đôn hậu, dễ mến và hiếu khách

- Thể hiện niềm yêu mến của tác giả đối với nét văn hóa độc đáo của dân tộc và con người nơi đây, đồng thời như một lời mời gọi, khuyến khích mọi người đến chơi và thử đi chợ trên sông cùng bà con sông nước.

3. Bố cục

- Phần 1: Từ đầu đến “đặc trưng của mình”: Giới thiệu khái quát nội dung bài.

- Phần 2: Tiếp theo đến “và khắp cả nước: Những khu chợ sầm uất trên sông

- Phần 3: Tiếp theo đến “lảnh lót, thiết tha!”: Những cách rao mời độc đáo

- Phần 4: Đoạn còn lại: Dư âm chợ nổi

>>> Xem thêm: Soạn bài Chợ nổi - nét văn hóa sông nước miền Tây SGK 10 trang 95 - Văn Chân trời sáng tạo

4. Giá trị nghệ thuật 

- Văn bản có sử dụng kết hợp phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ (hình ảnh)

- Kết hợp giữa phương thức thuyết minh và miêu tả, tự sự

- Ngôn từ rõ ràng, mạch lạc

5. Tác phẩm Chợ nổi - nét văn hóa sông nước miền Tây

Tập quán vận tải, giao thương và sinh hoạt ở Đồng bằng sông Cửu Long - nơi chỉ chít sông ngòi, kênh rạch - đã sản sinh cảnh mua bán, trao đổi hàng hoá trên sông, tà người dân goi là “chợ nổi”. Trải bao năm tháng, chợ nổi vẫn giữ nguyên nét sinh hoạt đặc trưng của mình.

1. Những khu chợ sầm uất trên sông

Miễn Tây có nhiều chợ nổi. Tiêu biểu, có thể kể chợ nổi Cái Bè (Tiền Giang), chợ nổi Cái Răng, Phong Điền (Cần Thơ), chợ nổi Ngã Bảy (Phụng Hiệp - Hậu Giang), chợ nổi Ngã Năm (Thạnh Trị - Sóc Trăng), chợ nổi Sông Trẹm (Thới Bình - Cà Mau), sông Vĩnh Thuận (Miệt Thứ - Cà Mau),...

Người buôn bán trên chợ nổi nhóm họp bằng xuồng. Ngày xưa là xuồng ba lá, xuồng năm lá, ghe tam bản. Bây giờ có cả tắc ráng!, phe máy. Người đi mua cũng đến chợ bằng xuồng, phe. Những chiếc xuồng con len lói khéo léo giữa hàng trăm ghe thuyền mà hiếm khi có va quệt xảy ra.

Tuy là chợ họp trên sông, nhưng các chủng hàng, mặt hàng rất phong phú. Nhiều nhất vẫn là các loại trái cây, rồi đến các loại rau củ, bông kiểng, hàng thủ công gia dụng, hàng thực phẩm, động vật,.... Ở đây, lớn như cái xuồng, cái ghe, nhó như cây kim, sợi chỉ đều có bán. Theo thông lệ và đặc thù kinh tế của mỗi vùng quê, các chợ nổi như Cái Răng, Phong Điền (Cần Thơ), Trà Ôn (Vĩnh Long), Cái Bè, An Hữu (Tiên Giang),... chuyên về mua bán trái cây hoặc phần lớn là trái cây; các chợ nổi như Ngã Bảy, Ngã Năm, ngoài rau, quả, người ta còn mua bán nhiều loại hàng tiêu dùng, hàng thủ công, tạp hoá,...

Không gian miễn Tây vốn đã nhiều sông rạch, lại thêm các con kênh đào khơi thông ngang dọc, nối liền các điểm kinh tế chiến lược trong vùng. Chợ nuối cũng theo đó, mọc lên càng nhiều, kết nối thành mạng lưới giao thương. Từ đây, nông sản, thuỷ sản trong vùng sẽ theo các thương lái xuôi ngược, tỏa đi khắp Đồng bằng sông Cửu Long và khắp cả nước.

2. Những cách rao mời độc đáo

Để tiện lợi cho việc giao thương, người bán hàng trên chợ nổi có những lối rao hàng (còn gọi là “bẹo hàng”) dân đã, giản tiện mà thú vị. 

Đặc biệt là lối rao hàng bằng “cây bẹo”. Người bán hàng dùng một cây sào tre dài, cắm đựng đứng trên ghe xuồng, rồi treo cao các thứ hàng hoá - chủ yếu là trái cây, rau củ - giúp khách nhìn thấy từ xa, bơi xuống đến, tìm đúng thứ cần mua. Buổi sáng, đến chợ nổi thấy nhô lên vô số những cây bẹo như những cột “anten“ kì lạ di động giữa sông: “cây bẹo” này treo vài ba trái khóm; “cây bẹo” kia treo lủng lẳng những củ sắn, củ khoai; những cây bẹo khác lại treo dính chùm các loại trái cây vườn: chôm chôm, nhãn, bòn bon, vú sữa,... Khi cần “bẹo” nhiều mặt hàng hơn, thì họ buộc thêm một cây sào ngang trên hai cây sào dựng đứng và treo buộc nhiều thức hàng trên cây sào ngang ấy. Lại có những chiếc ghe mà “cây bẹo” treo tấm lá lợp nhà: dấu hiệu cho biết người chủ muốn rao bán chính chiếc ghe đó, tấm lá lợp có ý nghĩa giếng như một cái biển rao bán nhà.

Đó là những cách thu hút khách bằng mất. Lại có những cách thu hút khách bằng tai. Các ghe bán hàng dạo chế ra cách “bẹo“ hàng bằng âm thanh lạ tai của những chiếc kèn: Có kèn bấm bằng tay (loại kèn nhỏ, bằng nhựa), có kèn đạp băng chân (loại kèn lón, còn gọi là kèn cóc). Ghe hàng len lỏi vào bến đậu của các ghe lớn với nhiều tiếng kèn khác nhau, làm cho khu chợ thêm rộn rã, xao động. Riêng các cô gái bán đồ ăn thức uống thì thường “bẹo hàng” bằng lời rao: Ai ăn chè đậu đen, nước dừa đường cất hôn...? Ai ăn bánh bò hôn...? Những tiếng rao mời mọc nơi chợ nổi, nghe sao mà lảnh lót, thiết tha

3. Dư âm chợ nổi

Đã đi chợ nổi, khó mà quên được âm thanh ồn ào rất đặc trưng của chợ: tiếng tành tạch của phe suông rẽ sóng, tiếng mặc cả, tiếng mời chào, í ới gọi nhau hối hả,... Và, còn gì thư thái, dễ chịu hơn khi giữa tỉnh sương ngày mới, bạn được đập dảnh trên chiếc xuồng ba lá len lỏi giữa chợ họp trên sông đông vui, tấp nập,... hay được khoan khoái căng lồng ngực hít không khí trong lành của làn gió mang hương cây trái và sông nước miền Nam. Càng thú vị hơn, khi bạn được ngồi thảnh thơi trên chiếc xuồng con tròng trành, vừa thưởng thức các món ăn thơm ngon đậm đà, vừa thỏa sức ngắm nhìn những chiếc thuyền chở đầy cây trái đang lướt qua trước mắt. Đó quả là những trải nghiệm thật sự thú vị và khó quên ở chốn thương hỏi.

(Nhóm biên soạn tổng hợp từ Chợ nổi Đồng bằng sông Cửu Long của Nhâm Hùng,

NXB Trẻ, 2009, tr. 36 - 55 và Chợ nổi — nét in hóa sông nước miền Tây, Đài truyền hình Cần Thơ)

6. Sơ đồ tư duy

II. Câu hỏi vận dụng kiến thức tác phẩm Chợ nổi - nét văn hóa sông nước miền Tây

Câu 1: Nêu một số hình ảnh, chi tiết cho thấy cách mua bán, giao thương độc đáo, thú vị trên chợ nổi

Lời giải:

Rao hàng bằng cây bẹo dựng đứng trên xuồng nhìn như cột ăng-ten di động

Chế ra cách ''bẹo'' hàng băng âm thanh lạ tai của những chiếc kèn: có kèn bấm băng tay, có kèn đạp băng chân

Những tiếng rao: Ai ăn chè đạu đen, nước dừa đường cát hôn, ….

Câu 2: Điền vào bảng tổng hợp dưới đây những đặc điểm của văn bản thông tin được thể hiện qua văn bản trên (làm vào vở):

Yếu tố được sử dụng	Có/không	Một vài bằng chứng (nếu văn bản có sử dụng)	Tác dụng
Nhan đề
Đề mục
Trích dẫn
Địa danh
Yếu tố miêu tả
Yếu tố biểu cảm
Phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ

Lời giải:

Yếu tố được sử dụng	Có/không	Một vài bằng chứng (nếu văn bản sử dụng)	Tác dụng
Nhan đề	Có	Chợi nổi - nét văn hóa của sông nước miền Tây	Nói lên nội dung chính của văn bản
Đề mục	Có	1. Những khu chợ sầm uất bên sông 2. Những cách rao mời độc đáo 3. Dư âm chợ nổi	Phân rõ từng ý chính
Trích dẫn	Có	Ai ăn chè đạu đen, nước dừa đường cát hôn,….	Làm rõ ý
Địa danh	Có	Tiền Giang, Cần Thơ, Cà mau,..	Liệt kê, đưa thông tin
Yếu tố miêu tả	Có	Thấy nhô lên vô số những cây bẹo như những cột ‘’ăng-ten’’ kì lạ di động…	Làm văn bản thêm sinh động
Yếu tố biểu cảm	Có	Nghe sao mà lảnh lót, thiết tha	Diễn tả cảm xúc của người viết
Phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ	Có	Hình minh họa 1,2	Làm rõ ý, minh họa điều mà người viết muốn nói

Câu 3: Nhận xét về tác dụng minh họa của ác tấm ảnh (hình1, hình 2) trong văn bản.

Lời giải:

Giúp thông tin về chợ nổi rõ ràng hơn, người đọc dễ tưởng tượng hình dung

Câu 4: Sau khi đọc văn bản trên, bạn suy nghĩ như thế nào về vai trò của chợ nổi đối với đời sống của người dân miền Tây?

Lời giải:

Chợ nổi đã trở thành một nét đặc trưng, một phần không thể thiếu của người dân miền Tây. Chợ nổi như biểu hiện cho tính cách, cuộc sống của con người nơi đây

>>> Xem trọn bộ: Tác giả - Tác phẩm Văn 10 Chân trời sáng tạo

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Khái quát về Tác giả - Tác phẩm: Chợ nổi - nét văn hóa sông nước miền Tây trong bộ SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!