Tác giả Hoàng Nhuận Cầm - Chiếc lá đầu tiên (Tóm tắt, HCST, nội dung, sơ đồ tư duy)

Khái quát Tác giả - Tác phẩm: Chiếc lá đầu tiên bao gồm Giới thiệu tác giả Hoàng Nhuận Cầm và hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, đặc sắc nghệ thuật tác phẩm Chiếc lá đầu tiên - SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo.

Tác giả - Tác phẩm: Chiếc lá đầu tiên

I. Giới thiệu tác giả Hoàng Nhuận Cầm

- Hoàng Nhuận Cầm sinh ngày 7 tháng 2 năm 1952 tại Hà Nội.

- Năm 1971, ông nhập ngũ, đã từng chiến đấu trong Sư đoàn 325B ở mặt trận Quảng Trị. Năm 1975, ông trở lại học nốt chương trình đại học và đến năm 1981 làm việc tại Hãng Phim truyện Việt Nam. Ông chuyển sang làm việc cho Đài Truyền hình Việt Nam trong một thời gian ngắn rồi quay trở lại Hãng Phim truyện Việt Nam năm 2005. Ông sống tại Hà Nội, là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, và cùng vợ lập hãng phim tư nhân Điệp Vân.

- Ngoài thơ, ông còn sáng tác kịch bản phim và đã từng tham gia đóng phim. Hoàng Nhuận Cầm đoạt giải nhất cuộc thi thơ Báo Văn nghệ 1972-1973, Giải thưởng Hội Nhà văn năm 1993 với tập thơ Xúc xắc mùa thu.

- Ông còn nổi tiếng với nhân vật "Bác sĩ Hoa Súng" trong chương trình "Gặp nhau cuối tuần" và vai nhà thơ trong phim Số đỏ.

- Nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm đã qua đời chiều 20/4/2021 vì lâm trọng bệnh, hưởng thọ 69 tuổi. 

II. Khái quát tác phẩm Chiếc lá đầu tiên

1. Hoàn cảnh sáng tác

In trong tập thơ “xúc xắc mùa thu”

2. Bố cục

- 2 khổ thơ đầu: nỗi nhớ tình yêu đầu tiên

- 4 khổ thơ tiếp: nỗi nhớ bạn bè và thầy cô năm xưa

- 2 khổ thơ còn lại: cảm xúc của nhân vật trữ tình

3. Giá trị nội dung

- Bài thơ Chiếc lá đầu tiên đã gợi lên trong lòng mỗi người bao nhiêu kỷ niệm của những năm tháng học trò đầy hồn nhiên và vui tươi. Để rồi khi đó nhà thơ đã bước vào mùa thu của cuộc đời nhưng vẫn nhuốm màu thời gian.

- Những kỷ niệm trong Chiếc lá cuối cùng như đang ùa về lấp lửng từng trang, từng trang. Đó là tình yêu đôi lứa nhưng cũng có một phương diện khác. Đó là tình cảm trong sáng, là nỗi bâng khuâng nhớ tiếc, là gắn bó thiết tha vừa ấm áp ngọt ngào, vừa chân thật hồn nhiên.

4. Giá trị nghệ thuật

- Từ ngữ bộc lộ cảm xúc

- Câu đặc biệt

III. Sơ đồ tư duy tác phẩm Chiếc lá đầu tiên

IV. Câu hỏi vận dụng kiến thức tác phẩm Chiếc lá đầu tiên

Câu 1: Bạn hiểu thế nào về hai dòng thơ đầu?

Lời giải:

Hai dòng đầu của bài thơ là sự gợi nhắc của tác giả về quãng thời gian tươi đẹp đã xa với nhân vật "Em". Hai câu thơ như dâng đầy nỗi nhớ da diết và sự tiếc nuối của tác giả về những năm tháng của quá khứ đã trôi theo dòng chảy của thời gian. Bên cạnh đó, khi đọc những vần thơ này, người đọc cũng cảm nhận được sự đồng cảm và bất giác nhớ lại những kỉ niệm đã qua của bản thân.

Câu 2: Theo bạn, các từ ngữ “một người” (dòng 8), “tôi” (dòng 16), “anh” (các dòng thơ khác) trong bài thơ có thể chỉ những ai? Cách sử dụng các từ ngữ nhân xưng như vậy có tác dụng.

Lời giải:

- Các từ: “một người”: nhân vật “em”; “tôi”: tác giả; “anh”: tác giả

- Cách sử dụng như vậy để tránh lặp từ, phù hợp với đối tượng mà tác giả muốn nhắc đến.

Câu 3: Xác định biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong bốn dòng thơ sau:

Nỗi nhớ đầu anh nhớ về em
Nỗi nhớ trong tim em nhớ về với mẹ
Nỗi nhớ chẳng bao giờ nhớ thế
Bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi?

Lời giải:

Hai biện pháp tu từ: Điệp từ (Nỗi nhớ....nhớ), câu hỏi tu từ (trong câu Bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi?)

Câu 3: Bạn cảm nhận như thế nào về hình ảnh "Chiếc lá buổi đầu tiên" ở cuối bài thơ?

Lời giải:

Hình ảnh "chiếc lá buổi đầu tiên" ở cuối bài thơ là một hình ảnh mang tính tượng trưng. Đó là tình yêu đầu, là tuổi học trò, là quãng thời gian đẹp đẽ và cũng là một con người khác của tác giả - một người của thời ngây ngô, trong sáng. 

Câu 4: Nêu nội dung chính của đoạn thơ:

Muốn nói bao nhiêu, muốn khóc bao nhiêu

(…)

(Ôi những trận cười trong sáng đó lao xao).

Lời giải:

Nội dung chính của đoạn thơ: Đoạn thơ là kí ức của tác giả về những kỉ niệm tuổi học trò (trường cũ, lớp học năm xưa, bạn bè, những trò nghịch ngợm...và cả tình yêu đầu tiên của mình); là tình cảm trong sáng, là nỗi bâng khuâng nhớ tiếc, là gắn bó thiết tha vừa ấm áp ngọt ngào, vừa chân thật hồn nhiên.

Câu 5: Bài thơ gợi lên trong bạn những kỉ niệm và suy nghĩ gì về tuổi học trò?

Lời giải:

Tuổi học trò là một thứ gì đó rất trong sáng, vô giá và đặc biệt qua bài thơ thì điều ấy càng trở nên thiêng liêng hơn bao giờ hết. Tuổi học trò mang đến cho mỗi người những kiến thức, tình bạn, tình thầy trò và những kỉ niệm khó quên. Đó là những kỉ niệm quý giá, đem đến cảm giác tiếc nuối mỗi khi hồi tưởng mà chắc hẳn bất kì ai trong chúng ta cũng muốn sống lại trong đó nhiều lần nữa.

>>> Xem trọn bộ: Tác giả - Tác phẩm Văn 10 Chân trời sáng tạo

-----------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Khái quát về Tác giả - Tác phẩm: Chiếc lá đầu tiên trong bộ SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Toploigiai đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Toploigiai để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!