Tác giả, tác phẩm: Kiêu binh nổi loạn (Tóm tắt, hoàn cảnh st, nội dung, nghệ thuật, sơ đồ tư duy)

Khái quát Tác giả - Tác phẩm: Kiêu binh nổi loạn bao gồm tìm hiểu về thể loại truyện thần thoại và hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, đặc sắc nghệ thuật tác phẩm Kiêu binh nổi loạn - SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo.

Tác giả, tác phẩm: Kiêu binh nổi loạn

I. Giới thiệu về Ngô Gia Văn Phái

- Là một nhóm tác giả Việt Nam thuộc dòng họ Ngô Thì ở làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc huyện Thanh Trì, Hà Nội).

- Ngô Chi Thất và Ngô Trân là người đề xướng và dựng nên Văn phái, về sau được mệnh danh là Ngô gia văn phái.

- Ngô gia văn phái gồm 20 tác giả thuộc 9 thế hệ trong đó hai tác giả chính là Ngô Thì Chí (1753 – 1788) làm quan thời Lê Chiêu Thống và Ngô Thì Du (1772-1840), làm quan dưới triều nhà Nguyễn.

II. Khái quát tác phẩm Kiêu binh nổi loạn

1 Xuất xứ

Đoạn trích “ kiêu binh nổi loạn”  là hồi thứ hai của tác phẩm “ Hoàng Lê nhất thống chí” 

2. Thể loại

Văn bản thuộc thể loại Tiểu thuyết chương hồi

Tiểu thuyết chương hồi là một thể thuộc loại tác phẩm tự sự dài hơi của Trung Quốc, thịnh hành vào đời Minh, Thanh.

Tiểu thuyết chương hồi thoát thai từ thoại bản, một loại tiểu thuyết bạch thoại từ đời Tống. Đời Tống, kể chuyện trở thành một nghề chuyên nghiệp. Người kể chuyện họp lại thành thư hội để hợp tác sáng tác. Trong họ có người chuyên "giảng sử" (tức kể chuyện lịch sử), có người chuyên kể tiểu thuyết. Thoại bản nguyên là bản đề cương mà người kể chuyện dựa vào để kể, về sau được các nhà văn sửa chữa lại ít nhiều. Thoại bản phản ánh đời sống xã hội tương đối rộng, đặc biệt là đời sống tầng lớp bình dân thành thị. Về miêu tả nhân vật, hoàn cảnh, đối thoại, cũng có những bước phát triển mới.

3. Tóm tắt

Đoạn trích “Kiêu binh nổi loạn” trong Hoàng Lê nhất thống chí đã cho thấy sự thối nát của phủ chúa Trịnh: cha, con, anh, em tranh giành quyền lực, việc phế con trưởng lập con thứ hoàn toàn do quyền lợi ích kỉ của phe đảng, không vì quyền lợi của đất nước, của nhân dân. Tất cả sự nổi loạn, tàn bạo của đám kiêu binh “căm ghét”, “hậm hực” khinh bỉ cách làm của chúa Trịnh và quận Huy, chỉ muốn diệt trừ cho hả giận  đã thể hiện cụ thể, sống động. Điều nó cho thấy sức mạnh của đám đông có thể làm nổi thuyền, có thể làm lật thuyền.

4. Bố cục

Văn bản chia làm 4 phần

Phần 1: Cuộc trò chuyện giữ Thế tử Trịnh Tông với hạ nhân và quan thần.

Phần 2: Kế sách của Vũ Bằng được mọi người đồng tình, ủng hộ.

Phần 3: Tình thế bất lực, thảm hại, bi đát và cái chết của Quận Huy.

Phần 4: Sự thắng thế của thế tử Tông.

5. Giá trị nội dung

Sử dụng tư liệu hết sức cụ thể, tỉ mỉ

Thể hiện rõ tình cảnh khủng hoảng của xã hội lúc bấy giờ 

6. Giá trị nghệ thuật

Bút pháp tả thực của lối chép sử biên niên không che dấu một nụ cười mỉa mai và xót xa trước tình cảnh đất nước bị rữa nát từ chính quyền trung ương.

7. Tác phẩm Kiêu binh nổi loạn

Thế tử”! cỏ người đầu bếp tên là Dự Vũ, vốn là người cơ tri”, nói năng rành mạch. Một hôm, thê tử hỏi bên ngoài lỏng người ra sao, Dự Vũ đáp:

- Nhà của bỏ con cả, lập cơn út, thiên hạ đều căm ghét, nhật là quân lính lại cảnh bắt bình lắm. Hôm nọ, trong khi tân chúa lên ngôi, theolệ có bắn tiền bạc cho các quân sĩ, nhưng trong quân nhao nhao, kẻ không chịu nhận tiền ấy. Sau, Quận Ủy phải ra lệnh nghiệm cảm, họ mới miễn cưỡng nghe theo, mả trong lòng vẫn còn hậm hực.

Thẻ từ mừng thầm, đem chuyện xảy bản với một viên gia thân tên là Gia Thọ.Thọ người làng Bát Tràng, huyện Gia Lâm, cũng là kẻ tỉnh khôn, hắn nói với thẻ tử:

- Lòng người như thể, nêu lây nghĩa khi mà khich động, khiến cho họ một lỏng tôn phủ, thì việc lớn ắt thành.

Thẻ tử mừng lắm, bèn sai Dự Vũ làm cơm rượu, mời bọn biện lại” trong đảm thân quân” tới đánh chén. rồi nói với họ rằng:

- Thẻ tử chăng có tội gì, nhưng bị mụ đàn bà ác nghiệt họ Đặng làm mẻ hoặc tiên chữa, vô tội hãm hại thẻ tử đề cướp ngồi. Còn Quân Huy vốn cỏ chỉ phản nghịch, lợi dụng vương tử Cán bẻ dại, để kiếm chẻ, nên hắn mới vào hủa với mụ mả gây ra việc bỏ người này lấy người kia, để hắn làm phụ chỉnh cho tiên cải ni cướp nước của mình. Nay tân chúa bị bệnh nặng, sự nguy biển chỉ trong sớm tôi. Không biết rồi đây cơ nghiệp nhà chúa sẽ do ai làm chủ? Ba quân đều là người ở đất “thang mộc” và là bình lính mg nghĩa, làm nanh vuốt của nhả nước, ai cũng sẵn lòng trung nghĩa. Nêu anh em còn nghĩ đến cái ơn của nhà chúa nuôi nẵng trong hai trăm năm, thì hãy nên một lòng giúp đỡ nhà chúa. Mai đây, nếu trời cho XONE VIỆC, tất nhiên sẽ có sách son, khoáng sắt! lưu truyền muôn đời.

Mọi người đều nói:

- Chủng tôi vấn có bụng đó, nhưng chưa biết ý vương tử ra sao. Sợ đến lúc äy nhỡ có điệu gì kinh động, Của đầu bếp, thần quân người lại quở trách chúng tôi gảy việc. Này vương tử đã ngỏ ý cho biết như thể, thì việc này chắc không khổ gì.

Sau đó, họ bèn ngầm đi báo cho nhau, hẹn ngày tụ họp ở chùa Khán Sơn.

Lê quân lính đến hội họp, bàn về việc äy không ai là không hãng hải Nhưng họ còn sợ thánh thế Quân Huy, nên chưa biết khởi sự nhữ thể nảo cho ổn thỏa. Giữa lúc đang bàn bạc như thẻ, thi bỗng một người đứng phất lên nói:

- Chỉ sợ anh em không cùng một bụng thôi. Chứ nêu ba quân đông lòng. thì bất quả chỉ thừa dịp củng cơm sảng xông, đảnh một hỏi trồng trong phủ làm hiệu rồi kéo ỉa cả vào, năm cắn hắn. vứt chỏng gọng xuống dưới thêm một cải là xong thôi mãi Mọi người đều reo mừng hưởng ứng và cùng nhìn về phía kẻ mới nói, thì ra đó là viên biện lại của đội Tiệp bảo” tên là Băng Vũ.

Gã Bằng Vũ này là người huyện Thanh Chương, Nghệ An, Ông cha vốn là công thần đời Lê trung hưng. Vẻ sau tập âm đã hết, con cháu trở nên nghèo nản. Bằng Vũ được người làm thuê đi linh thay. Gã người thấp bé, thanh nhã như học trò. Sau khi vào đội Tiệp bảo, nhờ biết đắm ba chữ, gã được làm chân biện lại. Ở kinh, gã thường làm mướn đơn kiện cho người ta, vẫn lừng tiếng là tay điều toa trong việc xui nguyên giục bị”.

Lúc này, Bằng Vũ thủ xướng” ra lời bản đó, cả bọn liên bầu ngay gã làm chủ mưu, giao cho gã đánh trống trước đề thúc giục ba quân.

Băng Vũ mạnh bạo nhận lời. Rồi cả bọn cùng nhau uống máu ăn thẻ. Nhưng họ không dự định ngày nào, chỉ hẹn nhau, hẻ nghe hiệu chồng của Băng Vũ thi củng kéo đến đề khởi sự.

[...] Bảy giờ, Quận Huy cũng biết tại hoa sắp xảy ra, liên nói toạc ra ở trong triều rằng:

- Ngày mai có biến, tôi sẽ chết, Nhìn tôi chết cũng phải có đẫm ba mạng đi theo.

Các quan nói:

- Lẽ nào lại có chuyện ấy?

Quận Huy bèn đưa ra một tờ khải”' nói là Huy Bá tố cáo Quận Viêm đang âm mưu làm phản và xin các quan hãy tra xét để trừng trị.

Gặp lúc trời sắp tôi, người nhả Quận Huy có kẻ khuyên bạn nên bẻ tân chúa đi trồng, rồi gọi quân bên ngoài vào bắt bọn gian; có kẻ khuyên hắn nên đưa nghĩa sĩ vào trong phủ để tự vệ... Những Quận Huyện đều gạt đi mả rằng:

- Xưa nay, thỏi đời vẫn hay phao nhảm, chưa chắc việc đó đã có thật. Mã dù có đi nữa thì cứ để thong thả rồi cũng tra ra, chúng nỏ trên đi đăng nào được. Nếu việc gấp quả không thể trị nổi bọn chúng, thi ta đây vâng mệnh của đồng tiền xương, sống thác cũng cam, cần gì má phải hốt hoảng 

Đêm ấy, Quận Huy ngủ ở trong phủ, cũng chỉ đem theo vải người hầu như mọi ngày, không hề phòng Bị gì hết.

Sáng mai, lễ cúng cơm bữa sáng vừa xong, các quan đang sắp lui trảo, Bằng Vũ vào trong phủ, đánh luôn ba hồi, chín tiếng trồng. Các quan ngơ ngác nhìn nhau.

Quận Huy sai người đồng chặt cửa cách, bắt trô Bảng Vũ đem chém. Khi Bằng Vũ đã bị trói rồi, Thùy trung hầu bảo Quận Huy trắng:

- Bọn chúng lập mưu này không phải chỉ có một đứa, nếu chém Băng Vũ thi đảng gian sẽ lọt lưới hết. Chì bằng hãy giam nhỏ lại, đề tra xét thêm cho tiệt hết mã loại

Quận Huy cho là phải, thể là Băng Vũ không bị giết chết.

Lại nói, quân lính nghe thây tiếng trồng tức thi người nào cùng nhảy nhót hằng hải, cùng cảm bình khi xô lân nhau mã vào trong phủ.

Lúc nảy, của các đã đóng, quân lính ở bên ngoài không vào được, họ cử đứng hỏ reo, quát tháo long trời lở đất.

Quận Huy gọi Quận Châu ra bảo:

- Cậu”! giữ chức binh phiên”, làm sao không biết răn đe chủng nó?

Quận Châu sợ hãi, vắng đạ má ra.

Quận Huy tự làm tờ khai rằng:

“Lý tối kinh khải như sau: Tôi được tiên vương giao cho giúp đỡ nhà chúa. Nay ba quân nổi loạn, làm cho kinh khuyết náo động. Tối xm vâng lĩnh mệnh chúa, đem quân giết chúng. Nếu đẹp được, äy là nhờ oai In của chúa, nhược bằng không dẹp được, tôi cũng xi liêu chết đẻ xuống ra mắt tiên vương dưới âm cung .”.

Khải làm xong, Quận Huy giao cho quan xuất nạp"? dâng trinh vả xin lay thanh bảo kiểm của chúa đè ra đánh giặc. Khi bảo kiếm tới, Quận Huy quỷ gồi lĩnh nhận, rồi lập tức truyền lây và đề ra trận. Lúc ấy. Quận Châu đang đứng ở phía trái trong cửa các, cách quan linh một bức tường, lên tiếng dụ họ rằng:

- Lam linh phải biết lễ phép. Nay tử cung”' còn quản ở đây, các người không được làm ổn ảo như vậy. Nêu có gì muốn nói, cứ viết một tờ khải đem lại, ta sẽ trình bày giúp.

Quần linh thét lên;

- Cậu cũng định theo Quận Huy làm phản ả? Nêu cậu Bibi- ở ngay cửa ra, chúng tôi trẻo tưởng mà vào, thị xác cậu sẽ nát như cảm!

Quận Châu rum sợ, phải mở cửa. Quân lính chen vai xong vao, Quan Huy chống kiểm lên vơi, cưỡi ra giữa sản phủ, trỏ ba quản quát:

 - Bở ba quân, các ngươi ở đâu về đây ngay, không được làm âm ï, ta sẽ chém đầu chủng mảy!

Quân lính vồn sợ Huy, thầy hắn cưỡi voi, lại cảng khiếp đâm, đều ngồi sụp xuống nghe lệnh, không dám lên tiếng, cũng không dám xông tới. Nhưng chỉ được một lát, bao nhiêu người đang ngồi lại nhao nhao đứng dây, kéo ấp vào trước đâu voi. VOI vươn đâu ra húc, quân lính chạy quanh chân voi để tránh cặp ngả. Rồi họ lây khi BIỜI đâm chém túi bụi, có kẻ cạy gạch ngói ở phủ ra ném tới tấp, voi có vòi mà gầm, không dám húc nữa. Quận Huy giương cung định bắn, chăng may cung bị đứt dây lại vỡ lấy súng để nạp đạn nhưng môi lửa tịt không cháy. Quân linh thừa dịp dùng luôn câu liêm lỗi viên quản tượng xuống đất mà chém. Voi bước lùi trở lại. Quản linh xúm đến vây kín dưới chân voi. Quận Huy lấy mũi lao phóng xuống làm bị thương vải người. Quân linh hăng máu kéo đến càng đồng. Lại có một toán ở cửa Tuyển Vũ công vào, đứng chắn ở đẳng sau voi, khiến voi phải đứng yên không thẻ nhúc nhích. Họ bèn dùng câu liêm móc cỏ Quận Huy kéo xuống, rồi đánh đấm túi bụi giết chết ngay tại chỗ. [... ]

 Em một Quận Huy là Lý Vũ hầu Hoàng Lương nghe tin có biện vội vàng chạy bỏ vào phú đường”. Nhưng mới đến cửa chùa Báo Thiên thì bị quân lính quát đứng lại, rồi họ vở luôn gạch đá trên đường đập cho vỡ đầu và vứt xác xuống hồ Thuỷ Quân .

Anh em Quận Huy chết rồi, quân linh vui mừng reo hò như sâm. Họ kéo nhau vào nhả Tả Xuyên phổ thẻ tử Tông lên phủ đường. Họ kiệu thẻ tử lên vai, rồi đứng xúm xung quanh, gảo lên vui sướng:

- Xin ngôi cao thêm nữa đẻ thiên hạ đều được thầy mật TÔng, cho thoả lòng vui của mọi người!

Trong lúc gấp vôi ¡ không có kĩ sập, họ phải dùng tại chiếc mâm vần bảy có lộc làm ghẻ, đặt thẻ tử ngồi lên, rồi tám người kẻ vai vào khung. Chốc chốc, họ lại nẵng bồng chiếc mâm lên trên đầu mã đội; đầu mỏi lại hạ xuống vai, rồi vai mỏi lại nâng lên đầu Cứ thẻ lên lên xuống xuống y như người ta giỡn quả câu hoặc rước pho tượng Phật. Môi lần thẻ tử được nhô lên cao, quản lính lại vỗ tay reo hò vang lên một chặp. Những kẻ buôn bản ở các phố phường. chợ búa đêu tranh nhau kéo đến xem mặt chúa, sản phủ đồng như họp chợ.

Quận Châu phải đem ngọn cờ đuôi bảo phât ở giữa sân, rồi khua chiêng thu quân mãi đến hơn một trồng canh mới yên.

Mấy hôm trước, ngày nào trời cũng u ám. Hôm ấy, tự dưng bầu trời lại trong Säng, HỘI người đều cho đó là cải điểm thái bình, thánh chúa. Kẻ qua người lại trên đường đều hí hửng nói: “Chúa ta lập rồi”. Thẻ rồi, họ truyền miệng nhau mà reo mừng, kinh kỳ hôm ấy vì thẻ mà phải nghĩ phiên chợ.

Quân linh đặt chiếc sập ngự ở ngoài phủ đường. các quan đều dìu thẻ tử lên ngôi chúa. Cuộc lễ mừng xong rồi, các quan mới đem đạo sắc của nhà vua và tờ chỉ của thánh mẫu dự ba quân vẻ việc phổ lập chúa, tới dán ở cửa các. Những tờ ấy đều là tạm thời thảo ra, nhưng được gọi là mệnh lệnh định sẵn. m

Lại nói, bọn quân linh tuy đã giết chết anh em Quận Huy, những cơn giận vẫn chưa hả. Phò lập thê tử Tông lên ngôi chúa xong xuôi, họ lại kéo đến quỷ ở trước mặt chúa xin phá tất cả định cơ của Quận Huy. Chúa tp lời ngay. Ba quân liên reo lớn:

- Quan cứ lệnh, linh cử truyền, máu đi phả huỷ dinh Quận Huy, anh em ơi

Chỉ trong chốc lát, nhà cửa của Quân Huy bị phá tan tành, một mảnh ngói cũng không còn. Rồi bọn quân linh cảng thừa thê hoành hành, Phàm các quan văn võ hễ ai thuộc bè đăng của Thị Huệ và Quận Huy, cùng những Người dự vào việc tố giác vụ án năm Canh Tý”, những viên quản hàu mọi ngày tỏ tình nghiệt ngã mà quân lính vân ghét, lúc ấy cũng đều bị phá nhà hàng loạt và bị lùng bắt đem giết chết.

Luôn trong mây ngày, họ làm náo động cả kinh thành. Tông phải hạ chỉ ngăn cẩm mã họ vân không thỏi.

Sau, chưa phải sai người đỏ xét trong kinh kỳ, lên đến chỗ họ tụ họp, rồi bắt phứa một người thường dân ở gần đó đem chém để ra oai. Từ đó về sau, việc phá phách nhà không kiểm soát được cửa mới tạm nghỉ, nhưng việc lửng bắt người để giết vẫn chưa dứt.

(Hoàng Lê nhất thống chí,

NGUYÊN ĐỨC VĂN và KIỂU THU HOẠCH dịch NXB Văn học, Hà Nội, 1964)

8. Sơ đồ tư duy

III. Câu hỏi vận dụng kiến thức tác phẩm Kiêu binh nổi loạn

Câu 1: Nội dung đoạn trích mang lại cho em những hiểu biết, suy nghĩ và tình cảm gì?

Trả lời:

Nội dung đoạn trích mang lại cho em biết về sự thối nát của phủ chúa Trịnh: cha, con, anh em tranh giành quyền lực, việc phế con trưởng lập con thứ hoàn toàn do quyền lợi ích kỉ của phe đảng, không vì quyền lợi của đất nước, nhân dân. Qua đó, thấy được một đất nước bị rữa nát từ chính quyền trung ương.

Câu 2: Ai là người kể chuyện về nhân vật Bằng Vũ?

Trả lời:

Người kể chuyện theo ngôi thứ ba, là người kể chuyện toàn tri.

Câu 3: Khí thế của kiêu binh được miêu tả như thế nào?

Trả lời:

Khí thế của kiêu binh: người nào cũng nhảy nhót hăng hái, cùng cầm binh khí xô lấn nhau vào trong phủ; không vào được thì hò reo, quát tháo long trời lở đất.

Câu 4: Tình thế bất lực, thảm hại và bi đát của Quận Huy được miêu tả qua những chi tiết nào?

Trả lời:

Tình thế bất lực, thảm hại và bi đát của Quận Huy được miêu tả qua những chi tiết: Quận Huy giương cung định bắn, chẳng may cung bị đứt dây, vớ lấy súng để nạp đạn nhưng mồi lửa tịt không cháy; quân lính thừa dịp dùng luôn câu liêm lôi viên quản tượng xuống đất mà chém; voi bước lùi trở lại; họ dùng câu liêm móc cổ Quận Huy kéo xuống, rồi đánh đấm túi bụi, giết chết ngay tại chỗ.

Câu 5: Tình thế bất lực, thảm hại và bi đát của Quận Huy được miêu tả qua những chi tiết nào?

Trả lời:

Tình thế bất lực, thảm hại và bi đát của Quận Huy được miêu tả qua những chi tiết:

- Voi của Quận Huy cưỡi bị đâm chém túi bụi, bị ném gạch à voi co vòi mà gầm, không dám húc nữa.

- Khi định giương cúng bắn à cung bị đứt dây; vớ lấy súng để nạp đạn à mồi lửa tịt không cháy.

- Quân lính thừa dịp dùng câu liêm lôi viên quản tượng xuống đất rồi chém.

- Một toán ở cửa Tuyên Vũ xông vào, đứng chắn ở đằng sau voi, khiến voi không thể nhúc nhích à dùng câu liêm móc cổ Quận Huy kéo xuống, đánh đấm túi bụi giết chết ngay tại chỗ.

>>> Xem trọn bộ: Tác giả - Tác phẩm Văn 10 Cánh diều

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Khái quát về Tác giả - Tác phẩm: Kiêu binh nổi loạn trong bộ SGK Văn 10 Cánh diều theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!