Thơ duyên - Xuân Diệu (Tóm tắt, hoàn cảnh st, nội dung, nghệ thuật, sơ đồ tư duy)

Khái quát Tác giả - Tác phẩm: Thơ duyên bao gồm Giới thiệu tác giả Xuân Diệu và hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, đặc sắc nghệ thuật tác phẩm Thơ duyên - SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo.

Tác giả - Tác phẩm: Thơ duyên - Xuân Diệu

I. Giới thiệu tác giả Xuân Diệu

a. Tiểu sử

Nhà thơ Xuân Diệu, sinh ngày 2.2.1917, mất ngày 18.12.1985, tên thật là Ngô Xuân Diệu. Ông sinh tại Bình Định. Quê gốc: huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. 

Ông là hội viên Hội nhà văn Việt Nam. Thuở nhỏ, Xuân Diệu được học chữ quốc ngữ và chữ Hán với cha là Ngô Xuân Thọ, ông Tú kép Hán học. Xuân Diệu học tiểu học ở Quy Nhơn, học Tú tài ở Hà Nội và ở Huế. Sau khi đậu Tú tài, năm 1940 Xuân Diệu đi làm viên chức ở Mỹ Tho. Năm I943, ông xin thôi việc ra Hà Nội sống cùng Huy Cận. Năm 1944, ông tham gia Việt Minh. Sau Cách mạng tháng Tám, Ông hoạt động trong Hội văn hóa cứu quốc, Thư ký tòa soạn tạp chí Tiền phong. Kháng chiến chống Pháp, ông công tác ở Đài tiếng nói Việt Nam, Hội văn nghệ Việt Nam, Thư ký tòa soạn tạp chí Văn nghệ, là Ủy viên thường vụ, Ủy viên BCH Hội nhà văn Việt Nam (khóa I, II, III), Đại biểu Quốc hội khóa I, Viện sĩ thông tấn Viện hàn lâm nghệ thuật Cộng hòa dân chủ Đức (1983). 

Ông đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng nhất (1985), Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (đợt I- 1996).

b. Phong cách sáng tác - Sự nghiệp sáng tác của nhà thơ Xuân Diệu

Xuân Diệu là một trong những cây bút lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại. Thơ của ông mang nhiều màu sắc khác nhau và đều để lại rất nhiều dấu ấn trong tim bạn đọc. Ông chính là nhà thơ của tình yêu, của mùa xuân nơi tràn đầy sự tươi mới và yêu đời mãnh liệt.

Là nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới, chất thơ của Xuân Diệu luôn tạo ra sự khác biệt, cách dùng ngôn từ sáng tạo và hấp dẫn người đọc. Ai đã một lần đọc qua thơ của Xuân Diệu chắc hẳn rằng sẽ khó lòng mà quên được bởi sức sống mãnh liệt trong những câu thơ ấy mang đến một niềm khao khát hòa mình với thiên nhiên với cuộc sống.

Sau cách mạng tháng 8, Xuân Diệu có hướng đi mới trong phong cách viết thơ của mình đó là ông hướng vào đời sống thực tế, nó mang đậm tính thời sự. Ý thức được trách nhiệm của một công dân Xuân Diệu miệt mài sáng tác những bài thơ chào cách mạng bằng vần thơ yêu đời.

Trong sự nghiệp văn học đồ sộ của mình, trong các tác phẩm nổi tiếng có bài thơ Vội vàng – trong tập Thơ thơ là sự kết tinh vẻ đẹp của cuộc sống ở thơ của Xuân Diệu trước cách mạng. Bài thơ mang một âm điệu vội vã, giục giã với một tâm trạng lo lắng, khắc khoải trước sự khướt từ của thời gian. Hóa ra mọi thứ đều trở nên hữu hạn khi đứng trước thời gian, bài thơ như một lời thức tỉnh đến các bạn trẻ, phải biết trân trọng thời gian và sống một cuộc đời thật ý nghĩa. Thơ ca như thổi vào trong tâm trí con người một luồng gió mới và thơ của Xuân Diệu luôn khiến chúng ta phải suy ngẫm sau khi đọc.

c. Các tác phẩm tiêu biểu

Tác phẩm thơ:

Thơ thơ (46 bài)

Gửi hương cho gió (51 bài)

Ngôi sao (1954, 41 bài)

Hội nghị non sông (1946)

Riêng chung (1960 ,49 bài)

Mũi Cà Mau – Cầm tay (1962)

Một khối hồng (1964)

Tôi giàu đôi mắt (1970)

Thanh ca (1982)

Tác Phẩm văn xuôi:

Phấn thông vàng (1939)

Trường Ca (1945)

Việt Nam nghìn dặm

Tiểu luận phê bình:

Thanh niên với quốc dân

Tiếng thơ

Ba thi hào dân tộc.

Hồ Xuân Hương, bà chúa thơ Nôm.

II. Khái quát tác phẩm Thơ duyên 

1. Xuất xứ

- Văn bản in trong Tuyển tập Xuân Diệu (Thơ), NXB Văn học, Hà Nội, 1986, 100 - 101)

2. Bố cục

Bài thơ được phát triển theo mạch cảm xúc:

- Khổ thơ đầu: Cảm xúc khi mùa thu tới.

- Hai khổ thơ tiếp theo: Cảm xúc trước sự biến thái của mùa thu.

- Những khổ thơ còn lại: Cảm xúc khi chia tay mùa thu.

>>> Xem thêm: Soạn bài Thơ duyên SGK 10 trang 68, 69 - Văn Chân trời sáng tạo

3. Giá trị nội dung

- Bài thơ cho thấy khung cảnh mùa thu đẹp đẽ, thơ mộng, tinh khôi và tươi mới, đầy sức sống qua cái nhìn của những người trẻ đang tràn đầy nhiệt huyết, yêu đời, yêu người

- Thể hiện được tình cảm, nỗi niềm yêu mến của những người trẻ dành cho nhau vừa chân thành, tha thiết nhưng cũng vừa ngại ngùng, xốn xang

- Cho thấy cảm xúc đôi lứa dành cho nhau từ khi gặp gỡ đến lúc rung động rồi đến khi nhận ra đã phải lòng nhau từ lúc nào gắn với thiên nhiên, cảnh sắc và thời gian, khung cảnh của trời thu, mùa thu

- Cho thấy những cảm xúc, rung động đầu đời là những tình cảm đẹp đẽ, tinh khôi, đáng nhớ, đáng trân trọng

4. Giá trị nghệ thuật 

- Sử dụng từ láy, biện pháp đảo ngữ, ngôn từ thuần Việt dễ hiểu

- Cho thấy sự miêu tả tỉ mỉ, tinh tế và nhiều ẩn ý của tác giả

- Thể thơ bảy chữ phù hợp để bày tỏ tình cảm, tâm trạng

- Giọng thơ thủ thỉ tâm tình, nhẹ nhàng, sâu lắng, dễ đi vào lòng người

III. Sơ đồ tư duy tác phẩm Thơ duyên

IV. Câu hỏi vận dụng kiến thức tác phẩm Thơ duyên

Câu hỏi 1: Bạn hãy chia sẻ những cảm xúc đặc biệt, hoặc những quan sát, phát hiện thú vị của bản thân về thiên nhiên quanh ta.

Lời giải:

- Thiên nhiên quanh ta ẩn chứa vô vàn những điều thú vị và bất ngờ:

+ Giây phút giao mùa.

+ Màu vàng rực của lá mùa thu.

+ Lớp sương sớm giăng mắc trên các ngọn cây.

Câu hỏi 2: Phân tích, so sánh tác dụng của từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, ... trong việc gợi tả cảnh sắc thiên nhiên chiều thu ở khổ 1 và khổ 4.

Lời giải:

1. “Chiều mộng hòa thơ trên nhánh duyên, 

Cây me ríu rít cặp chim chuyền 

Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá, 

Thu đến - nơi nơi động tiếng huyền.”

Nội dung: Hình ảnh '' ríu rít cạp chim chuyên'','' trời xanh ngọc'', miêu tả một khung cảnh vui vẻ, rộn rã với ''tiếng huyền''. Màu sắc gợi lên cảm giác trong xanh cùng với động từ "đổ" tạo cảm giác dứt khoát, lan tràn. Cụm từ "thu đến" như một tiếng reo vui mừng, phấn khích cho mơ ước bấy lâu giờ đã thành hiện thực.

+ Cách gieo vần ở vần ''uyên'': Duyên, chuyền, huyền. Đây là vần bằng. Cách gieo vần tạo co khổ thơ nhịp điệu nhẹ nhàng, êm ái

+ Các từ láy được sử dụng như '' ríu rít'',''nơi nơi'' diễn tả một không bừng sáng, vui vẻ muôn nơi

2. "Mây biếc về đâu bay gấp gấp, 

Con cò trên ruộng cánh phân vân.

Chim nghe trời rộng giang thêm cánh, 

Hoa lạnh chiều thưa sương xuống dần."

Nội dung: Càng chìm dần vào chiều thu, sương càng rơi xuống nhiều. "Hoa lạnh" vì có thể do "đẫm sương" hoặc do cơn gió nào đó. Chiều mùa thu bắt đầu lạnh làm cho người đọc cũng mang chút gì xao xuyến, bâng khuâng.

+ Khổ thơ nhiều vần trắc, thể hiện sự hối hả, gấp gáp hơn so với khổ 1

+ Khổ bốn mang đến cho độc giả cảnh thu trên không gian rộng lớn. Hoạt động của thiên nhiên cũng dần dồn dập, nhanh chóng hơn. Từ láy "gấp gấp" tạo cảm giác hối hả, thúc giục

Câu hỏi 3: Cảm xúc của “anh”/“em” trước thiên nhiên chiều thu giữ vai trò như thế nào trong việc hình thành, phát triển duyên tình gắn bó giữa “anh” và “em”.

Lời giải:

Cảm xúc của “anh”/"em” trước thiên nhiên chiều thu giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành, phát triển duyên tình gắn bó giữa “anh” và “em” bởi mối duyên tình ấy xuất phát từ cuộc gặp gỡ tình cờ trong một buổi chiều thu, cảm xúc trong chiều thu ấy cũng chính là sự phát triển cảm xúc trong lòng “anh” và “em”.

Câu hỏi 4: Chỉ ra nét độc đáo trong cách cảm nhận và miêu tả thiên nhiên mùa thu của Xuân Diệu qua Thơ duyên (có thể so sánh với một vài bài thơ khác để làm rõ nét độc đáo ấy).

Lời giải:

- Xuân Diệu cảm nhận và miêu tả thiên nhiên mùa thu trong Thơ duyên rất độc đáo và gợi cảm. Ví dụ ở câu kết cuối bài “Lòng anh thôi đã cưới lòng em”, tác giả không dùng từ “phải lòng” hay “anh cưới em” mà là “lòng anh cưới em”. Chúng ta vẫn thường nghĩ đến mùa thu là một mùa tuy lãng mạn nhưng cũng buồn bã, cô đơn. Đó là tâm trạng phổ biến trong mỗi bài thơ về mùa thu của các tác giả, như trong Thu điếu của Nguyễn Khuyến. Tuy nhiên, khi đọc Thơ duyên ta lại thấy sự yêu đời, tươi trẻ trong những “duyên tình” qua sự gắn bó, tươi mới của cảnh vật thiên nhiên khi vào thu.

>>> Xem trọn bộ: Tác giả - Tác phẩm Văn 10 Chân trời sáng tạo

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Khái quát về Tác giả - Tác phẩm: Thơ duyên trong bộ SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!