logo

Cảm nhận tiếng khóc của Nguyễn Du trong bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí

Tuyển chọn những bài văn hay Cảm nhận tiếng khóc của Nguyễn Du trong bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí.Với những bài văn mẫu ngắn gọn, chi tiết, hay nhất dưới đây, các em sẽ có thêm nhiều tài liệu hữu ích phục vụ cho việc học môn văn. Cùng tham khảo nhé! 


Tiếng khóc của Nguyễn Du trong bài thơ “Đọc Tiểu Thanh kí”

Cảm nhận tiếng khóc của Nguyễn Du trong bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí ngắn gọn, hay nhất


A. YÊU CẦU ĐỀ

- Dạng đề “mở”, nội dung nghị luận về một khía cạnh bài thơ.

- Luận đề: Tiếng khóc của nhà thơ.

- Luận điểm:

+ Nguyễn Du khóc người, thương người (khóc cho số kiếp tài hoa, bạc mệnh của Tiểu Thanh và cho tất cả những con người tài sắc mà phải chịu nhiều bi kịch trong cuộc đời).

+ Nguyễn Du khóc thương cho chính thân phận mình.

- Thao tác lập luận và dẫn chứng: có thể dùng thao tác phân tích, chứng minh, so sánh, bình luận, nêu cảm nghĩ,…Dẫn chứng chủ yếu dùng trong bài “Đọc Tiểu Thanh kí”.


B. THAM KHẢO BÀI VIẾT

I. MỞ BÀI: Giới thiệu vấn đề cần nghị luận (luận đề).

     Tiên Phong Mộng Liên Đường chủ nhân Nguyễn Đăng Tuyển từng nhận xét Nguyễn Du: “có con mắt trông thấu sáu cõi, có tấm lòng nghĩ đến muôn đời”. Bởi vậy mà người nghệ sĩ ấy đã từng khóc thương, đồng cảm sâu sắc với số phận của những con người tài sắc mà bất hạnh. Đó là Thúy Kiều – một thân phận chìm nổi, là Tiểu Thanh – người con gái hồng nhan bạc mệnh,…Đặt trong dòng mạch chung ấy, “Đọc Tiểu Thanh kí” có thể xem là một tiếng khóc lớn Nguyễn Du khóc cho Tiểu Thanh, cho tất cả những người tài hoa mà bất hạnh trên đời và cho chính bản thân mình.

II. THÂN BÀI

1. Khái quát về tác giả, đề tài và cảm hứng chung:

     Nguyễn Du (1765 – 1820) là đại thi hào dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới. Tuy xuất thân từ thành phần quý tộc nhưng Nguyễn Du trải qua một cuộc đời đầy thăng trầm, sóng gió trong một thời kì mà xã hội Việt Nam có nhiều biến động nên ông suy ngẫm nhiều và sâu sắc về số phận con người. Là nhà thơ có trái tim nhân đạo lớn, Nguyễn Du xót thương cho tất cả những nỗi đau đớn, bất hạnh của con người trong đó đối tượng được ông dành nhiều ưu ái nhất là phụ nữ và những người tài hoa mà bất hạnh. Tiểu Thanh là phụ nữ, lại là người tài sắc mà phải chịu nhiều nỗi đau đớn, uất ức nên dễ hiểu vì sao Nguyễn Du dành cho nhân vật này một tình cảm đặc biệt.

2. Phân tích, cảm nhận nội dung:

a. Nguyễn Du khóc người, thương người:

     Nếu Thúy Kiều đến với Đạm Tiên qua nấm đất sè sè bên đường thì Nguyễn Du đến với Tiểu Thanh qua “mảnh giấy tàn” bên song cửa sổ:

“Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư,

Độc điếu song tiền nhất chỉ thư.”

(Tây Hồ cảnh đẹp hóa gò hoang,

Thổn thức bên song mảnh giấy tàn.)

     Bài thơ mở đầu bằng bức tranh tương phản giữa Tây Hồ xưa kia cảnh đẹp và Tây Hồ ngày nay đã thành gò hoang. Từ “tẫn” gợi ra sự thay đổi khốc liệt, triệt để. Niềm thương cảm, ngậm ngùi còn nhân lên gấp bội khi nơi gò hoang ấy được đặt trong nghịch cảnh trớ trêu giữa quá khứ và hiện tại, giữa cái đẹp huy hoàng và sự hoang phế. Từ vườn hoa đến gò hoang là một sự thay đổi lớn khiến thi sĩ đau lòng nhận ra cái đẹp bị hủy diệt bởi sự vô tình của tạo hóa. Vì vậy, đọc hai câu thơ đầu ta như nghe thấy tiếng thở dài của nhà thơ trước lẽ “biến thiên dâu bể” của cuộc đời và niềm thổn thức của một tấm lòng nhân đạo lớn: vạn vật đổi thay, Tiểu Thanh bị vùi lấp quên lãng nhưng nhà thơ đã nhớ và viếng nàng qua “nhất chỉ thư”.

     Tiểu Thanh là người con gái tài sắc mà bạc mệnh. Nàng sống ở đầu đời Minh, có chồng nhưng chỉ làm vợ lẽ. Nàng bị vợ cả ghen tuông nên đày đọa, bắt sống cô độc trên núi Cô Sơn. Cô đơn, buồn bã, Tiểu Thanh gửi gắm tâm trạng của mình vào những vần thơ rồi chẳng bao lâu, nàng từ giã cuộc đời khi mới mười tám tuổi. Tiểu Thanh chết rồi nhưng thơ của nàng vẫn bị vợ cả đem đốt hết. Những bài còn sót lại trong đống tro tàn được người đời tập hợp thành tập thơ và gọi là “Phần dư cảo”. Từ “mảnh giấy tàn” còn sót lại của Tiểu Thanh, Nguyễn Du nghĩ tới cuộc đời nàng. Cuộc đời Tiểu Thanh là điển hình của bi kịch hồng nhan bạc mệnh, tài mệnh tương đố. Di cảo của nàng cũng chính là di hận:

“Chi phấn hữu thần liên tử hậu,

Văn chương vô mệnh lụy phần dư.”

(Son phấn có thần chôn vẫn hận,

Văn chương không mệnh đốt còn vương.)

     Nguyễn Du nói đến Tiểu Thanh bằng những hình ảnh ước lệ, tượng trưng quen thuộc. “Son phấn” tượng trưng cho nhan sắc, “văn chương” tượng trưng cho tài năng. Hai vật thể vô tri ấy đã được nhà thơ nhân cách hóa, để trở nên có “thần”, có “hồn”. Tiểu Thanh là kết tinh của nhan sắc, trí tuệ, tâm hồn. Vậy mà nhan sắc thì bị chôn vùi dưới ba tấc đất, tài năng thì bị hủy hoại. Tạo hóa thật khéo trêu ngươi khi chính cái sắc, cái tài lại là nguyên nhân của những tai họa giáng xuống cuộc đời nàng. Giọt nước mắt xót thương Tiểu Thanh của Nguyễn Du bắt nguồn từ sự ngưỡng mộ sắc đẹp và tài năng của nàng. Có hiểu rằng xã hội phong kiến vốn phủ nhận tài hoa, trí tuệ của người phụ nữ thì mới thấy hết chiều sâu nhân đạo trong tiếng khóc của Nguyễn Du. Chính cảm hứng ngưỡng mộ sắc đẹp và tài năng là sợi dây kết nối Nguyễn Du với Tiểu Thanh và với những người tài hoa bạc mệnh trên đời.

b. Từ khóc người, thương người, Nguyễn Du trở về khóc thương cho chính thân phận mình. Trước nỗi đau của Tiểu Thanh, đại thi hào đặt ra những câu hỏi khắc khoải, xót xa:

“Cổ kim hận sự thiên nan vấn,

Phong vận kì oan ngã tự cư.

     Nỗi hận của Tiểu Thanh cũng là nỗi hận muôn đời của những người tài sắc. Nỗi hận ấy dồn tụ lại như một câu hỏi treo lơ lửng giữa không trung. “Cùng một lứa bên trời lận đận” (Bạch Cư Dị), Nguyễn Du thấy mình, Tiểu Thanh và bao nhiêu người tài hoa khác trên đời đều mắc nỗi oan lạ lùng vì nết phong nhã. Như vậy, bằng chính sự trải nghiệm của bản thân, Nguyễn Du thấu hiểu nỗi đau của Tiểu Thanh để rồi tự thương cho chính bản thân mình:

“Bất tri tam bách dư niên hậu,

Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?”

(Chẳng biết ba trăm năm lẻ nữa,

Người đời ai khóc Tố Như chăng?)

     Hơn ba thế kỉ trôi qua sau cái chết của Tiểu Thanh, nàng đã tìm thấy sự đồng điệu, đồng cảm, xót thương của Nguyễn Du. Nhưng ba trăm năm sau, Nguyễn Du tự hỏi liệu ai sẽ là người khóc thương cho mình. Nhà thơ không hỏi quá khứ hay hiện tại mà hướng về tương lai và chính điều này gợi cho người đọc nhiều điều về cuộc sống hiện tại của Nguyễn Du: ông không tìm thấy sự đồng cảm, đồng điệu; không có ai là người tri âm tri kỉ. Nỗi trăn trở, day dứt của Nguyễn Du là vậy, nhưng không cần phải đợi đến ba trăm năm sau, năm 1965 nhân kỉ niệm hai trăm năm ngày sinh Nguyễn Du, nhà thơ Tố Hữu đã thay mặt các thế hệ hậu sinh khẳng định trước vong linh đại thi hào dân tộc:

“Tiếng thơ ai động đất trời,

Nghe như non nước vọng lời nghìn thu.

Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du,

Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày.

Hỡi người xưa của ta nay,

Khúc vui xin lại so dây cùng Người.”

(Tố Hữu – Kính gửi cụ Nguyễn Du)

III. KẾT BÀI: Đánh giá chung.

     “Đọc Tiểu Thanh kí” là một tiếng khóc lớn trải dài theo không gian và thời gian. Nguyễn Du vừa khóc thương cho người vừa khóc thương cho chính mình. Từ bao đời nay, lòng thương người vẫn là biểu hiện của tấm lòng nhân đạo cao cả, còn tự thương mình là sự thể hiện của ý thức cá nhân. Đây là một điểm mới mẻ, thể hiện sự trỗi dậy của ý thức cá nhân ở Nguyễn Du, đối lập với quan niệm văn học “phi ngã”, “vô ngã” thời trung đại. Xét ở khía cạnh này, đây cũng là một đóng góp đáng ghi nhận của Nguyễn Du trong bài thơ “Đọc Tiểu Thanh kí”.


Dàn ý Cảm nhận tiếng khóc của Nguyễn Du trong bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí

Cảm nhận tiếng khóc của Nguyễn Du trong bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí ngắn gọn, hay nhất (ảnh 2)

1. Mở bài

- Giới thiệu về tác giả, tác phẩm:

+ Nguyễn Du, một đại thi hào, một nhà văn hóa, nhà nhân đạo lỗi lạc với tâm hồn nhạy cảm, tấm lòng sâu sắc

+ "Độc tiểu thanh kí" là nỗi đồng cảm, xót thương cho một kiếp người tài hoa bạc mệnh.

2. Thân bài

- Khái quát về hoàn cảnh sáng tác bài thơ:

+ "Độc Tiểu Thanh kí" được sáng tác trong khoảng trước hoặc sau khi tác giả đi sứ Trung Quốc.

+ Bài thơ là lời xót thương cho Tiểu Thanh, một người con gái đẹp nhưng bạc mệnh.

+ Nguyễn Du thấu hiểu, cảm thông với tất cả những vấn đề ấy để tri âm với nàng qua bài thơ của mình.

- Phân tích từng câu thơ để làm rõ tiếng khóc đồng cảm của Nguyễn Du dành cho nàng Tiểu Thanh

Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư

Độc điếu song tiền nhất chỉ thư

+ Lời thơ của Nguyễn Du ẩn chứa nỗi tiếc nuối, sự xót xa trước vẻ lụi tàn của cái đẹp. Vật đổi sao dời, biến thiên dâu bể, con người tài sắc một thời đã hóa cát bụi từ bao giờ.

Chi phấn hữu thần liệu tử hậu

Văn chương vô mệnh lụy phần dư

+ Son phấn tượng trưng cho nhan sắc, văn chương hình tượng của tâm hồn, tài năng.

→ Nhan sắc thì bị vùi dập, văn chương bị thiêu hủy, cả hai hình ảnh đã nói lên cuộc đời đầy oan khốc, phũ phàng của nàng Tiểu Thanh, một số phận trớ trêu, ngang trái, bi kịch.

→ Nhà thơ bày tỏ niềm tiếc thương, xót đau vô hạn cho cái tài, cái đẹp của con người, để rồi cùng thương, cùng đau, lại cùng oán trách, bất bình trước những kẻ đã chà đạp lên cái tài, cái đẹp ấy

Cổ kim vận sự thiên nan vấn

Phong vận kì oan ngã tự cư

+ "Hận" để chỉ nỗi đau tột cùng không thể sẻ chia, không thể giải tỏa khi những giá trị, những phẩm giá con người bị quên lãng.

+ "Oan" là sự tự ý thức của con người khi bị chà đạp, bị kết tội một cách vô lý.

→ Ở đây, Nguyễn Du không chỉ nêu ra nỗi hận, nỗi oan của con người mà còn tìm cách lý giải nguyên nhân của nỗi oan ấy. Xã hội bất công tàn ác chà đạp con người.

Bất tri tam bách sư tiên hậu

Thiên hạ hà nhân khốc Tố Như?

+ Ba trăm năm sau khi Tiểu Thanh mất, Nguyễn Du đã đến đọc thơ và tri âm cùng nàng. Câu thơ là lời để ngỏ nỗi khắc khoải của nhà thơ, ai sẽ là người khóc cho những nỗi đau mà kiếp này ông đã từng trải.

3. Kết bài

Khẳng định lại vấn đề.


Cảm nhận tiếng khóc của Nguyễn Du trong bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí - Bài mẫu 1

     Nguyễn Du, một đại thi hào, một nhà văn hóa, nhà nhân đạo lỗi lạc với tâm hồn nhạy cảm, tấm lòng sâu sắc. Sống một cuộc đời bi kịch và đau thương, Nguyễn Du có một sự đồng cảm, lòng trắc ẩn với những mảnh đời bất hạnh. Chính vì thế, trong lòng ông luôn băn khoăn, trăn trở về sự đồng cảm. Cả đời vì nghệ thuật, đến khi mất đi, nỗi day dứt nhất trong lòng nhà thơ là liệu rằng, hậu thế có ai là tri âm, tri kỉ. "Độc tiểu thanh kí" là tiếng khóc, là nỗi lòng của một nhân tài kiệt xuất nhưng khổ đau, đơn độc. Không chỉ khóc cho mình, đó còn là tiếng khóc cho những người tài hoa mà bạc mệnh, bạc phận như nàng Tiểu Thanh trong tác phẩm.

     Xuất thân danh gia vọng tộc, nhà có truyền thống làm quan đã làm nên một hồn thơ Nguyễn Du có sự trí tuệ, học thức. Tuy nhiên, cuộc đời gian nan, phiêu bạt, đã có những lúc phải sống chui lủi, trốn chạy, tiếng thơ của ông có sự từng trải, xót xa. "Độc Tiểu Thanh kí" được sáng tác trong khoảng trước hoặc sau khi tác giả đi sứ Trung Quốc. Bài thơ là lời xót thương cho Tiểu Thanh, một người con gái đẹp nhưng bạc mệnh. Có sắc, có tài thơ ca, 16 tuổi nàng đã bị bắt đi làm vợ lẽ cho một nhà giàu, bị vợ cả đánh ghen, bắt lên núi sống một mình. Chẳng bao lâu, nàng mang tâm bệnh mà qua đời khi mới chỉ 18 tuổi. Khi còn sống, nàng viết thơ bày tỏ lời gan ruột của mình. Sau khi nàng chết, người vợ cả đốt hết những bài thơ ấy, chỉ còn sót lại một số lượng nhỏ. Nguyễn Du thấu hiểu, cảm thông với tất cả những vấn đề ấy để tri âm với nàng qua bài thơ của mình.

     Mở đầu bài thơ là những dòng xúc cảm cuộn trào của tác giả khi lần đầu gặp gỡ một tâm hồn đồng điệu:

Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư

Độc điếu song tiền nhất chỉ thư

(Tây Hồ cảnh đẹp hóa gò hoang

Thổn thức bên song mảnh giấy tàn)

     Cảnh Tây Hồ vốn đẹp đẽ, thơ mộng nay đã "hóa gò hoang", một sự biến đổi khốc liệt, kinh hoàng của cảnh. Từ một vườn hoa Tây Hồ rực rỡ, mĩ lệ trở thành gò hoang trơ trụi, hoang tàn. Cảnh sắc gợi nhắc đến số phận con người, số phận bất hạnh, nghiệt ngã của nàng Tiểu Thanh. Lời thơ của Nguyễn Du ẩn chứa nỗi tiếc nuối, sự xót xa trước vẻ lụi tàn của cái đẹp. Vật đổi sao dời, biến thiên dâu bể, con người tài sắc một thời đã hóa cát bụi từ bao giờ. Chỉ còn lại một tập sách để "viếng nàng qua một tập sách đọc trước cửa sổ", nhà thơ thấu hiểu được sự bất hạnh của một kiếp người tài hoa. Bản dịch thơ có thêm từ "thổn thức" để làm nổi bật được nỗi lòng xót xa. Trước một cuộc đời như Tiểu Thanh, ta còn biết làm gì ngoài việc đọc thơ nàng để hiểu được những kí thác, tâm sự. Câu thơ "độc điếu song tiền nhất chỉ thư" ngắn gọn mà hàm súc, chứa đựng bao ý tình. Tập sách mỏng manh như chính sự mỏng manh của đời người, là cầu nối tri âm giữa người xưa và thực tại. Phải chăng, đó là sự tri âm của những tâm hồn đồng điệu, sự giao cảm hài hòa giữa người đọc thơ và người viết thơ, người còn sống và người đã khuất.

     Tiếng khóc của Nguyễn Du được thể hiện qua hình ảnh "son phấn" và "văn chương".

Chi phấn hữu thần liên tử hậu

Văn chương vô mệnh lụy phần dư

(Son phấn có phần chôn vẫn hận

Văn chương không mệnh đốt còn vương)

     Son phấn tượng trưng cho nhan sắc, văn chương hình tượng của tâm hồn, tài năng. Nhan sắc thì bị vùi dập, văn chương bị thiêu hủy, cả hai hình ảnh đã nói lên cuộc đời đầy oan khốc, phũ phàng của nàng Tiểu Thanh, một số phận trớ trêu, ngang trái, bi kịch. Nhà thơ bày tỏ niềm tiếc thương, xót đau vô hạn cho cái tài, cái đẹp của con người, để rồi cùng thương, cùng đau, lại cùng oán trách, bất bình trước những kẻ đã chà đạp lên cái tài, cái đẹp ấy. Tuy vậy, người ta nhận ra được sự tồn tại vĩnh hằng của cái đẹp, "Son phấn" nếu có thần vẫn phải xót xa, "văn chương" vô tri để rồi cũng biết cất lên tiếng kêu ai oán. Nàng Tiểu Thanh không còn nữa, nhưng cái tài, cái đẹp vẫn bất tử. Tài hoa, nhan sắc có sức sống tự thân của nó, trường tồn vĩnh hằng. Qua câu thơ, Nguyễn Du đã cất lên tiếng thương đồng cảm, tiếng nói tri âm sâu sắc với số phận khổ đau oan khuất của nàng Tiểu Thanh.

     Nỗi đau day dứt của nàng Tiểu Thanh được Nguyễn Du khắc họa trong hai câu thơ luận:

Cổ kim vấn sự thiên nan vấn

Phong vận kì oan ngã tự cư

(Nỗi hận kim cổ trời khôn hỏi

Cái án phong lưu khách tự mang)

     Hai câu thơ đầu ám ảnh và gây băn khoăn cho người đọc, có nhiều phiên bản dịch khác nhau. Đào Duy Anh viết:

(Nỗi hận cổ kim khó hỏi trời

Oan lạ của người phong vận ta cũng tự thấy có mình)

     Hay Vũ Tam Tập dịch ý:

(Những mối hận cổ kim khó mà hỏi trời được

Ta tự coi là kẻ cùng một hội với con người phong vận mắc nỗi oan lạ lùng)

     Các bản dịch về cơ bản đều gặp gỡ nhau ở chung một điểm, bàn về hai chữ "hận" và "oan". Nỗi đau, nỗi uất hận của con người, đặc biệt là những bậc kì tài tuyệt sắc xưa nay không bao giờ chấm dứt. Chữ "hận" và "oan" là những thứ thường được dùng trong văn chương trung đại, các cổ nhân xưa thường dùng để chỉ nỗi buồn thời thế, nhân thế. "Hận" để chỉ nỗi đau tột cùng không thể sẻ chia, không thể giải tỏa khi những giá trị, những phẩm giá con người bị quên lãng. "Oan" là sự tự ý thức của con người khi bị chà đạp, bị kết tội một cách vô lý. Người "tài tình" thường mắc vào nỗi hận, nỗi oan "Tài mệnh tương đố", "hồng nhan đa truân". Nỗi hận của nàng Tiểu Thanh trong cảm nhận của Nguyễn Du đã trở thành nỗi hận muôn đời. Ở đây, Nguyễn Du không chỉ nêu ra nỗi hận, nỗi oan của con người mà còn tìm cách lý giải nguyên nhân của nỗi oan ấy. Xã hội bất công tàn ác chà đạp con người. Nguyễn Du tự coi mình là người cùng chịu nỗi oan với Tiểu Thanh, cho dù giữa ông và nàng về thời gian, không gian đều không cùng một thời điểm. Nguyễn Du tự nhận mình là người "cùng hội cùng thuyền" với nàng Tiểu Thanh, thêm một lần nữa, sự đồng cảm ấy lại trở nên rõ nét.

     Tiếng khóc ai oán của Nguyễn Du kéo dài đến hai câu kết

"Bất tri tam bách dư niên hậu

Thiên hạ hà nhân khóc Tố Như?"

     Ba trăm năm sau khi Tiểu Thanh mất, Nguyễn Du đã đến đọc thơ và tri âm cùng nàng. Còn Nguyễn Du, ba trăm năm sau này, ai sẽ khóc cho ông đây? Nước mắt lặn vào trong lòng bởi đó là tiếng khóc tri âm, câu thơ cuối cất lên đau đáu, khắc khoải, vừa thể hiện niềm khao khát, kiếm tìm người đồng cảm, vừa là nỗi cô đơn bất lực của Nguyễn Du trước cuộc đời đen bạc. Có ý kiến cho rằng, Nguyễn Du không tìm được tri âm ở hiện tại nên đành kí thác, hi vọng tìm được tri kỉ ở thế hệ sau. Khát vọng tri âm là khát vọng muôn đời của con người, trong sự nghiệp thơ ca, Nguyễn Du cũng nhiều lần nhắc đến khát khao ấy:

Vui là vui gượng kẻo là

Ai tri âm đó, mặn mà với ai

     Quả thực, trên đời này, khó nhất chính là sự gặp gỡ, mà gặp gỡ để thành tri kỉ lại càng khó hơn. Câu thơ là lời để ngỏ nỗi khắc khoải của nhà thơ, ai sẽ là người khóc cho những nỗi đau mà kiếp này ông đã từng trải. Và thật may sao, trong lễ kỉ niệm 200 năm ngày sinh đại thi hào Nguyễn Du, Tố Hữu đã viết:

Tiếng thơ lay động đất trời

Nghe như non nước vọng lời ngàn thu

Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du

Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày.

     Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt phổ biến cùng giọng thơ đầy ai oán, khắc khoải, tiếng khóc Tố Như, tiếng khóc của một đại thi hào xuất chúng nhưng bất hạnh, khổ cực cất lên đầy ai oán. Khóc cho mình, khóc cho người, khóc cho những số phận tài hoa nhưng bạc mệnh, bị cuộc đời chà đạp, vùi dập. Người đọc như cảm nhận được tiếng lòng của nhà thơ, để rồi cùng thấu hiểu, tri âm cho một kiếp người nghệ sĩ.


Cảm nhận tiếng khóc của Nguyễn Du trong bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí - Bài mẫu 2

     Đau đớn, xót thương cho mọi số kiếp khổ đau trong nhân gian là tình cảm lớn, xuyên suốt hầu hết sáng tác của đại thi hào Nguyễn Du. Từ tập đại thànhTruyện Kiều đến Văn tế thập loại chúng sinh, Phản Chiêu hồn, Sở kiến hành, Long Thành cầm giả ca, Độc Tiểu Thanh Kí..., ở văn bản nào, chùng ta cũng được chứng kiến nỗi niềm đau đáu khôn nguôi của người nghệ sĩ có con mắt trông thấy sáu cõi và tấm lòng nghĩ suốt nghìn đời (Mộng Liên Đường chủ nhân). Lo đời, thương người, nên suốt đời thơ Nguyễn du là tiếng khóc nhân sinh đau đớn:

Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư,

Độc điếu song tiền nhất chỉ thư.

Chi phấn hữu thần liên tử hậu,

Văn chương vô mệnh luỵ phần sư

Cổ kim hận sự thiên nan vấn,

Phong vận kì oan ngã tự cư.

Bất tri tam bách dư niên hậu,

Thiên hạ hà nhân kháp Tố Như?

     Có thể thấy ở hầu hết các sáng tác, Nguyễn Du luôn dành tiếng khóc lớn cho những người phụ nữ khốn khổ, những cô gái tài hoa bạc mệnh. Họ là Thuý Kiều, Đạm Tiên (Truyện Kiều), là người con gái đánh đàn ở đất Long Thành (Long Thành cầm giả ca), là người mẹ nghèo khổ của bầy con nheo nhóc (Sở kiến hành)… Với Độc Tiểu Thanh Kí, Nguyễn Du lại thêm một lần nữa nức nở vì người con gái mang tên Tiểu Thanh. Tiểu Thanh là cô gái sống ở đầu đời Minh (Trung Quốc), tên thật là Phùng Huyền Huyền. Nàng nổi tiếng tài hoa, xinh đẹp nhưng sớm phải đem thân đi làm vợ lẽ họ Phùng. Cuộc đời nàng mang nhiều bi kịch. Tiểu Thanh luôn bị vợ cả của chồng ghen tị. Nàng bị bắt dọn ra núi Cô Sơn để ở. Tiểu Thanh mất khi mới mười tám tuổi. Mọi tư trang, thư tịch của nàng bị người vợ cả đốt hết để hả lòng ghen giận. Nhan đề Độc Tiểu Thanh Kí có thể hiểu là đọc những ghi chép về Tiểu Thanh hoặc đọc tiểu truyện về Tiểu Thanh sau đó ghi lại cảm xúc. Như vậy, có thể hiểu các ghi chép hay tiểu truyện ấy chính là nguyên cớ khiến nhà thơ của chúng ta đau đớn cất lên tiếng thơ ai động đất trời (Tố Hữu).

     Đọc bài thơ, bất cứ ai cũng nhận thấy tiếng khóc Nguyễn Du trước hết hướng tới số phận bi kịch của nàng Tiểu Thanh với nỗi niềm cảm thương dào dạt:

Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư

     Tây Hồ vốn là một cảnh đẹp thuộc tỉnh Chiết Giang – Trung Quốc, trước đây vốn là nơi huy hoàng, thịnh vượng (hiểu theo cách giải nghĩa của Từ hải từ nguyên về hai chữ hoa uyển). Câu thơ đầu thể hiện triết lí, sự nhìn nhận khái quát về thời cuộc: sự suy tàn, đổ nát của thời đại (xưa là vườn hoa đẹp, nay thành gò hoang trơ trụi, tiêu điều, tang thương). Sự đổi thay của thiên nhiên, cảnh vật được diễn đạt triệt để thông qua từ tẫn (nghĩa là hết, cùng), nó nhấn mạnh qui luật biến thiên dâu bể. Viết câu thơ này, chắc chắn Nguyễn Du không chỉ thổn thức trước vẻ đẹp của quá khư bị tiêu tan, tàn lụi trước năm tháng thời gian. Dường như nhà thơ còn ngầm ý muốn đặt bi kịch, số phận của người con gái trong mối quan hệ gắn kết với sự tàn lụi của thời đại. Điều này được triển khai cụ thể ở các dòng tiếp theo:

     từ nhất chỉ thư (mảnh giấy). Mảnh giấy là vật chứng lưu kí bao tâm sự của một con người. “Mảnh giấy” khác so với “quyển”. Mảnh giấy tàn trước cửa sổ ám chỉ số phận chóng tàn, mỏng manh, khái quát về số phận, giá trị tinh thần bị huỷ hoại, quên lãng, vùi dập, đương nhiên, trong đó có Tiểu Thanh. Người nghệ sĩ đa mang không khóc thương cho những cái trọn vẹn, đầy đặn, mà lại xúc động trước cái mong manh, dở dang gắn liền với số phận của con người bạc mệnh. Điều đặc biệt là không có ai khóc cùng Nguyễn Du. Chữ độc đứng đầu dòng thơ nhấn mạnh tâm thế của tác giả - đó là tâm thế xót thương trong nỗi cô đơn. Chỉ riêng một mình nhà thơ thấm thía về cuộc đời, thân phận mong manh của con người. Suy cho rộng, Tiểu Thanh chính là cái cớ để Nguyễn Du thể hiện triểt lí của mình về “tài mệnh tương đố”. Nói như vậy cũng có nghĩa Nguyễn Du không chỉ khóc thương riêng cho người con gái họ Phùng mà còn khóc cho biết bao thân phận phụ nữ khác:

Đau đớn thay phận đàn bà

Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung

                                                (Truyện Kiều)

     Nếu như dòng thơ đầu khái quát về sự hoang tàn, đổ nát của thời đại thì dòng thơ thứ hai nói lên thân phận của con người trong thời đại ấy. Đó chính là mỗi tương liên giữa số phận, cuộc đời người con gái này với cuộc biến thiên dâu bể. Từ qui luật mang tầm khái quát, lớn lao, Nguyễn Du đã đi vào trường hợp cụ thể là cuộc đời nàng:

Chi phấn hữu thần liên tử hậu,

Văn chương vô mệnh luỵ phần dư.

     Tiếng khóc của Nguyễn Du dành cho Tiểu Thanh hướng tới hai giá trị cụ thể là chi phấn (son phấn) và văn chương biểu trưng cho vẻ đẹp hình sắc và cái đẹp tâm hồn. Điều này không khó lí giải bới ai cũng biết Tiểu Thanh là người con gái có nhan sắc và hết sức tài hoa. Son phấn có thần nên vẫn phải ôm hận kể cả sau khi chết, văn chương không có thân mệnh cụ thể nhưng phải chịu sự hạnh hạ, phải mang luỵ. Đó là cách chúng ta diễn giải để hiểu rõ hơn về hai dòng thơ này. Tiến sĩ Hán Nôm Hà Minh đã khái quát như sau: Son phấn là thân xác, nó phải chịu nỗi đau tinh thần sau khi chết, văn chương là tinh thần nhưng lại phải chịu nỗi đau thể xác. Như vậy, cái đẹp nói chung đều phải chịu sự chà đẹp. Nỗi đau thể xác và bi kịch tinh thần được đồng nhất trong số phận oan nghiệt của một cuộc đời. Lời thơ đong đầy nỗi niềm tiếc thương, xót xa, đau đớn. Nhan sắc ấy, tài năng ấy có lẽ đâu lại phải chịu đựng sự chà đạp phũ phàng nhường vậy? Phép đối học (chi phấn hữu thần – văn chương vô mệnh, liên tử hậu - luỵ phần dư) càng khiến nỗi đau trở nên dai dẳng, mang ý nghĩa nhân loại. Nguyễn Du đã khóc cho bao người con gái như Tiểu Thanh, đã nhỏ lệ cho bao nhiêu số phận cay đắng như náng? Thật khó để kể cho hết. Nhưng có thể hiểu rằng, bất kì sự lụi tàn, đau đớn của một nhan sắc, một tài hoa - nghệ sĩ nào, nước mắt nhà thơ cũng tuôn rơi đầy xót thương và hết sức chân thành. Tiếng khóc Nguyễn Du dành cho Tiểu Thanh cũng chính là tiếng khóc mà nhà thơ dành cho những số kiếp “tài hoa bạc mệnh” như nàng. Sức khái quát của lời thơ, tình yêu thương mênh mông Nguyễn Du dành cho những số kiếp ấy không chỉ dừng lại ở đó:

Cổ kim hận sự thiên nan vấn,

Phong vận kì oan ngã tự cư.

     Cổ kim hận sự là nỗi hờn về sự bất công của số phận. Nhà thơ nhận thức về quy luật tài hoa bạc mệnh, tài tử đa cùng, người có tài hoa, trí tuệ thì số phận long đong. Đó là nỗi bất công ngự trị từ xưa đến nay, là bi kịch đã được khái quát hoá, được đồng nhất. Mặt khác, chúng ta có thể nhận thấy từ cuộc đòi của một người con gái, nhà thơ muóno hỏi cho rõ nguyên nhân gây nên bi kịch nói chung của thời đại chứ không riêng của dân tộc, thân phận cụ thể nào. Đến đây, có thể cảm nhận rất rõ ràng: tiếng khóc của Nguyễn Du trong Độc Tiểu Thanh Kí không chỉ hướng tới cuộc đời, số phận cụ thể là nàng Tiểu Thanh mà còn hướng tới tất cả những người tài hoa, phong nhã, không phân biệt nam hay nữ (những kẻ phong vận). Tiếng khóc ấy không chỉ chan chứa yêu thương mà còn rất chân thành, xúc động bởi lẽ tác giả đã tự đặt mình vào thế giới của những kẻ phong vận kia. Điều đó chứng tỏ người nghệ sĩ của chúng ta ý thức rất rõ về bản thân mình. Ông nhận mình cũng là người cùng hồi cùng thuyền với Tiểu Thanh: Tráng niên ngã diệc, vi tài tử (Thời trẻ ta cũng có tài). Không phải Nguyễn Du tự ngạo nhưng quả thật đúng như vậy. Số phận của Nguyễn Du, Tiểu Thanh đều bất hạnh như nhau. Tự nhận là người cùng hội cùng thuyền cũng có nghĩa là nhà thơ thừa nhận sự tri âm, đồng điệu giữa những con người tài hoa bạc mệnh. Vậy nên tiếng khóc của Nguyễn Du không phải là tiếng khóc của đấng tu mi nam tử đoái thương cho số phận đàn bà mà là tiếng khóc của người trong cuộc, của những người cùng một lứa bên trời lận đận (Long Thành cầm giả ca). Chưa ai trả lời cho Nguyễn Du được nguyên nhan của bi kịch đó đê rổi khóc cho người thiên cổ, nhà thơ đoái thương cho chính bản thân mình:

Bất tri tam bách dư niên hậu,

Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?

     Từ hiện tại, Nguyễn Du khóc thương cho quá khứ, cho người trong quá khứa. Và bất chợt nhà thơ tự hỏi ba trăm năm sau sẽ ai khóc thương mình. Thương người, ngẫm bi kịch của người, khóc cho người rồi thương chính bản thân mình, điều đó cho thấy nhà thơ đã tự đặt mình vào số phận chung của những tấn bi kịch. Tiểu Thanh mệnh bạch nhưng ba trăm năm sau cũng có người cùng hội cùng thuyền là Nguyễn Du thương xót. Nỗi đau của náng đã được xoa dịu một chút nơi chín suối. Nhưng liệu răng điều đó có lặp lại với ông? Ba trăm năm chỉ là con số ước lệ. Tri âm, tri kỉ đâu cần đến ba trăm năm mới xuất hiện? Đọc thơ văn Nguyễn Du, cảm nhận sâu sắc tấm lòng vị tha, đa mang của nhà thơ trước cuộc đời, trước con người, bất cứ ai chẳng đồng điệu, chẳng muốn tri âm với ông. Câu hỏi của Nguyễn Du hướng tới tương lại chứ không đặt câu hỏi cho hiện tại, có thể vì ông không tìm thấy sự đồng cảm trong hiện tại. Đó là nỗi buồn sâu lắng về cuộc đời cũng là một triết lí về thuyết tài mệnh tương đố. Ông thương cho người xưa, thương cho chính mình và thương cho cả người sau phải khóc mình. Sẽ còn có những trái tim đa cảm như Nguyễn Du, sẽ còn những giọt nước mắt khóc cho những số phận cay đắng của người nghệ sĩ tài hoa mà mệnh bạc.

     "Độc Tiểu Thanh Kí" là bài thơ xúc động. Người đọc được lắng nghe một tiếng khóc đầy đớn đau, nhức nhối, được chứng kiến một tấm lòng nhân đạo hết sức cao cả của người nghệ sĩ tài hoa đa truân. Nguyễn Du đâu chỉ khóc cho Tiểu Thanh, ông còn khóc cho bao số kiếp hồng nhan bạc mệnh, tài tử đa cùng như nàng, khóc cho quá khứ, hiện tại, tương lai, và khóc cho chính bản thân mình. Trái tim người nghệ sĩ đa cảm ấy cả cuộc đời chỉ biết thác oán thay cho những số phận ai oán gào thét mà không có ai đáp lại. Xót xa thay!


Cảm nhận tiếng khóc của Nguyễn Du trong bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí - Bài mẫu 3

     Nguyễn Du sinh năm 1765 mất năm 1820, là đại thi hào dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới. Ông là nhà thơ hiện thực và nhân đạo lớn nhất trong nền văn học Việt Nam thế kỷ XVIII đến nửa đầu thế kỷ XIX. Tuy xuất thân từ tầng lớp quý tộc nhưng Nguyễn Du trải qua một cuộc đời đầy thăng trầm, sóng gió trong một thời kì xã hội Việt Nam có nhiều biến động. Có lẽ vì vậy mà ông có cái nhìn và suy ngẫm sâu sắc về số phận con người. Nguyễn Du đồng cảm và xót thương cho tất cả những mảnh đời khổ mệnh, những con người tài sắc mà bất hạnh. Ông không chỉ khóc thương cho nàng Kiều, mà còn khóc thương, đồng cảm sâu sắc cho Tiểu Thanh – người con gái hồng nhan bạc mệnh qua bài thơ “Độc Tiểu Thanh kí” được viết bằng chữ Hán in trong “Thanh Hiên thi tập”.

     “Độc Tiểu Thanh kí” có nghĩa là “đọc tập Tiểu Thanh kí” của nàng Tiểu Thanh. Đó là người con gái có thật, sống cách Nguyễn Du hơn 200 năm trước ở đời Minh, Trung Quốc. Nàng là người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng 16 tuổi phải đi làm lẽ cho một nhà quyền quý. Lại bị vợ cả sinh lòng ghen tuông, đày ra sống ở Cô Sơn cạnh Tây Hồ. Vì cô đơn, buồn rầu, nàng sinh bệnh mà chết khi chỉ mới tuổi 18. Sinh thời, nàng để lại hai tập thơ nhưng đều bị vợ cả đem đốt, chỉ còn lại một số bài thơ trong tập “phần dư”. Bản thân cuộc đời Tiểu Thanh lại để lại cho Nguyễn Du – con người của hơn hai thế kỉ sau những nỗi niềm và tình cảm đặc biệt, sâu sắc.

     Nếu Thuý Kiều đến với Đạm Tiên qua nắm đất sè sè bên đường thì Nguyễn Du đến với Tiểu Thanh qua một “mảnh giấy tàn”:

“Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư

Độc điếu song tiền nhất chỉ thư.“

     Bài thơ mở đầu với một bức tranh đối lập đầy trớ trêu giữa quá khứ và hiện tại, giữa cảnh đẹp rực sắc và sự hoang tàn. Từ “tẫn” đã gợi ra một sự thay đổi khốc liệt đến tận cùng, như càng nhân đôi lên sự thương cảm, ngậm ngùi cho nơi gò hoang ấy. Từ vườn hoa đến gò hoang là một sự thay đổi lớn khiến Nguyễn Du đau lòng nhận ra cái đẹp bị hủy diệt bởi sự vô tình của tạo hoá. Sự đổi thay sớm đã trở thành nguồn cảm hứng rất lớn trong văn học trung đại. Rất nhiều người bâng khuân về sự thay đổi ấy, nhưng ở Nguyễn Du, nó không chỉ là đổi thay của cảnh mà còn là sự đổi thay của cuộc đời: bãi bể đã hoá nương dâu.

     Đằng sau câu thơ, ta có thể nghe được tiếng thở dài, xót xa, tiếc nuối của tác giả trước một cảnh đời. Rồi từ những thay đổi của cảnh, tác giả đã hình dung lên những thay đổi của đời người từ xưa đến nay. Nguyễn Du cho ta thấy cái phận người xưa ấy – nàng Tiểu Thanh nổi tiếng tài sắc mà nay chỉ còn lại một tập thơ bị người đốt dở. Cái xót lại của cả một đời người xinh đẹp và tài hoa, cái nơi gửi gắm những nỗi niềm của Tiểu Thanh vùi sâu trong biển lửa, chỉ còn lại cái gọi là “phần dư”. Rồi cái còn lại ấy, giữa một không gian điêu tàn, con người thi sĩ của 200 năm sau hiện lên với dáng vẻ cô ơn, “độc điếu”, ngồi bên song cửa dở từng trang “dư cảo” lại khiến cho một tâm hồn phải ngậm ngùi, thương cảm. Ý thơ như thể hiện rõ cảm xúc trang trọng, thành kính của nhà thơ với di cảo của Tiểu Thanh, đồng thời qua từ “điếu” nói lên sự đồng cảm sâu sắc trước số phận của nàng. Không phải “thổn thức” mà là giọt nước mắt lặng lẽ thấm vào trong, là giọt nước mắt xót xa cho một hồng nhan bạc mệnh, cho một “mảnh giấy tàn”, cho một di cảo của nàng cũng tựa như di hận:

“Chi phấn hữu thần liên tử hậu

Văn chương vô mệnh luỵ phần dư.”

     Nguyễn Du nói đến Tiểu Thanh bằng những hình ảnh đối mang tính ước lệ, tượng trưng quen thuộc. Hai vật thể vô tri ấy đã được nhà thơ nhân cách hoá để trở thành có “thần”, có “hồn”. “Son phấn” – là nhan sắc, là phận hồng nhan nói chung và Tiểu Thanh nói riêng. Còn “văn chương” – là tài trí, là Tiểu Thanh, là những kẻ có tài năng trong xã hội lúc bấy giờ. Tất cả đề bị huỷ hoại, tàn phá khi mà “son phấn” ấy bị chôn dưới ba tất đất, “văn chương” kia thiêu rụi giữa ngọn lửa tàn. Tạo hoá thật trêu người khi chính tài sắc là nguyên nhân cho mọi tai hoạ giáng xuống cuộc đời nàng. Bởi vậy Nguyễn Du từng viết:

“Có tài mà cậy chi tài

Chữ tài liền với chữ tai một vần.”

     Giọt nước mắt xót thương của Nguyễn Du bắt nguồn từ sự ngưỡng mộ tài sắc của Tiểu Thanh. Có hiểu rằng xã hội phong kiến vốn phủ nhận tài hoa, trí tuệ của người phụ nữ thì mới thấy hết chiều sâu nhân đạo trong tiếng khóc của Nguyễn Du. Chính sự đồng cảm ấy là sợi dây kết nối Nguyễn Du với Tiểu Thanh và những tâm hồn đồng điệu, đồng mệnh khác, cái tiếng khóc cho những kẻ: “Nghìn thu bạc mệnh, cả đời tài hoa”.

     Đằng sau nỗi cô đơn và tiếng khóc ấy, ta thấy được một lòng đau đang tìm đến một lòng đau. Từ khóc người, thương người, Nguyễn Du trở về khóc thương cho chính thân phận mình – một kẻ cũng tài hoa khổ mệnh, bị ông trời đầy ải, phải chịu số phận nghiệt ngã. Nguyễn Du cất lên tiếng khóc cho nỗi oan “thiên nan vấn”, tiếng khắc khoải, uất ức và bất lực trước số phận chung, nỗi oan nghiệt chẳng thể đổi dời:

“Cổ kim hận sự thiên nan vấn

Phong vận kì oan ngã tự cư.”

     Từ số phận của Tiểu Thanh, Nguyễn Du khái quát thành cái nhìn về những con người tài hoa trong xã hội phong kiến bấy giờ. Nỗi oan của Tiểu Thanh cũng là nỗi oan, là kết cục chung muôn đời của những người tài sắc. Nỗi hận ấy lại chẳng thể giải bày, chẳng thể giải đáp khi mà chính trời cũng chẳng thể cho họ một câu trả lời. Chính bằng sự trải nghiệm của bản thân, hay cũng là một người “khách” cùng mang cái “phong vận” ấy mà Nguyễn Du thấu hiểu nỗi đau của Tiểu Thanh, nỗi uất ức, bế tắc đến cùng cực, để rồi tự thương cho chính bản thân mình:

“Bất tri tam bách dư niên hậu

Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?”

     Gần ba thế kỷ trôi qua sau cái chết của nàng Tiểu Thanh, nàng đã tìm thấy sự đồng điệu, đồng cảm, thương xót nơi Nguyễn Du. Và giờ, Nguyễn Du lại tự hỏi, đến ba trăm năm nữa lại trôi qua, liệu rằng có ai sẽ thương xót cho Nguyễn Du? Thương xót cho một tâm hồn cô đơn, lạc lõng? Nhà thơ không hỏi quá khứ hay hiện tại mà hướng về tương lai, và chính điều này gợi cho người đọc về cuộc sống cô đơn hiện tại của tác giả khi chẳng thể tìm thấy sự đồng cảm, chẳng tìm tìm được một người tri kỉ để giải bày. Nguyễn Du hướng tới tương lai, mong cầu được sự thấu hiểu nơi hậu thế, mong cầu một tâm hồn nào đó sẽ “khấp” cho ông cũng như là cho những con người bạc mệnh. Từ “khấp” là một giọt nước mắt có chiều sâu, một nỗi đau chảy ngược vào trong, từ đó thấy được sự khao khát tìm được một tri kỉ thật sự thấu hiểu và sẻ chia nỗi cô đơn nơi tâm hồn Nguyễn Du.

     Nỗi trăn trở, day dứt là thế, nhưng Nguyễn Du có lẽ đã may mắn khi chẳng cần chờ đến 300 năm sau, chỉ đến năm 1965, nhân ngày kỉ niệm 200 năm ngày sinh Nguyễn Du, nhà thơ Tố Hữu đã thay mặt cho hậu thế khẳng định trước vong linh đại thi hào dân tộc:

“Tiếng thơ ai động đất trời,

Nghe như non nước vọng lời nghìn thu.

Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du,

Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày.

Hỡi người xưa của ta nay,

Khúc vui xin lại so dây cùng người.”

     “Độc Tiểu Thanh kí” đã vận dụng thành công kết cấu thơ Đường luật với ngôn từ hàm súc, tinh tế, hình ảnh thơ sâu sắc, giàu ý nghĩa. Kết hợp với sự phá cách khuôn mẫu của thơ Đường luật, bài thơ là tiếng khóc lớn trải dài theo không gian và thời gian. Nguyễn Du xót xa, thương cảm cho Tiểu Thanh cũng là khóc thương cho chính bản thân mình. Đây là điểm mới mẻ trong thơ của Nguyễn Du khi trổi dậy cái ý thức cá nhân. Với cảm hứng tự thương và sự tri âm sâu sắc, ông đã đặt vấn đề về quyền sống của người nghệ sĩ và điều cần tôn vinh, trân trọng những con người làm nên giá trị văn hoá tinh thần. Từ đó cho ta thấy một tâm hồn nhân đạo và tình thương người, thương đời cao thượng nơi Nguyễn Du.


Cảm nhận tiếng khóc của Nguyễn Du trong bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí - Bài mẫu 4

     Có thể nói Nguyễn Du là nhà thơ của những mảnh đời tài hoa nhưng bất hạnh, nhất là với những người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng phận hẩm duyên hiu. Một lần vô tình đọc được những tâm tư uất hận trong số ít những bài thơ còn xót lại của nàng Tiểu Thanh –cô gái Trung Quốc tài hoa nhưng bất hạnh – trái tim ông rung lên vì đồng cảm, vì xót xa. Tiểu Thanh ra đi khi tuổi đời chỉ mới mười tám. Trước đó, nàng sống trong cảnh lẻ loi, hiu quạnh vì phải làm vợ lẽ cho một nhà quyền quý và bị vợ cả ghen tuông bắt ra ở riêng bên Tây Hồ. Vì quá đau khổ mà nàng sin bệnh rồi chết. Những tháng ngày cô đơn, nàng chôn mình trong những vần thơ phẫn uất nhưng rồi chúng cũng bị đốt đi vì người vợ cả quá ích kỷ, hẹp hòi, cũng may còn xót lại một số bài. Cho đến khi Nguyễn Du bắt gặp những vần thơ ấy, nước mắt ông tuôn rơi, ông khóc cho nàng, và rồi khóc cho những người bất hạnh giống nàng. Cuối cùng, ông khóc cho chính bản thân mình – một đời thơ cũng lẻ loi và đơn côi bên những tập thơ buồn. Những tiếng khóc ấy, ông gửi gắm hết vào bài thơ Đọc tiểu Thanh kí với những từ ngữ ai oán, xót xa.

     Nguyễn Du đã khóc, khóc bằng những nước mắt chân thành chảy ra từ trái tim nhân hậu của ông, và từ đầu ngòi bút tuôn trào những vần thơ đầy não nề, đau đớn:

“Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư,

Độc điếu song tiền nhất chi thư.”

     Dịch thơ:

“Tây Hồ cảnh đẹp hóa gò hoang,

Thổn thức bên song mảnh giấy tàn”

     Cảnh đẹp Tây Hồ lãng mạn là thế, tình tứ là thế, nhưng thật đáng buồn là càng đẹp bao nhiêu lại càng làm cho lòng người đớn đau bấy nhiêu. Bởi đó không phải là nơi cho người con gái đang độ xuân thì đuổi bướm bắt hoa mỗi ngày, mà lại là nơi giam cầm tuổi thanh xuân của nàng. Thời gian như đang gặm nhấm trái tim nàng. Ngoài kia, vườn hoa đang đua nhau khoe sắc, nhưng trong lòng nàng mọi thứ đang dần khép lại với cảnh sống cô liêu đơn chiếc một mình. Ở cái tuổi mười tám, lẽ ra trong cô đang trào dâng sức sống, đang tràn trề hi vọng và những lý tưởng sống tốt đẹp. Vì dù gì cô cũng là người có tài có sắc, lại thành thạo nghệ thuật thi ca. Nhưng sự thật phũ phàng và quá bẽ bàng khi người con gái ấy đã chết ở chính nơi đẹp nhất, lãng mạn nhất. Khiến cho Nguyễn Du giờ đây đang “Thổn thức bên song mảnh giấy tàn”. Người ta vẫn nói, đàn ông rất ít khi khóc. Nhưng nếu một khi đã khóc thì nỗi đau ấy phải đau đớn lắm, nghiệt ngã lắm. Hơn nữa, đây lại là Nguyễn Du, là một đại thi hào dân tộc, cay đắng cuộc đời đâu phải ông chưa từng trải qua. Vì thế, những giọt nước mắt của ông lại càng hiếm hoi hơn. Vậy mà, đứng trước “mảnh giấy tàn” lưu giữ chút tâm tư còn lại của nàng Tiểu Thanh, Nguyễn Du đã khóc, khóc với những giọt nước mắt chân thành từ tận trái tim.

     Khóc cho Tiểu Thanh vì nàng mang thân phận bất hạnh, và khóc vì những vần thơ của nàng không tội tình mà cũng bị người đời đốt bỏ:

“Chi phấn hữu thần liên từ hậu,

Văn chương vô mệnh lụy phần dư”

     Dịch thơ:

“Son phấn có thần chôn vẫn hận,

Văn chương không mệnh đốt còn vương”

     Tiếng khóc của Nguyễn Du mỗi lúc một nỉ non hơn, xót xa hơn khi nỗi uất ức của nàng Tiểu Thanh sau khi chết rồi vẫn không được buông tha. Những tập thơ của nàng là tâm tư, là tình cảm của nàng, mực giấy có tội tình chi đâu mà người ta cũng lỡ đốt không tiếc thương. Cuộc sống của Tiểu Thanh ở nơi ấy chỉ có son phấn, có thơ làm bạn trong những tháng cô đơn, hiu quạnh. Vậy mà chết đi rồi cũng không thể nguôi ngoai. Niềm đồng cảm của Nguyễn Du càng ngày càng sâu sắc hơn, da diết hơn. Điều đó cho thấy, ông không những thương cảm số phận của người con gái bất hạnh, mà còn rất trân trọng những giá trị nghệ thuật của thơ ca, của văn học. Thế nên, tiếng khóc của đại thi hào dân tộc còn hướng đến những con người khác đồng cảnh ngộ như Tiểu Thanh. Đó là Đỗ Phủ, là Khuất Nguyên. Tuy họ không phải sống cảnh chung chồng, cảnh bị ghen tuông như Tiểu Thanh nhưng cũng đều chịu chung số phận cô quạnh, lẻ loi. Đến lúc chết cũng chỉ có một mình. Lặng lẽ dâng hiến cho đời, rồi lại lặng lẽ ra đi.

     Xót xa, đớn đau, Nguyễn Du lau nước mắt, ngước lên trời mà than:

“Cổ kim hận sự thiên nan vấn,

Phong vận kỳ oan ngã tự cư”

     Dịch thơ:

“Nỗi hờn kim cổ trời khôn hỏi,

Cái án phong lưu khách tự mang.”

     Nỗi hận ở đây không chỉ mình Tiểu Thanh có, mà có từ rất xa xưa rồi, từ thời “cổ kim”, nó như một quy luật tự nhiên dành cho những người tài vậy. Ông hỏi trời nhưng trời không thấu. Còn bản thân ông bất lực không thể làm gì thay đổi số phận được. Xót xa, ngậm ngùi, những giọt nước trên mắt ông lại nặng trĩu tuôn rơi.

     Khóc Tiểu Thanh, và rồi ông khóc cho chính bản thân mình:

“Bất tri tam bách, dư niên hậu,

Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?”

     Dịch thơ:

“Chẳng biết ba trăm năm lẻ nữa,

Người đời ai khóc Tố Như chăng?”

     Nguyễn Du bất chợt nhận thấy sự cô đơn của mình trong thực tại. Ông thấy mình cũng lẻ loi, hiu quạnh. Ông chỉ biết hướng lòng mình về quá khứ mà không thể nào chạm tay vào đó được. Ở nơi ấy có Tiểu Thanh, có Đỗ Phủ, có Khất Nguyên…, những con người cùng chung số phận hẩm hiu.

     Nhưng thưa Nguyễn Du, thưa đại thi hào dân tộc Việt Nam, các thế hệ học sinh hôm nay vẫn luôn nhớ đến ông, như một người thầy của thế hệ trước. Những bài thơ, những tư tưởng của ông vẫn còn lưu mãi trong sử sách cho hàng nghìn thế hệ sau noi theo. Vì vậy, tiếng khóc của ông sẽ không còn phải ai oán, não nề nữa. Vì mọi người vẫn luôn nhớ tới ông.

     Bài thơ khép lại, tiếng nấc lòng của Nguyễn Du vẫn còn đó, và nàng Tiểu Thanh đoản mệnh cũng đã phần nào được ủi an khi có người đồng cảm, đồng lòng với mình. Không những Nguyễn Du, mà cả người đời sau cũng xót thương với nàng. Dù chỉ còn lại một số ít bài thơ thôi nhưng như vậy cũng đủ hiểu những nỗi đau, những uất hận mà nàng đã phải trải qua. Tiếng khóc của Nguyễn Du cũng là tiếng lòng đồng cảm của mọi người khi đọc bài thơ “Độc Tiểu Thanh ký” của ông. Tiếng khóc ấy còn nói lên một phương diện quan trọng trong chủ nghĩa nhân đạo của đại thi hào dân tộc: xót xa cho những giá trị tinh thần bị chà đạp.

---/---

Với  các bài văn mẫu Cảm nhận tiếng khóc của Nguyễn Du trong bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí do Top lời giải  sưu tầm và biên soạn trên đây, hy vọng các em sẽ có thêm những góc nhìn mới mẻ và có cái nhìn tổng quát hơn về  tác phẩm. Chúc các em làm bài tốt!

icon-date
Xuất bản : 04/02/2021 - Cập nhật : 05/02/2021