Theo em, lời của Thân Nhân Trung trên bài văn bia tiến sĩ khoa thi năm 1442 tại Văn Miếu- Quốc Tử Giám có ý nghĩa như thế nào đối với vấn đề nhân tài hiện nay?

Câu hỏi: Theo em, lời của Thân Nhân Trung trên bài văn bia tiến sĩ khoa thi năm 1442 tại Văn Miếu- Quốc Tử Giám có ý nghĩa như thế nào đối với vấn đề nhân tài hiện nay?

Lời giải:

Câu nói “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” của Thân Nhân Trung có vai trò trong xã hội thời Lê mà câu nói ấy đối với chúng ta vẫn còn nguyên giá trị, khi giáo dục đang trở thành quốc sách hàng đầu, khi văn hoá, khoa học và đội ngũ trí thức đang giữ một vai trò cực kỳ quan trọng trong sự nghiệp kiến quốc đất nước hôm nay.

* Thân Nhân Trung - Văn Miếu Quốc Tử Giám

Thân Nhân Trung (1419 - 1499), Nhà thơ, nhà giáo nổi tiếng, ông tự là Hậu Phủ, quê ở làng Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. Đậu Tiến sĩ năm 1469. Sau đó ông giữ chức Tế Tửu Quốc Tự Giám, Thăng Đông Các Đại Học Sĩ, kiêm Thượng Thư Bộ Lại. Ông tham gia biên soạn bộ “Thiên nam dư hạ tập’’, được Lê Thánh Tông cử làm Phó Nguyên Soái hội Tao Đàn, khi Lê Thánh Tông mất, ông được cử soạn bài để khắc ở bia Lê Thánh Tông. Ông còn một số bài thơ Nôm trong “Hồng Đức quốc âm thi tập’’.

Có thể nói sự nghiệp trước tác và thơ văn của Thân Nhân Trung phản ánh tinh thần yêu nước tích cực của tầng lớp tri thức đương thời.

Văn Miếu - Quốc Tử Giám nằm ở phía Nam thành Thăng Long. Trước đây, khu vực này thuộc thôn Minh Giám, tổng Hữu Nghiêm, huyện Thọ Xương; thời Pháp thuộc, thuộc làng Thịnh Hào, tổng Yên Hạ, huyện Hoàn Long, tỉnh Hà Đông. Hiện nay, di tích thuộc địa bàn 2 quận Đống Đa và Ba Đình, thành phố Hà Nội. Đây là một trong những di tích có giá trị đặc biệt, phản ánh hết sức sinh động truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo, coi trọng hiền tài của dân tộc ta trong lịch sử ngàn năm văn hiến, trong đó, các bia tiến sĩ hiện còn tại di tích là một di sản văn hóa nổi tiếng và là niềm tự hào của dân tộc.

* Nội dung bài văn bia tiến sĩ khoa thi năm 1442 tại Văn Miếu- Quốc Tử Giám 

Trên mỗi tấm bia đều có các bài văn thể hiện quan điểm đào tạo nhân tài của các triều đại phong kiến Việt Nam. Nhiều triết lý về dựng nước, giữ nước, bảo tồn văn hóa, phát triển giáo dục, đào tạo nhân tài của các triều đại… đến hôm nay vẫn còn nguyên giá trị. Chẳng hạn, việc khẳng định: "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp" được khắc trên bia đề danh tiến sĩ năm 1484 (ghi lại khoa thi năm 1442) đến nay vẫn được coi như một tư tưởng lớn về việc đánh giá và sử dụng nhân tài của đất nước.

* Ý nghĩa bài văn bia tiến sĩ tại Văn Miếu- Quốc Tử Giám 

82 bia đá các khoa thi Tiến sĩ là những bản tư liệu gốc duy nhất hiện còn ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hà Nội. Đây là những pho sử đá về lịch sử văn hóa giáo dục Việt Nam mang tính độc đáo và duy nhất, bởi trải dài gần 300 năm với 82 khoa thi Nho học, còn bia đá ở Văn Miếu - Huế có niên đại từ 1822 đến 1919 với 43 khoa thi. Mỗi bia Tiến sĩ là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo; trán bia, diềm bia, chân bia đều có những hình ảnh điêu khắc tinh xảo, phản ánh sinh động cảnh sinh hoạt của người dân; hình ảnh quan văn, quan võ; các đề tài trang trí “lưỡng long chầu nguyệt”, “lưỡng long tranh châu”. Trong khi đó, các bia đá khác trang trí đơn giản, ít tính thẩm mĩ. Vật liệu dựng bia là đá xanh được tuyển chọn rất kỹ, việc tạo dáng và khắc bia cũng rất công phu, đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và kỹ năng chế tác. Bên cạnh đó, nội dung bia đá Văn Miếu - Hà Nội cũng phong phú hơn. Nội dung mỗi tấm bia như là một câu chuyện có mở đầu có kết thúc với 3 phần: tiêu đề, bài ký, họ tên các Tiến sĩ và quê quán. Mỗi bài ký trên bia là một áng văn chương mẫu mực thể hiện rõ quan điểm tư tưởng về triết học, sử học, về giáo dục đào tạo và sử dụng nhân tài. Những điều này đã tạo nên tính duy nhất, độc đáo của bia đá Tiến sĩ Văn miếu - Quốc Tử Giám.