Tác giả - Tác phẩm: Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt (Tóm tắt, nội dung, nghệ thuật, HCST, sơ đồ tư duy)

Khái quát Tác giả - Tác phẩm: Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt bao gồm Giới thiệu tác giả Vũ Bằng và hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, đặc sắc nghệ thuật tác phẩm Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt - SGK Kết nối tri thức Văn 7

Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

I. Giới thiệu tác giả Vũ Bằng

Nhà văn, nhà báo Vũ Bằng, tên thật là Vũ Đăng Bằng. Các bút danh khác: Tiêu Liêu, Thiên Thư, Lê Tâm, Vạn Lý Trình, Vũ Trường Khang, Đỗ Nam, Hoàng Thị Trâm, Cô Ngã Ngửa, Vật Con… Ông sinh tại Hà Nội. Quê gốc : làng Lương Ngọc, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương. Ông sinh trưởng trong một gia đình làm nghề xuất bản (nhà sách Quảng Thịnh ở Hà Nội). Ông đã từng học trường trung học Pháp Anbe Xarô. Ông viết báo, viết văn từ trước Cách mạng cho nhiều báo như Đông Tây, Trung Bắc tân văn, Công dân, Ích hữu và An Nam tạp chí của Tản Đà. Ông từng là Thư ký tòa soạn báo Tiểu thuyết thứ bảy, Phổ thông bán nguyệt san, Vịt đực…

Khuynh hướng sáng tác mà Vũ Bằng lựa chọn là tìm về bản sắc văn hóa dân tộc với những đặc trưng phong tục, ẩm thực từng vùng miền cùng nỗi nhớ gia đình, quê hương da diết. Ông đi sâu vào những đặc sắc văn hóa của mỗi vùng và gởi gắm vào đó biết bao yêu thương, tình cảm. 

Ông mất ngày 7/4/1984 tại Thành phố Hồ Chí Minh, thọ 70 tuổi. Ngày 13/2/2007, Vũ Bằng đã được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

II. Khái quát tác phẩm Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

1. Hoàn cảnh sáng tác

Trích Thương nhớ mười hai (bút kí, 1972), là bài đầu tiên của tập tùy bút.

- Thương nhớ mười hai Tác phẩm được viết trong hoàn cảnh đất nước bị chia cắt, tác giả phải sống trong vùng kiểm soát của Mĩ – ngụy, xa cách quê hương đất Bắc. Niềm thương nhớ quê hương, gia đình da diết được thể hiện qua sự hồi tưởng về cảnh sắc thiên nhiên, phố xá, cuộc sống hằng ngày mang vẻ đẹp và bản sắc văn hóa của Hà Nội. Thương nhớ mười hai có 13 bài tùy bút, gồm 12 bài viết về các tháng trong năm và 1 bài về Tết.

2. Thể loại

Tùy bút được hiểu là thể loại thuộc loại hình kí, trong đó tác giả ghi chép lại các sự việc được quan sát và suy ngẫm về cảnh vật, con người xung quanh một cách trung thực.

3. Bố cục

Văn bản Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt được chia thành 3 phần

- Phần 1 (từ đầu đến “mê luyến tâm hồn”): Cảm nhận về quy luật tình cảm của con người với màu xuân 

- Phần 2 (tiếp đó đến “mở hội liên hoan”): Cảnh sắc, không khí mùa xuân Hà Nội 

- Phần 3 (còn lại): Cảnh sắc và không khí màu xuân sau ngày rằm tháng Giêng

4. Giá trị nội dung

Qua ngòi bút của Vũ Bằng, mùa xuân ở miền Bắc nói chung và Hà Nội nói riêng vừa đẹp, vừa mang đặc trưng riêng của một vùng đất có khi hậu, thời tiết khá đặc trưng cho tiết xuân, khí xuân. Đưa lại cho người đọc những rung cảm đặc biệt trước thiên nhiên, đất trời và gợi lên trong mỗi chúng ta một niềm mong nhớ về mùa xuân, mong nhớ về những nét đẹp của thiên nhiên cũng là cách làm cho tâm hồn của chúng ta thêm đẹp hơn.

5. Đặc sắc nghệ thuật

- Lối viết trữ tình, giàu chất thơ, hướng vào nội tâm, hướng về phong cảnh thiên nhiên bốn mùa xứ sở…

- Ngôn từ tinh tế, đầy cảm hứng

6. Tác phẩm Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân. Mà tháng Giêng là tháng, đầu của mùa Xuân, người tại càng  trìu mến, không có gì lạ hết. Ai bảo được non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trắng đừng thương gió; ai cắm được trai thương gái, ai cắm được mẹ yêu con, ai cắm được cô gái còn son nhớ chồng thì mới hết được người mê luyến mùa xuân.

Ơi ơi người em gái xõa tóc bên cửa sổ! Em yêu mùa Xuân có phải vì nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chổi mận ở ngoài vườn? Chàng trai kia yêu mùa xuân, phải chăng là tại lúc đổi mùa giao tiên nhau, chàng tưởng như nghe thấy đồi núi chuyển mình, sống hỗ rung động trong cuộc đôi thay thường xuyên của cuộc đời? Mả người thiểu phụ nữ ở chân trời góc biển yêu mùa xuân có phải là vì đấy là mùa xanh lên hy vọng được trở về nơi bến đợi sông chờ để ngẫm lại khúc bạc đầu với người ra đi chưa biết ngày nào trở lại?

Tôi yêu sông xanh, núi tím; tôi yêu đôi mắt ai như trăng mới in ngần và tôi cùng xây mộng ước mơ, nhưng yêu nhất mùa xuân không phải là vì thế.

Mùa xuân của tôi - mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội - là mùa xuân có mưa riêu riêu , gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tinh của cô gái đẹp như mộng.

Người yêu cảnh, vào những lúc đất trời mang mang như vậy, khoác một cái ảo lông, [...] mở cửa đi ra ngoài tự nhiên

thấy một cái thủ giang hở êm ái như nhung vả không nên uống rượu mạnh cũng nghe như lòng mình say sưa một

cái gì đó — có lẽ là sự sống! 

Ấy đấy, cái mùa xuân thần thánh của tôi nó làm cho người ta muôn phát điên lên như thế đấy. Ngồi yên không chịu được. Nhựa sông ở trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành những cái lá nhỏ tí tỉ giơ tay vậy những cặp uyên ương đứng cạnh.

Cùng với mùa xuân trở lại, tim người ta dường như cũng trẻ hơn ra, và đập mạnh hơn trong những ngày đông tháng giá. Lúc ấy, đường xả không còn lầy lội nữa mà cái rét ngọt ngào, chớ không còn tê buốt căm căm nữa.

Y như những con vật nằm thu hình một nơi trốn rét thầy nắng ấm trở vẻ thi lại bỏ ra để nhảy nhót kiếm ăn, ảnh cũng sống lại và thèm khát yêu thương thực sự. Ra ngoài trời, thấy ai cũng muốn yêu thương, vẻ đến nhà lại cũng thấy yêu thương nữa.

Nhang trầm, đèn nền, và nhất là bảo không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên

kính dưới nhường, trước những bản thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên lảm cho lòng anh ấm lạ âm lùng, tuy miệng chẳng nói ra nhưng trong lòng thi cảm như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan.

Đẹp quá đi, mùa xuân ơi - mùa xuân của Hà Nội thân yêu, của Bắc Việt thương mền. Nhưng tôi yêu mùa xuân nhất là vào khoảng sau ngày rằm tháng Giêng. Tết hết mà chưa hết hẳn, đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt xanh như cuối đông, đầu Giêng, nhưng tải lại lại nức một mùi hương man mác

Thường thường, vào khoảng đó trời đã hết nồ, mưa xuân bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ. Sáng dậy, nằm dài nhìn ra cửa sổ thấy những vệt xanh tươi hiện ở trên trời, mình cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa. Trên giản hoa ly, vải con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. Chỉ độ tám chín giờ sáng, trên nền trời trong trong có những làn sáng hỏng hỏng rung động như cảnh con ve mới lột.

Đây là lúc thịt mỡ dưa hành đã hết, người ta bắt đầu trở vẻ bữa cơm giản dị có cả om với thịt thăn điểm những lá tía tô thái nhỏ hay bát canh trứng cua vắt chanh ăn mát như quạt vào lòng. Cánh màn điều treo ở trước bàn thờ ông vải đã hạ xuống từ hôm “hoá vàng” và các trò vui ngày Tết cũng tạm thời kết thúc đểnhường chỗ cho cuộc sống êm đềm thường nhật.

[..] Đêm xanh biêng biếc, tuy cỏ mưa đây, nhưng nhìn lên thấy rõ từng cánh sến bay. Về khuya, trời vẫn rét một cách tỉnh tử nên thơ mặc dầu vẫn phải đắp chăn bông, nhưng ban ngày không cần phải mặc áo ấm như hồi cuối Chạp.

[...] Cuối tháng Giêng có những đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc, chỉ chừng mười giờ tối thì trăng mọc cao lên đỉnh đầu.

(Vũ Bằng. Thương nhớ Mười Hai, NXB Kim Đồng. Hà Nội, 1999, tr. 5 - 12)

7. Sơ đồ tư suy

III. Câu hỏi vận dụng kiến thức tùy bút Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Câu hỏi 1: Trong đoạn trích Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm riêng của người viết?

Lời giải:

- Khi nói về mùa xuân, tác giả dùng cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, cách viết này làm cho em cảm nhận được tình yêu của tác giả với thiên nhiên, đặc biệt là tình yêu với mùa xuân. Tác giả yêu đến nỗi muốn hòa mình vào với mùa xuân, muốn sở hữu cả mùa xuân, đã tự cho mùa xuân là của mình và hơn nữa, tác giả còn phong cho mùa xuân là “thần thánh” – điều rất hiếm khi xuất hiện trong lịch sử loài người. – Với cách viết mùa xuân của Hà Nội thân yêu, tác giả đã diễn tả được bộc lộ được tình cảm của mình với Hà Nội, đặc biệt là với mùa xuân trên đất Hà Nội. Đó là tình yêu của một người con với mảnh đất quê hương thân thiết, ruột thịt khi xa xứ. Đặc biệt, tùy bút được viết khi tác giả đang sống tại Miền Nam mà những hình ảnh về mùa xuân Hà Nội đã hiện lên đầy đủ, vẹn nguyên và đầy cảm xúc càng chứng minh người viết là một người rất yêu Hà Nội, rất yêu mùa xuân xuân Hà Nội.

Câu hỏi 2: Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?

Lời giải:

Trong cái rét ngọt mùa xuân, sức sống của thiên nhiên và con người đều được trỗi dậy:

- Thiên nhiên: Rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn; đồi núi chuyển mình, sông hồ rung động; sông xanh, núi tím; máu cũng căng lên trong lộc của loài nai; mầm nôn của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành những cái lá nhỏ;…

=> Thiên nhiên căng tràn sức sống

- Con người: Nghe như lòng mình say sưa một cái gì đó – có lẽ là sự sống; nhựa sống ở trong người căng lên; tim người ta dường như cũng trẻ hơn ra, đập mạnh hơn; “sống” lại và thèm khát yêu thương, thấy ai cũng muốn yêu thương; trong lòng như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan; cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa

=> Con người cũng tràn đầy sự tươi mới, tràn đầy sức sống

Câu hỏi 3: Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến

Lời giải:

- Tác giả bộc lộ trực tiếp tình cảm của mình với mùa xuân, với thiên nhiên: “Tôi sông xanh, núi tím; tôi yêu đôi mày ai như trăng mới in ngần….”

- Tác giả đã diễn tả lòng mình, cảm nhận của bản thân mình qua hàng loạt những hình ảnh so sánh:

+ “thấy một cái thú giang hồ êm ái như nhung”

+ Liên tưởng thú vị: “Nhựa sống trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành các lá nhỏ lí tí giơ tay vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh”.

+ Liên tưởng đặc sắc: “Y như những con vật phải nằm thu mình một nơi trốn rét thấy nắng ấm trở về thì lại bò ra để nhảy nhót kiếm ăn”

- Sử dụng hàng loạt những động từ mạnh: phát điên lên, không chịu được, “sống” lại,….

Câu hỏi 4: Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng các cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm riêng của người viết?

Lời giải:

Tác giả sử dụng cụm từ như Mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em nhận thấy được sự trân trọng, yêu thích của tác giả dành cho mùa xuân. Tác giả yêu thích nó đến mức muốn biến nó như thành của riêng, cảm nhận và ngắm nhìn nó như một điều quen thuộc

>>> Xem trọn bộ: Tác giả - Tác phẩm Văn 7 Kết nối tri thức

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Khái quát về Tác giả - Tác phẩm: Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt trong bộ SGK Kết nối tri thức theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!