Soạn bài: Viếng lăng Bác

Đã có rất nhiều bài thơ, bài văn viết về Hồ Chủ tịch nhưng chắc hẳn những ai đã từng đọc bài Viếng lăng Bác của nhà thơ Viễn Phương đều không khỏi xúc động. Hãy cùng TOPLOIGIAI soạn bài Viếng lăng Bác để hiểu hơn về tình cảm của tác giả nói riêng cũng như của người dân Việt Nam nói chung dành cho vị Cha già kính yêu.

Soạn bài: Viếng lăng Bác (chi tiết)

I. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

Câu 1. Tìm hiểu cảm xúc bao trùm của tác giả và trình tự biểu hiện trong bài

Cảm xúc bao trùm trong bài thơ là niềm xúc động vô cùng thiêng liêng, thành kính cùng lòng biết ơn và tự hào xen lẫn nỗi đau xót của một người con ở miền Nam xa xôi được vào lăng viếng Bác. Giọng điệu của tác giả đầy thành kính, trang nghiêm xen chút nghẹn ngào, xót thương.

Cảm xúc đó được dàn trải qua những trình tự sau:

- Mở đầu là cảm xúc ấn tượng đầu tiên với cảnh bên ngoài lăng (hàng tre bát ngát)

- Tiếp đó là cảm xúc trước hình ảnh dòng người bất tận ngày ngày vào lăng viếng Bác (“Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ”)

- Sau đó là cảm xúc xúc động khi được ngắm chân dung vị cha già của dân tộc, từ đó làm dấy lên trong lòng tác giả bao cảm xúc nghẹ ngào trước quy luật “sinh, lão, bệnh, tử” của đời người.

- Cảm xúc luyến lưu khi nghĩ về giây phút phải xa người và bày tỏ ước nguyện thiết tha được mãi mãi ở lại bên lăng Bác, neo giữ tâm hồn mình bên người

Câu 2. Phân tích hình ảnh hàng tre ở lăng Bác trong khổ thơ đầu. Tác giả đã làm nổi bật những nét nào ở cây tre và điều đó mang ý nghĩa ẩn dụ như thế nào? Câu thơ cuối bài trở lại hình ảnh cây tre đã bổ sung thêm phương diện ý nghĩa gì nữa của hình ảnh cây tre Việt Nam.

- Hàng tre là hình ảnh xuất hiện đầu tiên trong bài thơ, cũng là ấn tượng đầu tiên của tác giả khi vào viếng lăng bác. Hàng tre vừa mang ý nghĩa thực vừa mang những ý nghĩa biểu tượng sâu sắc.

                             “Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác

                              Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát

                               Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam

                              Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng”

  + Tre là một phần kí ức của tuổi thơ bao nhiêu người con đất Việt. Tre có trong câu chuyện cổ tích mà mẹ thường hay kể, có trong câu ca dao, điệu hò, điệu ví thuở thơ bé. Sử dụng hình ảnh hàng tre tạo cảm giác gần gũi với độc giả, đồng thời khiến người đọc cảm thấy lăng Bác tựa như nơi chốn thật thân quen, thật êm đềm với mỗi người con đất Việt.

  + Hàng tre tượng trưng cho nhũng con người Việt Nam kiên cường, bất khuất, bền bỉ. Tác giả sử dụng thành ngữ “bão táp mưa sa” để ẩn dụ cho những khó khăn, thử thách trong cuộc sống và kết hợp với thủ pháp tương phản “ thẳng hàng” nhằm khắc họa dáng đứng kiên cường, ngay thẳng, vững chãi của con người Việt. Từ đó càng nhấn mạnh tính mạnh mẽ, độc lập, kiên cường của hàng tre cũng như của con người Việt Nam

- Trong những dòng thơ cuối cùng, hình ảnh hàng tre còn được lặp lại với ý nghĩa cây tre trung hiếu.

                             “ Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này”

Tinh thần trung hiếu ấy cũng có nét liên quan đến sự kiên cường bất khuất của con người Việt Nam. Hàng tre như hóa thân cho ước nguyện được kế thừa truyền thống bất khuất của dân tộc. “Cây tre trung hiếu” là hình ảnh ẩn dụ thể hiện lòng kính yêu, sự trung thành vô hạn với Bác, ước nguyện mãi đi theo con đường cách mạng mà Người dẫn đường. Câu thơ vang lên như lời nguyện ước đầy thủy chung, son sắt của riêng nhà thơ và cũng là ý nguyện của đồng miền Nam với Người.

Câu 3. Tình cảm của nhà thơ và của mọi người đối với Bác được thể hiện như thế nào trong các khổ thơ 2,3,4? Chú ý phân tích những hình ảnh ẩn dụ đặc sắc trong các khổ thơ này?

a. Khổ 2

                           “ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng

                             Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.”

Hình ảnh “mặt trời đi qua trên lăng” là hình ảnh rất chân thực lấy cảm hứng từ thiên nhiên, mang tính chất kì vĩ, to lớn và vĩnh hằng. Đồng thời, nó cũng là nguồn cội của sự sống, ánh sáng, khiến cuộc sống con người tồn tại và trở nên ấm áp hơn. Hình ảnh “mặt trời trong lăng” không còn là mặt trời của thiên nhiên mà để chỉ mặt trời của dân tộc Việt, đồng bào Việt – Bác Hồ. Giống như “mặt trời” tự nhiên kia, Bác cũng là nguồn ánh sáng đầy tỏa rạng và ấm áp để soi đường dẫn lối cho sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, giành độc lập tự do, thống nhất đất nước. Không chỉ tỏa rạng ánh sáng cách mạng, mặt trời mang hình bóng bác của ấm áp bao hơi ấm tình thương dành cho đồng bào, đặc biệt là miền Nam ruột thịt luôn đau đáu trong trái tim người

Qua hình ảnh ấy, nhà thơ một mặt đề cao vai trò và vị trí của bác Hồ với đất nước, với đồng bào, mặt khác thể hiện tình cảm biết ơn, kính trọng với Bác.

                             “ Ngày ngày đoàn người đi trong thương nhớ

                                Kết tràng hoa dâng bảy chín mùa xuân

Trong hai câu tiếp theo, hình ảnh "dòng người đi trong thương nhớ" là hình ảnh thực, còn "Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân" lại mang ý nghĩa thể hiện tình cảm thành kính, thiêng liêng của nhân dân đối với Bác.

b. Khổ 3

                                 “Bác nằm trong giấc ngủ bình yên

                                  Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền”

Qua những câu thơ này thì hình ảnh mặt trời rực rỡ đã biến thành một vầng trăng "sáng dịu hiền". Hình ảnh vầng trăng gợi ta nhớ đến những bài thơ tràn ngập ánh trăng của Người, hình ảnh vầng trăng khiến ta thấy bác sao ấm áp, dịu êm, như che chở cho cả dân tộc.

Đến hai câu thơ sau, mọi xúc cảm như vỡ òa, thổn thức:

                                    Vẫn biết trời xanh là mãi mãi

                                    Mà sao nghe nhói ở trong tim.

Từ hình ảnh mặt trời rực rỡ tới mặt trăng dịu mát, êm đềm bây giờ trường liên tưởng được mở rộng ra đến cả trời xanh vĩnh cửu. Những trường hình ảnh ấy đều thể hiện sự sống, sự trường tồn  nếu so sự sống ngắn ngủi của mỗi cá nhân con người. Vẫn biết là hình ảnh Bác luôn trong mỗi trái tim người Việt, nhưng sao khi đối diện với hình ảnh người cha già của dân tộc đang yên nghỉ ngàn thu tác giả vẫn phải thốt lên: "Mà sao nghe nhói ở trong tim". Đó là lời giãi bày rất chân thực, xuất phát từ những tình cảm yêu mến, biết ơn sâu sắc của nhân dân, đồng bào đối với Bác.

c. Khổ 4

Cảm xúc được diễn tả quá mãnh liệt và xúc động “Mai về miền Nam thương trào nước mắt”. Đó là tình thương của sự mất mát, niềm thương khi phải chia xa, bịn rịn, quyến luyến không rời.

Điệp từ “muốn làm” như nhấn mạnh ước nguyện khao khát, da diết. Khổ thơ cuối thể hiện ước nguyện của nhà thơ mong muốn được mãi mãi kề cận bên Bác bằng cách hóa thân vào hàng cây, vào những đồ vật gần Bác.

Câu 4. Nhận xét sự thống nhất giữa nội dung tình cảm, cảm xúc và các yếu tố nghệ thuật (thể thơ, nhịp điệu, ngôn ngữ, hình ảnh) của bài thơ.

- Bài thơ sử dụng thể 8 chữ là chủ yếu , có đan xen câu 7 chữ và 9 chữ

- Giọng điệu vừa tha thiết, xúc động vừa trang nghiêm, sâu lắng lại vừa xót xa, nghẹn ngào

- Nhịp điệu chậm rãi, khoan thai nhưng có lúc da diết đến nghẹn lòng.

- Hình ảnh thơ trong bài xác thực vừa giàu ý nghĩa biểu tượng.

 II. LUYỆN TẬP

Câu 1. Học thuộc

Câu 2. Phân tích khổ 2,3 (xem bài phân tích chi tiết ở câu 3 phần đọc hiểu)

• Soạn bài: Viếng lăng Bác (ngắn nhất)

Soạn bài Viếng lăng Bác (hay nhất)

Câu 1. Đọc nhiều lần bài thơ, tìm hiểu cảm xúc bao trùm của tác giả và trình tự biểu hiện trong bài.

 Cảm xúc bao trùm bài thơ là niềm xúc động thiêng liêng và thành kính, lòng biết ơn và tự hào pha lẫn nỗi đau xót khi tác giả từ miền Nam ra viếng lăng Bác.Diễn ra theo trình tự cuộc hành trình vào viếng lăng Bác, trước khi vào Lăng, khi vào lăng, trước khi ra về.

Câu 2. Phân tích hình ảnh hàng tre bên lăng Bác được miêu tả ở khổ thơ đầu. Tác giả đã làm nổi bật những nét nào của cây tre và điều đó mang ý nghĩa ẩn dụ như thế nào ? Câu thơ cuối bài trở lại hình ảnh cây tre đã bổ sung thêm phương diện ý nghĩa gì nữa của hình ảnh cây tre Việt Nam ?

 Hình ảnh hàng tre bát ngát, thẳng hàng, dưới nghệ thuật ẩn dụ, nhân hóa, tính từ. Một biểu tượng dân tộc lâu năm của Việt Nam là cây tre, có từ thuở dựng nước và giữ nước của ông cha ta. Tác giả miêu tả những cây tre quanh lăng Bác mở đầu cho ánh nhìn đầu tiên khi người con miền Nam ra với Bác gợi cho người đọc nhiều cảm xúc nhất định. Cây tre diệt giặc từ mấy nghìn năm trước, trong truyền thống Thánh Gióng đến hình ảnh cây tre trong ca dao, trong văn “Thép Mới”. Hình ảnh hàng tre vừa tả thực, vừa tượng trưng, cây tre đã trở thành biểu tượng cho vẻ đẹp thanh cao, cho sức sống dẻo dai, kiên cường bất khuất của dân tộc Việt Nam. Hàng tre như đội quân danh dự đang bảo vệ bên Người.

Câu 3. Tình cảm của nhà thơ và của mọi người đối với Bác đã được thể hiện như thế nào trong các khổ thơ 2, 3, 4 ? Chú ý phân tích những hình ảnh ẩn dụ đặc sắc trong các khổ thơ này.

 Mặt trời đi qua trên lăng là mặt trời tả thực, mặt trời của thiên nhiên vũ trụ mang lại ánh sáng cho sự sống muôn loài, đã được tác giả nhân hóa. Mặt trời trong lăng là sự ẩn dụ, so sánh ngầm Bác với mặt trời, ca ngợi sự vĩ đại, công lao trời biển của Bác đối với dân tộc. Dân tộc ta được Người soi đường chỉ lối, đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc. “Tràng hoa”, “bảy mươi chín mùa xuân”, ấn dụ, hoán dụ thể hiện sự kính trọng, tình cảm nồng hậu, sự biết ơn sâu sắc của toàn dân tộc Việt Nam với Bác. Từng dòng người mang nỗi nhớ thương sâu sắc lặng lẽ, từ từ vào viếng lăng Bác. Những vần thơ như có sự sâu lắng, sự chững lại trong cảm xúc dạt dào của dòng người.

Câu 4. Nhận xét về sự thống nhất giữa nội dung tình cảm, cảm xúc và các yếu tố nghệ thuật (thể thơ, nhịp điệu, ngôn ngữ, hình ảnh) của bài thơ.

 Tác giả sử dụng các điệp ngữ tạo nên nhịp điệu cho bài thơ, nhịp điệu bài thơ chyar theo cảm xúc của những người con miền Nam ra thăm lăng Bác. Như sự ngân nga sót thương, kính trọng và biết ơn sâu sắc vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc. Kết cấu chặt chẽ thể hiện cảm xúc rõ ràng không lan man.

 Bài thơ mang giọng điệu trang nghiêm nhưng không kém phần sâu lắng,da diết đau xót, tự hào, phù hợp với nội dung, cảm xúc của bài thơ. Viết theo thể thơ tám chữ có đôi chỗ biến thể cách gieo vần và nhịp điệu thơ linh hoạt. Sáng tạo trong việc xây dựng hình ảnh thơ, kết hợp cả hình ảnh, hình ảnh ẩn dụ, biểu tượng có ý nghĩa khái quát và giá trị biểu cảm cao. Những ngôn ngữ biểu cảm, sử dụng các ẩn dụ, điệp từ mang giá trị cao thể hiện cảm xúc chân thật được tác giả sử dụng nhiều.

*) Tổng kết: Bài thơ là tâm trạng vô cùng xúc động của một người con từ chiến trường miền Nam được ra viếng Bác. Đó cũng là niềm xót xa, thương cảm của tác giả cùng với dân tộc Việt Nam đau xót trước sự ra đi của Bác 

Tổng kết bài Viếng lăng Bác

Các bài viết liên quan bài Viếng lăng Bác:

• Tác giả, tác phẩm bài Viếng lăng Bác
• Dàn ý phân tích bài Viếng lăng Bác