Soạn bài: Nghĩa tường minh và hàm ý - tiếp theo (siêu ngắn)

Soạn bài: Nghĩa tường minh và hàm ý - tiếp theo (siêu ngắn)

I. Điều kiện sử dụng hàm ý

Câu 1 (trang 90 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)

 Hàm ý trong câu: "Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi." Là: đây là bữa ăn cuối cùng còn ăn ở nhà mình, chị đã bán con rồi

Hàm ý trong câu: "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài." Là: chị Dậu bán con cho nhà cụ Nghị bên thôn Đoài

Chị Dậu dùng cách nói này nhằm giảm sự đau lòng cho cả chị và con.

Câu 2 (trang 91 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)

Hàm ý trong câu thứ hai được thể hiện rõ hơn. Chị Dậu chọn cách nói rõ hơn vì cái Tí lúc đó vẫn còn chưa hiểu được hàm ý ẩn trong câu trước. Cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ thể hiện ở thái độ “giãy nảy”, “liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc” của Tí và câu nói “U bán con thật đấy ư?...”

II. Luyện tập

Câu 1 (trang 91 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)

a) Trong câu: "Chè đã ngấm rồi đấy", thì:

+ Người nói là: anh thanh niên

+ Người nghe: ông hoạ sĩ già và cô kỹ sư trẻ

Hàm ý: mời hai người khách vào uống nước vì chè đã ngấm

Hai vị khách đều hiểu hàm ý đó, dấu hiệu cho thấy điều đó là: "Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà".

b) Trong câu: "Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để…"

Người nói: nhân vật "tôi"- anh Tấn

Người nghe: chị hàng đậu

Hàm ý câu nói: những thứ này chúng tôi không thể cho đi được

Người nghe hiểu được hàm ý đó, dấu hiệu cho thấy điều đó: " Ối dào! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có!"

c)

Trong câu: "Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!"

Người nói: Thúy Kiều

Người nghe: Hoạn Thư

Hàm ý: ngỏ lời chào hỏi một cách mỉa mai, giễu cợt

Trong câu: "Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều.”

Người nói: Thúy Kiều

Người nghe: Hoạn Thư

Hàm ý: Hoạn Thư cay nghiệt chắc chắn sẽ chịu sự trừng trị đích đáng

Hoạn Thư hiểu được hàm ý trong câu nói của Kiều, dấu hiệu cho thấy điều đó là: "Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,

Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca."

Câu 2 (trang 92 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)

Câu nói của bé Thu: "Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!" có hàm ý là bảo ông Sáu chắt nước giùm kẻo cơm bị nhão.

Bé Thu sử dụng hàm ý mà không nói thẳng nhằm mục đích tạo hiệu quả

Bé Thu sử dụng hàm ý để thúc bách sự giúp đỡ của ông Sáu, vì lần trước nói thẳng nhưng không hiệu quả.

Việc sử dụng hàm ý ở đây không mang lại hiệu quả vì ông Sáu vẫn ngồi im, cố tình không hiểu hàm ý của bé.

Câu 3 (trang 92 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)

Câu thay thế:

+ Mai mình bận đi làm thêm rồi

+ Mai phải sinh hoạt chi đoàn mà

+ Mai đến lượt tớ trực phòng tư liệu rồi

Câu 4 (trang 92 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)

Hàm ý: trong việc so sánh "hy vọng" và "con đường"

Hy vọng cũng tựa như chính những con đường trên mặt đất, nếu cứ cố gắng, cố bước tiếp trên những hành trình ấy thì một ngày chúng ta sẽ đạt được những hy vọng ấy.

 Câu 5 (trang 93 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)

- Các câu có hàm ý mời mọc:

+ Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.

+ Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao.

- Các câu có hàm ý từ chối:

+ Mẹ mình đang đợi ở nhà.

+ Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được?

- Có thể viết thêm câu có hàm ý mời mọc rõ hơn:

+ Bạn muốn chơi cùng bọn tớ không?

+ Chơi với bọn tớ rất tuyệt!

- "Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi." có hàm ý: Sau bữa ăn này, u sẽ bán con nên con sẽ không được ăn ở nhà nữa.

- "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài." có hàm ý: U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.

Tham khảo toàn bộ: Soạn văn 9 siêu ngắn tập 2