Soạn bài: Chiếc lược ngà

Hướng dẫn Soạn bài Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng để hiểu hơn về giá trị nội dung tư tưởng đặc sắc mà tác giả đã gửi gắm qua từng câu chữ trong tác phẩm cũng như thấy được bút pháp kể chuyện độc đáo và ngôn ngữ mang đậm màu sắc Nam Bộ đã tạo nên sự hấp dẫn cho người đọc.

Soạn bài: Chiếc lược ngà (chi tiết)

Câu 1. Tóm tắt cốt truyện, chỉ ra tình huống thể hiện tình cảm cha con

* Cốt truyện:

Ông Sáu phải xa nhà tới tám năm để lên đường ra chiến trường. Đây cũng là quãng thời gian dài chia cách ông với vợ con, gia đình. Cũng là ngần ấy năm ông nhớ thương, trông ngóng giây phút hội ngộ. Đến khi trở về thăm vợ con thì đứa con gái duy nhất lại nhất quyết không chịu nhận cha vì vết thẹo đã làm thay đổi đi dung nhan của ông. Đến khi cha con nhận mặt thì đó cũng là giây phút chia tay. Khi rời đi ông hứa sẽ tặng con một món quà. Ngày trở lại chiến khu, cứ lúc nào rảnh rỗi là ông lại chăm chút tỉ mỉ làm chiếc lược ngà cho con. Trước lúc hi sinh, ông vẫn không quên lời hứa của mình và nhờ đồng đội trao đến tận tay con gái.

* Tình huống bộc lộ:

Tình huống có sự éo le, nghịch cảnh từ đó bộc lộ sâu sắc tình cảm của các nhân vật

- Tình huống thể hiện tình phụ tử được đặt trong hoàn cảnh chiến tranh, ông Sáu vì chiến tranh mà phải rời xa gia đình, đến khi được về nhà thì con không nhận cha do hậu quả chiến tranh đã in hằn lên gương mặt. Đến khi con nhận cha thì ông lại phải ra đi cũng vì cuộc chiến.

- Cuộc chiến khiến người cha ấy phải hi sinh, nhưng cha vẫn không quên trao lại toàn bộ tình cảm trong kỉ vật để lại cho con.

 Câu 2. Diễn biến tâm lý của bé Thu. Qua đó nhận xét về tính cách nhân vật này

• Trước lúc bé Thu nhận ra cha

- Phút đầu nhận cha: ngoại hình “giật mình, tái mặt, chạy vụt đi”

- Khi ông Sáu đưa tay ra thì bé chạy đi

=>Không đón nhận vì đây hoàn toàn là một người đàn ông xa lạ trong tâm trí bé. Bé Thu hành xử hoàn toàn theo bản năng của một đứa trẻ khi một người lạ mặt tự nhận là cha mình. Đây hoàn toàn là tâm lý tự nhiên có thể hiểu được.

- Trong mấy ngày phép

+ Ông Sáu càng cố làm thân thì bé càng xa lánh. Thậm chí là bé càng cố gắng cự tuyệt với những hành động làm thân của ông Sáu. Ví dụ như khi ông Sáu gắp thức ăn cho con thì bé cũng gắp trả lại.

+ Dù ông Sáu cố gắng bao nhiêu thì bé Thu cũng chưa từng gọi ông là cha. Trong tình huống cần thiết thì bé cũng chỉ gọi trống không. Dù cho bị đánh cũng nhất quyết không chịu gọi cha mà chỉ bỏ sang nhà bà ngoại.

=> Bé Thu là cô bé cá tính, bướng bỉnh và không chịu khuất phục bất cứ ai mà bé không tin tưởng. Ngoài ra, cô bé này có tình yêu thương cha vô cùng mãnh liệt. Vì quá yêu cha nên bé không thể nhất bất cứ ai xa lạ mà bé không tin tưởng là người cha mà bé vẫn hằng nhớ nhung, mong ngóng.

• Khi nhận ra cha

- Khi cự tuyệt em lạnh lùng bao nhiêu thì khi nhận ra cha em lại yêu thương và mãnh liệt bấy nhiêu. Em chạy xô tới, ôm cổ, hôn cha và hôn cả vết thẹo mà em từng ghê sợ và căm ghét bởi em hiểu đó cũng là một phần của cha mình. Bé Thu quyết luyến và nhớ thương cha, em không muốn cha mình đi.

- Tiếng gọi cha cất lên tuy muộn màng nhưng chất chứa bao tình yêu và cả sự ân hận của cô bé.

=> Tình yêu với cha đong đầy, chân thành.

=> Nhận xét tính cách của bé Thu:

- Em là cô bé cứng rắn, cương quyết và có chút bướng bỉnh nhưng vẫn giữ nguyên vẻ hồn nhiên, chân chất của một đứa trẻ.

- Tình yêu cha sâu sắc, mãnh liệt.

Câu 3. Tình cảm yêu con của ông Sáu, những phẩm chất khác

• Khi được về thăm nhà

- Anh háo hức, mong ngóng đến độ không thể chờ đợi được, Thuyền chưa cập bến nhưng vì quá háo hức được gặp con nên anh nhún chân nhảy tót lên khiến chiếc thuyền xô ra. Hình ảnh người lính điềm tĩnh, kiên quyết nay phải nhường chỗ cho hình ảnh người cha hết lòng thương con đến nôn nóng.

- Vì quá xúc động khi gặp con gái, vết thẹo của anh lại đỏ ửng và giật giật. Điều này khiến con anh thấy sợ hãi và đây cũng là nguyên nhân đầu tiên khiến hai cha con xa cách.

- Khi con gọi vào ăn, anh vẫn giả vờ ngồi im bởi vì anh mong muốn có thể nghe được tiếng gọi ba thân thương từ con gái. Khi con gọi anh là “người ta”, anh chỉ biết cười bởi quá bất lực, quá khổ tâm. Bao yêu thương và hi vọng mà anh trông ngóng thoáng chốc đều tan vỡ trước sự cự tuyệt của con mà mình thì bất lực chẳng làm được gì.

- Giận quá trước thái đô bướng bỉnh của con, anh không kìm chế được mà đánh con. Đó không phải bởi không thương mà bởi quá thương, quá hi vọng nên dẫn đến thất vọng cực độ khi thấy con xa lánh, thậm chí là hắt hủi tình thương và sự quan tâm của mình.

- Đến giây phút cuối cùng trước khi phải chia ly, anh rất muốn ôm con, hôn con lần cuối nhưng sợ phản ứng của con lại tương tự như những ngày trước nên anh chỉ biết buồn rầu nhìn con rồi khe khẽ chào con để ra đi. Anh không muốn đến giây phút cuối cùng rồi mà hai cha con vẫn căng thẳng với nhau.

- Khi bé Thu nhận ba, anh nhanh chóng bế con lên để có thể ôm ấp, gần gũi con trong giây phút ít ỏi cuối cùng. Anh không thể tiếp tục ở bên để chăm sóc con nhưng anh vẫn giữ lời hứa ngày thống nhất sẽ về để tặng con cây lược. Lời hứa ấy cũng là nỗi niềm khiến anh đau đáu đến hết cuộc đời và đến khi trút hơi thở cuối cùng anh vẫn cố gắng để hoàn thành nó.

• Trở về căn cứ

- Trở về với căn cứ, cứ lúc nào rảnh thì anh sẽ lại cặm cụi ngồi làm chiếc lược để tặng con. Anh làm tỉ mỉ như một người thợ lành nghề, trau chuốt từng chi tiết nhỏ nhất. Dường như bao tình thương và nỗi nhớ của người cha dành cho con đều được anh dồn hết vào chiếc lược.

- Trước lúc hi sinh, điều anh quan tâm nhất không còn là tính mạng của mình nữa mà là lời hứa với con gái. Anh vẫn kịp cố gắng trao lại cho người đồng đội chiếc lược như là sự ủy thác thiêng liêng nhất. Không kịp gặp mặt con để nói lời tạ từ lần cuối, anh chỉ còn biết gửi gắm vào kỉ vật duy nhất còn lại ấy tất cả tình thương và nỗi nhớ, sự kì vọng cũng như tin yêu dành cho con. Anh đã hoàn thành trách nhiệm và lời hứa của một người cha.

=> Nhận xét về tình cảm của ông Sáu:

Tình cha của ông Sáu là thứ tình cảm vô cùng thiêng liêng, sâu nặng và bền chặt. Nhớ thương con, bao dung với con, luôn coi trọng lời hứa với con gái đến giây phút anh trút hơi thở cuối cùng. Toàn bộ yêu thương đều được anh dồn vào chiếc lược ngà.

 Câu 4. Vai kể và tác dụng của vai kể

Lời kể được thể hiện góc nhìn của bác Ba. Nhân vật bác Ba là đồng đội của anh Sáu đồng thời cũng là người ngoài cuộc chứng kiến toàn bộ câu chuyện của gia đình anh, đặc biệt là câu chuyện của anh với bé Thu.

Tác dụng của việc lựa chọn ngôi kể

- Việc lựa chọn nhân vật không thuộc trong gia đình ông Sáu khiến cho câu chuyện được thêm phần khách quan và thuyết phục với người nghe. Góc nhìn ấy ít bị chi phối bởi tình cảm chủ quan nên mạch truyện được tự nhiên và liền mạch hơn.

- Người kể có thể dễ dàng bày tỏ cảm xúc và đưa ra những đánh giá khách quan nhất. Những lời khuyên hay đánh giá của riêng bác Ba cũng những nút thắt trong truyện được gỡ bỏ phần nào.

• Soạn bài: Chiếc lược ngà (ngắn nhất)

Soạn bài Chiếc lược ngà (hay nhất)

Câu 1. Em hãy kể tóm tắt cốt truyện của đoạn trích. Tình huống nào đã bộc  lộ sâu sắc và cảm động tình cha con của ông Sáu và bé Thu?

 Trong một chuyến về thăm gia đình trước khi chuẩn bị tập kết của anh Sáu và anh Ba. Khi về gia đình anh Sáu gần ba ngày nhưng bé Thu con gái anh không chịu nhận ba. Anh đã làm mọi cách để con gái nhận mình. Tuy nhiên, phải đến lúc chia ly bé Thu mới nhận ba. Khi về khu căn cứ, anh Sáu ngày đêm mài một chiếc lược ngà, dành hết tình yêu thương mong được trao cho đứa con gái bé bỏng của mình. Số phận lại trớ trêu thay khi chưa kịp trao chiếc lược thì anh đã hi sinh, trước khi mất anh gửi lại kỉ vật đó cho đồng đội và nhờ gửi cho đứa con bé bỏng của anh. Anh Ba đã hứa sẽ trao tận tay món quà đó cho bé Thu.

 Tình huống ở khu căn cứ, ông Sáu dồn hết tình cảm yêu thương và mong nhớ đứa con để làm nên chiếc lược ngà nhưng chưa kịp trao cây lược cho con thì đã hi sinh.

Câu 2. Tìm hiểu và phân tích diễn biến tâm lý, hành động của bé Thu trong lần gặp cha cuối cùng, khi ông Sáu được về phép. Qua đó hãy nhận xét về tính cách của nhân vật bé Thu và nghệ thuật miêu tả tâm lí của tác giả.

 Khi ông Sáu từ chiến khu trở về, gặp cha bé thu mở to mắt, không chớp, biểu lộ sự ngạc nhiên, chạy vào nhà khóc thét gọi mẹ. Cách tả của tác giả thật cụ thể, sinh động và hợp lý: lý do cũng rất dễ hiểu, con bé quá ngạc nhiên, bất ngờ, không hiểu chuyện gì đã xảy ra, tiếp theo là sự sợ hãi, sợ bị lừa, sợ bị bắt cóc. Tâm lí sợ hãi của đứa bé được tả bằng tiếng kêu thét gọi mẹ và hành động chạy vụt đi là rất phù hợp với tâm lý và hành động của trẻ con. Ngay ở chi tiết này đã gây cho người đọc sự cảm động, cảm thương cho anh Sáu. Trong hai ngày đêm liên tiếp, mặc kệ những lời nói, cử chỉ âu yếm, làm thân, vỗ về tình cảm của anh Sáu, bé Thu một mực thờ ơ, lạnh lùng đến mức bướng bỉnh, ngang ngạnh, khó hiểu. Không một lần gọi một tiếng ba, khi bị dọa đánh, khi bị buộc phải gọi thì chỉ nói trống không, tỏ vẻ không có gì là lễ phép, ngoan ngoãn, như bản tính thường ngày của em. Bé Thu còn quá bé, chưa hiểu được hết chuyện, chưa biết được sự tàn ác của chiến tranh ghê gớm như thế nào. Vẫn là sự hờn dỗi của đứa trẻ con, cứng đầu có lẽ phần nào làm người lớn phiền lòng. Đặt vào hoàn cảnh như vậy nhiều người cũng không biết xử lý ra sao.

 Đoạn văn miêu tả cảnh bé Thu nhận ra cha thật cảm động, cách tả thật ấn tượng và phù hợp với tâm lý trẻ con. Trước cái cảnh ly biệt đầy xúc động, không biết ngày trở về làm con người ta xót thương vô cùng. Ai nấy đều xúc động, nghẹn ngào.

Câu 3. Tình cảm sâu nặng và cao đẹp của ông Sáu đối với con đã được thể hiện qua những chi tiết, sự việc nào? Điều đó đã bộc lộ thêm nét đẹp gì trong tâm hồn của người cán bộ cách mạng ấy?

 Tất cả những hành động, thái độ đó của ông đều thể hiện tình yêu thương con da diết. Lúc đầu là ngạc nhiên, hụt hẫng và buồn khi thấy đứa con sợ hãi và bỏ chạy. Hai ngày sau tìm mọi cách để làm thân, để vỗ về mong con bé gọi mình là ba nhưng không thành. Trong bữa cơm đã không nhịn được mà bực, giận đánh mắng con. Buổi chia tay trong đau khổ khi bé Thu vừa nhận cha thì ông Sáu đã phải ra đi vì mục đích cao cả. Ông là một người cha độ lượng và thương con hết mực, luôn đau khổ ân hận vì đã đánh con. Làm chiếc lược ngà bằng cả tình cảm, tâm tư cho cô con gái bé bỏng của mình.

Nhưng tình huống bộc lộ rõ nhất tình yêu con là khi ở căn cứ. Câu chuyện không chỉ nói lên tình cảm cha con thắm thiết, sâu nặng, mà còn gợi cho người đọc nghĩ đến và thấm thía những đau thương mất mát, éo le mà chiến tranh gây ra cho bao người bao gia đình.

Câu 4. Truyện được kể theo lời trần thuật của nhân vật nào? Cách chọn vai kể như vậy có tác dụng gì trong việc xây dựng nhân vật và thể hiện nội dung tư tưởng của truyện?

  Truyện kể theo lời của nhân vật chứng kiến bạn của ông Sáu. Cốt truyện chặt chẽ, đan xen các yếu tố bất ngờ. Người kể chuyện kể một cách khách quan và bày tỏ sự đồng cảm với các nhân vật, làm cho câu chuyện trở nên đáng tin cậy. Nhật vật được nhìn nhận, đánh giá khách quan, kể chuyện chủ động, cách kể linh hoạt, tự do theo tâm lí nhân  vật.

*) Tổng kết:

Qua lời kể từ người bạn của ông Sáu nhưng tình cảm cha con giữa ông và bé Thu vẫn hiện lên thật sâu sắc và đáng ngưỡng mộ. Người đọc cảm nhận và đồng cảm với nỗi đau không chỉ của ông Sáu mà còn cả các gia đình trong thời kháng chiến. Qua đó càng trân trọng hơn sự độc lập, tự do, hòa bình.

Tổng kết bài Chiếc lược ngà

Các bài viết liên quan truyện Chiếc lược ngà:

• Tác giả, tác phẩm Chiếc lược ngà
• Dàn ý phân tích bài Chiếc lược ngà