Soạn Sử 10 Bài 11 ngắn nhất Kết nối tri thức

Hướng dẫn Soạn Sử 10 Bài 11: Một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam Sách mới ngắn gọn nhất bám sát nội dung SGK Lịch sử 10 trang 95 đến 107 bộ Kết nối tri thức theo chương trình sách mới. Mời bạn đọc tham khảo!

Bài 11: Một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam Lịch sử 10 Kết nối tri thức

1. Văn minh Văn Lang - Âu Lạc

Trả lời câu hỏi trang 95 SGK Lịch sử 10

Em hãy cho biết: Nền văn minh văn Lang- Âu Lạc được hình thành và phát triển dựa trên những cơ sở nào?

Lời giải:

Nền văn minh Văn Lang - Âu Lạc hình thành và phát triển dựa trên:

- Điều kiện tự nhiên:

+ Hình thành trên lưu vực các dòng sông lớn, có đất đai màu mỡ, khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa

+ Thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa nước

+ Giàu khoáng sản: đồng, sắt, chì, thiếc => thuận lợi nghề luyện kim

- Cơ sở xã hội:

+ Văn minh Văn Lang - Âu Lạc có cội nguồn từ văn hoá Phùng Nguyên (khoảng 4000 năm trước), phát triển rực rỡ trong thời kì văn hoá Đông Sơn. 

+ Trong hơn hai thiên niên kỉ, sự phát triển của công cụ lao động, các hoạt động sản xuất đã dẫn đến: sự tan rã của xã hội nguyên thuỷ, phần hoá xã hội và sự ra đời của nhà nước.

+ Cư dân Việt cổ sống thành từng làng, xuất phát từ yêu cầu phát triển kinh tế nông nghiệp (trị thuỷ, làm thuỷ lợi, khai hoang,...), yêu cầu bảo vệ cuộc sống chung của cộng đồng, các làng đã liên kết với nhau, suy tôn thủ lĩnh chung. 

=> Đây chính là cơ sở hình thành nên nhà nước đầu tiên ở Việt Nam - tiền để cho sự hình thành và phát triển rực rỡ của văn minh.

Trả lời câu hỏi trang 95 SGK Lịch sử 10

1. Trình bày những thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Văn Lang- Âu Lạc 

Lời giải:

Những thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Văn Lang- Âu Lạc:

Nội dung	Thành tựu tiêu biểu
Nhà nước	Nhà nước Văn Lang xuất hiện cách ngày nay khoảng 2700 năm và tồn tại đến năm 208 TCN; kinh đô là Phong Châu. Tổ chức nhà nước còn khá sơ khai. Tiếp nối Nhà nước Văn Lang là Nhà nước Âu Lạc (208 - 179 TCN); kinh đô ở Cổ Loa; đứng đầu nhà nước là Thục Phán - An Dương Vương, giúp việc cho vua cũng là lạc hầu; dưới địa phương vẫn do các lạc tướng cai quản.
Kinh tế	Khai phá đất đai, mở rộng diện tích trồng lúa nước Có bước tiến lớn về công cụ và kĩ thuật canh tác nông nghiệp Chăn nuôi, đánh cá, thủ công nghiệp phát triển Đỉnh cao là kĩ thuật đúc đồng
Đời sống vật chất	+ Thành phần chính trong bữa ăn hằng ngày là cơm, rau, cá,... + Lương thực chính là lúa gạo;  + Thức ăn gồm các loại rau, củ, quả và các sản phẩm của nghề đánh cá, săn bắt và chăn nuôi.
	Trang phục: Phụ nữ mặc váy, yếm, đàn ông đóng khố, ở trần, đi chân đất.  Tóc để ngang vai hoặc búi Đi chân đất, dùng đồ trang sức bằng sừng, ngà động vật, đá, kim loại
	Nhà ở: chủ yếu nhà sàn Sống quây quần thành xóm làng định cư
	Đi lại: chủ yếu bằng đường thủy, phương tiện thuyền, bè…
Đời sống tinh thần	Tín ngưỡng: + Thờ cúng tổ tiên và những người có công với cộng đồng + Thờ các vị thần tự nhiên + Tín ngưỡng phồn thực.
	Nghệ thuật: trình độ chế tác tinh xảo, kĩ thuật cao, giàu tính nghệ thuật
	Âm nhạc: nhiều loại nhạc cụ và hình thức biểu diễn

2. Khai thác Tư liệu 1 (tr. 98), hãy cho biết ý nghĩa, giá trị của nền văn minh Âu Lang- Âu Lạc trong lịch sử Việt Nam

Lời giải:

Ý nghĩa, giá trị của nền văn minh Âu Lang- Âu Lạc trong lịch sử Việt Nam

- Văn minh lúa nước có trình độ phát triển cao.

- Hình thành cộng đồng làng xóm, nhà nước phôi thai. 

- Xác lập lối sống mang đặc trưng Việt Nam. 

- Là cơ sở để nhân dân Việt Nam đấu tranh bảo vệ và phát triển văn hóa ở những giai đoạn sau đó.

2. Văn minh Chăm-pa

Trả lời câu hỏi trang 100 SGK Lịch sử 10

Em hãy cho biết văn minh Chăm-pa được hình thành trên những cơ sở nào?

Lời giải:

Nền văn minh Cham-pa hình thành và phát triển dựa trên:

- Tự nhiên:

+ địa bàn các tỉnh miền Trung và một phần cao nguyên Trường Sơn Việt Nam hiện nay

+ Có đường bờ biển dài

- Cơ sở về xã hội 

+ Khoảng thế kỉ V TCN, cư dân văn hoá Sa Huỳnh cư trú ở vùng duyên hải, lưu vực các con sông và sâu trong nội địa. Cơ cấu xã hội Sa Huỳnh là xã hội dạng lãnh địa hay liên minh cụm làng, đứng đầu  là thủ lĩnh tối cao. Sự phát triển nội tại của những tổ chức xã hội này là cơ sở quan trọng cho sự hình thành của Nhà nước Chăm-pa sau này. 

+ Ngoài ra, có thể có một số nhóm người khác cùng kết hợp với người Sa Huỳnh tạo nên nền văn minh Chăm-pa.

- Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ:

+ Cư dân Sa Huỳnh tiếp xúc với văn minh Ấn Độ thông qua tầng lớp thương nhân

+ Các lĩnh vực tiếp thu: chữ viết, tôn giáo, mô hình tổ chức nhà nước, pháp luật

Trả lời câu hỏi trang 103 SGK Lịch sử 10

Hãy nêu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Chăm pa.

Lời giải:

Nội dung	Thành tựu tiêu biểu
Nhà nước	192: Khu Liên lập ra nước Lâm Ấp Bộ máy nhà nước được tổ chức gồm: đứng đầu là vua, dưới vua là các quan đại thần, và cấp địa phương.
Kinh tế	- Trồng lúa trên các vùng đồng bằng lưu vực của các con sông - Chăn nuôi gia súc - Làm nghề thủ công (làm gốm, dệt, luyện kim,...). - Hoạt động buôn bán qua đường biển khá phát triển
Chữ viết	Sáng tạo ra chữ viết riêng trên cơ sở chữ Phạn của Ấn Độ.
Đời sống vật chất	Trang phục chính là “ka-ma”, dân thường đi chân đất, vua quan đi dép, giày.  Phụ nữ thường đeo trang sức , hoa tai, vòng cổ
	Nhà ở: nhà trệt xây bằng gạch nung
	Bữa ăn: Cơm, rau, cá
Đời sống tinh thần	- Tín ngưỡng, tôn giáo, lễ hội + Cư dân Sa Huỳnh đã duy trì nhiều tín ngưỡng truyền thống: vạn vật hữu linh, thời sinh thực khí, thờ cúng tổ tiên,… + Người Chăm-pa cũng tiếp thu nhiều tôn giáo khác nhau như: Phật giáo, Hin-đu giáo, Hồi giáo,...  + Gắn liền với các tôn giáo là hệ thống lễ hội đặc sắc được đồng bào Chăm tổ chức hằng năm tại các cụm di tích tháp Chăm.
Kiến trúc, điêu khắc	Nhiều di tích, công trình còn tồn tại đến ngày nay: Thánh địa Mỹ  Sơn, Phật viện Đồng Dương, tháp Bà Pô-Na-ga….

Trả lời câu hỏi trang 105 SGK Lịch sử 10

Hãy cho biết những cơ sở hình thành văn minh Phù Nam

Lời giải:

Cơ sở hình thành và phát triển của văn minh Phù Nam dựa trên:

- Điều kiện tự nhiên:

+ Địa bàn: chủ yếu là khu vực Nam Bộ Việt Nam ngày nay, thuộc vùng hạ Mê Công. 

+ Nơi đây có vùng đồng bằng , màu mỡ thuận lợi phát triển nông nghiệp. 

+ Hệ thống kênh rạch chằng chịt, thuận lợi cho thuyền bè đi lại. 

- Cơ sở về xã hội:

- Văn minh Phù Nam có cội nguồn từ nền văn hoá tiền Óc Eo.

+ Khoảng cuối thiên niên kỉ I TCN, sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp và trao đổi hàng hoá ngày càng phát triển; cấu trúc làng nông - chài - thương nghiệp hình thành, chuẩn bị cho sự ra đời của các đô thị sơ khai ở một số vùng đất thuộc Nam Bộ. 

+ Từ thời văn hoá tiền Óc Eo, vùng đất này đã là nơi giao thoa, gặp gỡ của nhiều tộc người. Cư dân bản địa cư trú lâu đời kết hợp với những cư dân Nam Đảo di cư đến, họ cùng nhau xây dựng, phát triển và tạo nên tiền đề cho sự thành lập Vương quốc Phù Nam sau này.

- Ảnh hưởng từ văn minh Ấn Độ:

+ Được truyền bá chủ yếu thông qua hoạt động thương mại biển

+ Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ đến Phù Nam thể hiện trên các lĩnh vực: văn học, chính trị, tư tưởng, kiến trúc, tôn giáo.

Trả lời câu hỏi trang 107 SGK Lịch sử 10

1. Trình bày một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Phù Nam. 

Lời giải:

Nội dung	Thành tựu tiêu biểu
Nhà nước	Đầu công nguyên, Vương quốc Phù Nam ra đời Từ thế kỉ II-V: trở thành vương quốc hùng mạnh, có ảnh hưởng tại Đông Nam Á
Kinh tế	Phù Nam là trung tâm buôn bán thương mại Nghề thủ công và nông nghiệp phát triển
Đời sống vật chất	Ở: nhà sàn gỗ, lợp mái lá
	Đi lại: chủ yếu bằng thuyền trên sông, ngòi, kênh, rạch
	Lương thực, thực phẩm: lúa gạo, thịt, thủy, hải sản
	Trang phục: đàn ông đóng khố, ở trần; phụ nữ mặc váy, đeo trang sức
Đời sống tinh thần
	Tôn giáo:  Cư dân Phù Nam có tín ngưỡng thờ đa thần, duy trì tín ngưỡng phồn thực. Phật giáo, Hin-đu giáo
	Phong tục, tập quán: Chôn người chết bằng nhiều hình thức: thủy táng, hỏa táng, điểu táng… Khi gia đình có tang, người thân phải cạo đầu, cạo râu và mặc đồ trắng.

2. Hãy giới thiệu một số thành tựu tiêu mà em ấn tượng nhất

Lời giải:

- Em ấn tượng nhất về các sản phẩm kim hoàn và trang sức của cư dân Phù Nam.

+ Các sản phẩm kim hoàn và trang sức của Phù Nam rất đa dạng về loại hình (như: vòng tay, vòng cổ, khuyên tai, nhẫn…); phong phú về đề tài trang trí; được chế tác cầu kỳ, tinh xảo trên các loại nguyên liệu như: vàng, đá quý; đá màu; mã não; thủy tinh hoặc đất nung…

+ Sự tỉ mỉ, tinh tế của các sản phẩm kim hoàn và trang sức đã cho thấy sự khéo léo, tài hoa và kĩ thuật điêu luyện của cư dân Phù Nam.

Luyện tập

Trả lời câu hỏi trang 107 SGK Lịch sử 10

Lập bảng hệ thống hoặc vẽ sơ đồ tư duy về cơ sở hình thành các nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam. Em hãy cho biết những điểm giống và khác nhau về điều kiện hình thành các nền văn minh ấy.

Lời giải:

Nội dung	Văn lang- Âu Lạc	Chăm-pa	Phù Nam
Điều kiện tự nhiên	- Hình thành trên lưu vực con sông lớn - Giàu khoáng sản - Thuận lợi trồng lúa nước	- Hình thành, tồn tại và phát triển trên địa bàn các tỉnh miền Trung và một phần cao nguyên Trường Sơn.	- Địa bàn: khu vực Nam Bộ ngày nay - Thuận lợi phát triển nông nghiệp - Sông ngòi, kênh rạch chằng chịt
Cơ sở xã hội	- Cội nguồn từ văn hoá Phùng Nguyên (khoảng 4000 năm trước), phát triển rực rỡ trong thời kì văn hoá Đông Sơn. - Cư dân Việt cổ sống thành từng làng	- Cư dân Sa Huỳnh - Cơ cấu xã hội là dạng lãnh địa hay liên minh cụm làng	- Có cội nguồn từ nền văn hoá tiền Óc Eo. - Từ khoảng cuối thiên niên kỉ I TCN, cấu trúc làng nông - chài - thương nghiệp được hình thành - Cư dân bản địa kết hợp với cư dân Nam Đảo di cư đến, cùng xây dựng và phát triển nền văn minh.
Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ	X	- Ảnh hưởng bởi văn minh Ấn Độ qua tầng lớp thương nhân - Lĩnh vực: chữ viết, tôn giáo, mô hình tổ chức nhà nước, pháp luật.	- Ảnh hưởng bởi văn minh Ấn Độ thông qua thương mại biển. - Lĩnh vực: Văn hóa, chính trị, tư tưởng, kiến trúc, tôn giáo

* Những điểm giống nhau:

- Sự hình thành và phát triển của các nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam đều gắn với điều kiện tự nhiên tại lưu vực của những con sông lớn, như: sông Hồng, sông Cả, sông Mã… (văn minh Văn Lang – Âu Lạc); sông Thu Bồn (văn minh Chăm-pa) và sông Mê Công (văn minh Phù Nam).

- Cả ba nền văn minh Văn Lang- Âu Lạc, Chăm -pa, Phù Nam đều có nền nông nghiệp là chủ đạo, nông nghiệp lúa nước.

- Cơ cấu xã hội sống theo làng (mặc dù có thể có tên gọi khác nhau: liên minh cụm làng, bản, v.v..)

- Cư dân bản địa là những người đóng góp chủ yếu trong quá trình xây dựng nền văn minh của họ.

* Sự khác nhau giữa các nền văn minh:

- Văn minh Chăm pa và Phù Nam ảnh hưởng đậm nét bởi văn minh Ấn Độ, còn văn minh Văn Lang- Âu Lạc thì không bị ảnh hưởng bởi văn minh Ấn Độ.

- Văn minh Phù Nam và Chăm pa phát triển rất mạnh thương mại biển, còn Văn Lang- Âu Lạc thì yếu tố thương mại biển phát triển kém.

2. Hãy thống kê một số thành tựu tiêu biểu của các nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam theo gợi ý sau:

Thành tựu trên các lĩnh vực	Văn minh Văn Lang- Âu Lạc	Văn minh Chăm-pa	Văn minh Phù Nam
Sự ra đời nhà nước và tổ chức xã hội
Hoạt động kinh tế
Đời sống vật chất
Đời sống tinh thần

Lời giải:

Thành tựu trên các lĩnh vực	Văn minh Văn Lang- Âu Lạc	Văn minh Chăm-pa	Văn minh Phù Nam
Sự ra đời nhà nước và tổ chức xã hội	Nhà nước Văn Lang: cách ngày nay 2700 năm Nhà nước Âu Lạc (208 TCN- 179 TCN)	Năm 192, nhà nước Lâm Ấp ra đời, đến thế kỉ VII, đổi tên là Chăm-pa Bộ máy nhà nước được tổ chức theo chế độ quân chủ chuyên chế trung ương tập quyền.	Đầu công nguyên, vương quốc Phù Nam ra đời Từ thế kỉ II-V trở thành vương quốc hùng mạnh
Hoạt động kinh tế	Trồng lúa nước, chăn nuôi, đánh cá, thủ công nghiệp phát triển Đỉnh cao kỹ thuật đúc đồng	Sản xuất nông nghiệp kết hợp với thủ công nghiệp, khai thác lâm sản Buôn bán đường biển phát triển	Trung tâm buôn bán thương mại Nghề thủ công và nông nghiệp phát triển
Đời sống vật chất	Bữa ăn: cơm, rau, cá Lương thực chính: lúa gạo Trang phục: nữ mặc váy yếm, nam đón khố, cởi trần, đi chân đất.  Nhà ở: chủ yếu nhà sàn Đi lại: bằng đường thủy, phương tiện thuyền bè	Trang phục chính là “ka-ma”, vua quan đi dép, giày.  Phụ nữ đeo trang sức Nhà ở: nhà trệt xây bằng gạch nung	Ở: nhà sàn gỗ, lợp mái lá Đi lại: chủ yếu bằng thuyền Trang phục: đàn ông đóng khố, ở trần, nữ mặc váy, đeo trang sức
Đời sống tinh thần	Tín ngưỡng: thờ cúng tổ tiên, sùng bái tự nhiên Âm nhạc – nghệ thuật khá phát triển	Thờ cúng tổ tiên, sinh thực khí. Tiếp thu Phậ giáo, Hin-đu giáo, Hồi giáo	Tiếp thu các tôn giáo của Ấn Độ Nghệ thuật kim hoàn phát triển cao Có tục: hỏa táng, thủy táng, điểu táng.

Vận dụng 

Trả lời câu hỏi trang 107 SGK Lịch sử 10

1. Em hãy giải thích tại sao phiên bản của trống đồng Ngọc Lũ được Việt Nam lựa chọn làm quà tặng Liên Hợp quốc nhân dịp kỉ niệm 50 năm ngày thành lập tổ chức này?

Lời giải:

Phiên bản của trống đồng Ngọc Lũ được Việt Nam lựa chọn làm quà tặng Liên Hợp quốc nhân dịp kỉ niệm 50 năm ngày thành lập tổ chức này vì trống đồng Ngọc Lũ là một bảo vật đặc biệt linh thiêng của người Việt. Ở đó hội tụ cả một nền văn minh có niên đại cách đây đã trên 2.500 năm. Ở đó có đầy đủ yếu tố kỹ thuật đúc đồng, trình độ mỹ thuật và chế tác đồ đồng rất cao mà ngày nay chúng ta vẫn vô cùng thán phục. Trống đồng Ngọc Lũ là dấu ấn đặc biệt của thời đại các Vua Hùng dựng nước, là tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu cho tài năng sáng tạo của người Việt cổ, là biểu tượng của văn hóa Việt Nam.

2. Em hãy sưu tầm một số hình ảnh cho thấy sức sống trường tồn của những giá trị các nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam

Lời giải:

>>> Xem toàn bộ: Soạn Sử 10 Kết nối tri thức

-----------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Soạn Sử 10 Bài 11: Một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam trong bộ SGK Kết nối tri thức theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Toploigiai đã có đầy đủ các bài soạn cho các môn học trong các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Toploigiai để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!