[Sách mới] Soạn Sử 10 Bài 1 Cánh diều: Hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử

Hướng dẫn Soạn Sử 10 Bài 1: Hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử ngắn gọn nhất bám sát nội dung SGK Lịch sử 10 trang 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 bộ Cánh Diều theo chương trình sách mới. Mời bạn đọc tham khảo

Bài 1: Hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử trang 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 SGK Lịch sử 10 Cánh Diều

>>> Xem thêm: Tóm tắt Lý thuyết Sử 10 Bài 1 ngắn nhất Cánh Diều

1. Lịch sử, hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử

Trả lời câu hỏi trang 5 SGK lịch sử 10

Đọc thông tin và quan sát hình 1.1, 1.2, hãy:

- Trình bày khái niệm lịch sử. Phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử.

- Phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử qua sự kiện ngày 2-9-1945 ở Việt Nam.

- Giải thích khái niệm Sử học.

Lời giải:

- Khái niệm lịch sử có thể hiểu theo ba nghĩa chính như sau:

+ Thứ nhất, lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ của xã hội loài người.

+ Thứ hai, lịch sử là những câu chuyện về quá khứ hoặc tác phẩm ghi chép về quá khứ.

+ Thứ ba, lịch sử là một khoa học (còn gọi là Sử học) nghiên cứu về quá khứ của con người. Khoa học lịch sử nghiên cứu các sự kiện, hiện tượng đã diễn ra trong xã hội loài người và phát hiện ra quy luật phát sinh, phát triển của nó.

Hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử là hai yếu tố cơ bản gắn liền với khái niệm lịch sử

- Phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử.

Hiện thực lịch sử	Nhận thức lịch sử
+ Hiện thực lịch sử là toàn bộ những gì đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại một cách khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người (người nhận thức).	+ Nhận thức lịch sử là toàn bộ tri thức lịch sử, hiểu biết, những ý niệm và hình dung của con người về quá khứ (nhận thức về sự việc đã xảy ra).
+ Hiện thực lịch sử có trước	+ Nhận thức lịch sử có sau
+ Hiện thực lịch sử là duy nhất và không thể thay đổi được	+ Nhận thức lịch sử rất đa dạng và có thể thay đổi theo thời gian
+ Hiện thực lịch sử luôn khách quan	+ Nhận thức lịch sử vừa khách quan, vừa chủ quan

- Khái niệm Sử học:

Sử học là một khoa học nghiên cứu về quá khứ của con người. Khoa học lịch sử nghiên cứu về các sự kiện, hiện tượng đã diễn ra trong xã hội loài người và phát hiện ra quy luật phát sinh, phát triển của nó.

2. Đối tượng, chức năng, nhiệm vụ và nguyên tắc cơ bản của sử học

2.1. Đối tượng nghiên cứu

Trả lời câu hỏi trang 6 SGK Lịch sử 10

Đọc thông tin và quan sát hình 1.3, 1.4, hãy trình bày đối tượng nghiên cứu của Sử học. Cho ví dụ cụ thể.

Lời giải:

Từ hình 1.3, 1.4, ta có thể thấy đối tượng nghiên cứu của Sử học rất đa dạng và mang tính toàn diện, gồm toàn bộ những hoạt động của con người (cá nhân, tổ chức, cộng đồng, quốc gia hoặc khu vực….) trong quá khứ, diễn ra trên mọi lĩnh vực, như chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, quân sự, ngoại giao.

Ví dụ: Lịch sử của dân tộc Việt Nam bắt đầu từ thời Hùng Vương đến thời chống Mĩ cứu nước, Lịch sử Ngày Quân đội nhân dân Việt Nam 22/12,…

2.2. Chức năng và nhiệm vụ cơ bản của Sử học

Trả lời câu hỏi trang 7 SGK Lịch sử 10 SGK

Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Sơ đồ 1.1, hãy:

- Nêu chức năng và nhiệm vụ của Sử học. Cho ví dụ.

- Cho biết ý nghĩa đoạn trích trong bài tựa sách “Đại Việt sử kí tục biên” của Phạm Công Trứ.

Lời giải:

- Từ sơ đồ 1.1 ta có thể thấy chức năng của Sử học là khôi phục hiện thực lịch sử thật chính xác, khách quan (chức năng khoa học) và phục vụ cuộc sống của con người hiện tại thông qua những bài học kinh nghiệm được đúc kết 

- Nhiệm vụ của Sử học là cung cấp những tri thức khoa học về lịch sử và giáo dục, nêu gương.

-  Đoạn trích trong bài Tựa sách “Đại Việt sử kí tục biên” của Phạm Công Trứ có ý nghĩa như sau:

+ Chức năng và nhiệm vụ của Sử học vô cùng lớn trong việc ghi chép lai lịch sử của một quốc gia, một dân tộc.

+ Ghi chép lại những gì đã xảy ra trong quá khứ, làm bài học răn đe cho hậu thế chính là nhiệm vụ của Sử học.

2.3 Nguyên tắc cơ bản của Sử học

Trả lời câu hỏi trang 7 SGK Lịch sử 10 SGK

Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Bảng 1.2, hãy:

- Nêu ý nghĩa các nguyên tắc cơ bản của Sử học.

- Cho biết câu chuyện “Thôi Trữ giết vua” phản ánh nguyên tắc nào của Sử học. Ý nghĩa của câu chuyện này là gì?

Lời giải:

- Từ bảng 1.2, ta có thể thấy ý nghĩa của các nguyên tắc cơ bản như sau: 

+ Định hướng việc nghiên cứu cho các nhà sử học: bám sát mục tiêu, nhiệm vụ, phương pháp nghiên cứu,…

+ Giúp các nhà sử học hiểu rõ sứ mệnh, trách nhiệm, đạo đức của người viết lịch sử.

+ Phê phán các quan điểm sai trái, bảo vệ đến cùng lẽ phải, ủng hộ quan điểm khoa học, tiến bộ và nhân văn.

- Câu chuyện “Thôi Trữ giết vua” phản ánh nguyên tắc phê phán các quan điểm sai trái, bảo vệ đến cùng lẽ phải, ủng hộ quan điểm khoa học, tiến bộ và nhân văn của Sử học. Việc các quan viết Sử đã đúng viết đúng sự thật, dù bị chém đầu nhưng tất cả các đời đều làm đúng bổn phận và trách nhiệm của chính mình.

3. Các nguồn sử liệu và một số phương pháp cơ bản của Sử học

3.1. Các nguồn sử liệu

Trả lời câu hỏi trang 11 SGK Lịch Sử 10

Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Bảng 1.3, các hình từ 1.5 đến 1.9, hãy phân biệt các nguồn sử liệu và cho biết giá trị của mỗi loại hình sử liệu.

Lời giải:

-  Phân biệt các nguồn sử liệu:

-  Giá trị của mỗi loại hình sử liệu:

+ Sử liệu lời nói - truyền miệng mang giá trị tìm hiểu, khai thác đời sống tinh thần của người xưa, lưu truyền các kinh nghiệm sống, phê phán cái xấu và ca ngợi cái tốt.  Sử liệu lời nói - truyền miệng làm phong phú nguồn sử liệu của các thời kỳ xa xưa.

+ Sử liệu hiện vật là loại hình sử liệu nguyên thủy phản ánh xã hội loài người từ khi chưa có chữ viết. Sử liệu hiện vật đóng vai trò quan trọng, cung cấp cho nhà Sử học những thông tin như thời đại, điều kiện kinh tế, tự nhiên, hoạt động của con người.

+ Sử liệu hình ảnh sẽ cung cấp những hình ảnh chi tiết về sự kiện, hiện tượng, giúp nhà Sử học có khả năng tiếp cận, cảm nhận sự kiện sâu hơn từ nhiều khía cạnh.

+ Sử liệu thành văn là loại hình sử liệu chứa đựng thông tin lịch sử trong quá khứ để minh chứng cho trình độ phát triển của xã hội, phản ánh nhiều mặt cuộc sống của loài người.

3.2. Một số phương pháp cơ bản của Sử học

Trả lời câu hỏi trang 12 SGK Lịch Sử 10

- Đọc thông tin và quan sát các sơ đồ 1.2 và 1.3, hãy nêu những nét chính về một số phương pháp cơ bản của Sử học.

- Sơ đồ 1.3 phản ánh phương pháp nghiên cứu nào của Sử học?

Lời giải:

* Một số phương pháp cơ bản của Sử học:

- Phương pháp nghiên cứu bao gồm: Phương pháp lịch sử và phương pháp logic.

- Phương pháp trình bày bao gồm: Phương pháp lịch đại và phương pháp đồng đại.

- Phương pháp tiếp cận bao gồm: Phương pháp tiếp cận liên ngành.

=> Tùy vào mục đích, nhiệm vụ, đối tượng nghiên cứu mà nhà sử học sẽ lựa chọn các phương pháp cụ thể, tuy nhiên phương pháp lịch sử và các phương pháp logic vẫn là phương pháp chủ đạo trong nghiên cứu lịch sử.

* Sơ đồ 1.3 phản ánh phương pháp lịch đại. Trình bày lịch sử theo các mốc thời gian từ năm 1930- 1986 giúp người đọc thấy được tiến trình của lịch sử nước ta.

Luyện tập

Trả lời câu hỏi trang 12 SGK Lịch sử 10

Dựa vào kiến thức đã học, hãy giải thích lời phát biểu của Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Đại hội toàn quốc lần thứ hai của Hội Sử học (1988):” Lịch sử chỉ xảy ra duy nhất có một lần, nhưng do nhiều người viết và viết lại nhiều lần. Dù ở thời điểm nào, nhà sử học cũng phải thật trung thực, khách quan”.

Lời giải:

Thông qua lời phát biểu:” Lịch sử chỉ xảy ra duy nhất có một lần, nhưng do nhiều người viết và viết lại nhiều lần. Dù ở thời điểm nào, nhà sử học cũng phải thật trung thực, khách quan” của Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Đại hội toàn quốc lần thứ hai của Hội Sử học (1988), ta có thể hiểu như sau :

- Lịch sử chỉ diễn ra một lần duy nhất, dù cho có nhiều người viết lại các sự kiện ấy thì sự kiện ấy cũng chỉ xảy ra một lần, dòng chảy thời gian ấy sẽ không lặp lại nữa.

- Sử học cần phải dựa vào các nguồn tư liệu để khôi phục hiện thực lịch sử thật chính xác.

- Điều kiện tiên quyết để khôi phục lịch sử chính xác và cụ thể nhất đòi hỏi nhà sử học phải trung thực và có cái nhìn khách quan về lịch sử để tránh nhận thức phiến diện, một chiều và chủ quan theo ý kiến cá nhân. 

=> Tóm lại, ở bất cứ giai đoạn thời điểm nào, thì sự trung thực và khách quan của nhà sử học là yếu tố rất quan trọng trong quá trình nghiên cứu và tìm hiểu lịch sử.

Vận dụng

Trả lời câu hỏi trang 12 SGK Lịch sử 10

Câu 1. Hãy cho biết ý nghĩa câu nói Gioóc-giơ Ô-oen (người Anh): “Cách hữu hiệu nhất để hủy diệt một dân tộc là phủ nhận và xóa bỏ sự hiểu biết của họ về lịch sử của chính họ”.

Lời giải:

Câu nói “Cách hữu hiệu nhất để hủy diệt một dân tộc là phủ nhận và xóa bỏ sự hiểu biết của họ về lịch sử của chính họ” có ý nghĩa như sau:

- Đối với một quốc gia hay bất cứ một dân tộc nào, lịch sử dân tộc đóng vai trò quan trọng nhất.

- Cách thức thâm hiểm nhất để tận diệt một dân tộc về mặt lịch sử và văn hóa cũng như đồng hóa dân tộc đó là phủ nhận và xóa bỏ sự hiểu biết về lịch sử.

- Khi một dân tộc không biết nguồn gốc tổ tiên của chính mình, thì dân tộc đó đã mất đi một phần linh hồn của mình và cũng mất đi tinh thần dân tộc- sức mạnh để phản kháng, chống lại các thế lực bên ngoài.

Câu 2. Tìm kiếm thông tin và giới thiệu những nguồn sử liệu có thể khôi phục sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội) ngày 2-9-1945.

Lời giải:

Vào lúc 14 giờ ngày 2/9/1945, trong cuộc mít tinh tại vườn hoa Ba Đình, trước hàng chục vạn đồng bào, trên lễ đài trang nghiêm, thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. 

Những nguồn sử liệu có thể khôi phục sự kiện 2-9-1945:

- Sử liệu thành văn là Bản Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam được Hồ Chí Minh soạn thảo, hiện đang lưu giữ tại Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước.

- Sử liệu hình ảnh gồm những hình ảnh và những thước phim ngắn khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc Lập.

>>> Xem toàn bộ: Soạn Sử 10 Cánh diều

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Soạn Sử 10 Bài 1: Hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử trong bộ SGK Cánh Diều theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài soạn cho các môn học trong các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!