Soạn bài: Ánh trăng (ngắn nhất)

Hướng dẫn Soạn bài Ánh trăng ngắn nhất. Với bản soạn văn 9 ngắn nhất này các bạn sẽ chuẩn bị bài trước khi đến lớp nhanh chóng và nắm vững nội dung tác phẩm cô đọng và dễ dàng nhất.

Tác giả

1. Tiểu sử

- Nguyễn Duy tên khai sinh là Nguyễn Duy Nhuệ, sinh năm 1948, quê ở làng Quảng Xá, nay thuộc phường Đông Vệ, thành phố Thanh Hóa.

- Năm 1965, từng làm tiểu đội trưởng tiểu đội dân quân trực chiến tại khu vực cầu Hàm Rồng, một trọng điểm đánh phá ác liệt của không quân Mỹ trong những năm chiến tranh Việt Nam.

2. Sự nghiệp văn học

- Nguyễn Duy làm thơ rất sớm, khi đang còn là học sinh trường cấp 3 Lam Sơn, Thanh Hóa.

Khái quát tác phẩm Ánh trăng

I. Bố cục

- Phần 1: 2 khổ đầu: Hình ảnh ánh trăng gắn bó với tuổi thơ, với những năm tháng gian khổ.

- Phần 2: 2 khổ tiếp theo: sự xa lạ giữa người và trăng khi tác giả sống ở thành phố

- Phần 3: 2 khổ cuối: Những cảm xúc của tác giả khi bắt gặp lại trăng và cùng những suy ngẫm của tác giả

Soạn bài: Ánh trăng (ngắn nhất)

Câu 1 (trang 157 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Nhận xét

Bố cục của bài thơ được sắp xếp theo trình tự thời gian, từ quá khứ đến hiện tại, từng khổ thơ ghi lại dòng thời gian chuyển tiếp từ quá khứ đến hiện tại cuộc sống của tác giả ở thành phố.

Nhận thấy, khổ thơ làm nên bước ngoặt để tác giả bộc lộ cảm xúc là khổ thơ thứ. Đó khi đối mặt trực tiếp với ánh trăng, ngẩng mặt nhìn lên thấy bao nhiêu là hình ảnh đã từng rất gắn bó với tác giả hiện ra.

Câu 2 (trang 157 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Vầng trăng có nhiều tầng ý nghĩa

- Vầng trăng: vầng trăng của thiên nhiên, vũ trụ

- Vầng trăng: là người bạn tri kỷ của con người

- Vầng trăng: soi chiếu, chứng minh tình cảm trong sáng của con người

Chiều sâu tư tưởng của bài thơ được thể hiện rõ nhất ở khổ thơ cuối. Hình ảnh ánh trăng cứ soi sáng, tròn vành vạnh bao lâu nay, sống, con người lại vô tình đánh mất những giá trị xưa cũ mà thay đổi theo bước đi của thời gian, của cuộc sống. Vì những sự đổi thay và tác động của nhiều yếu tố, mà con người dường như quên mất đi hình ảnh ánh trăng bao lâu nay vẫn như thế. Câu thơ, “đủ cho ta giật mình”, đó là sự nhìn lại của tác giả, như một lời gợi nhắc, ánh trăng gợi ra những liên tưởng và nhắc nhở tác giả  về tình nghĩa, về quá khứ đẹp mà tác giả dường như lãng quên. Không chỉ riêng tác giả, mà hình ảnh ánh trăng mang ý nghĩa sâu sắc tình nghĩa con người, nhắc nhở con người đừng bao giờ quên đi những gì mình đã từng có về quá quá khứ tốt đẹp.

Câu 3 (trang 157 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Bài thơ  triển khai theo trình tự thời gian, từ quá khứ đến hiện tại. Ánh trăng và tác giả cùng xuất hiện trong thời gian quá khứ, và đến hiện tại, sự vật, sự việc nhiều thay đổi, nhưng chỉ con người thay đổi, còn Ánh trăng vẫn giữ trọn hình ảnh soi sáng, tròn vành vạnh như ngày nào

Âm hưởng bài thơ biến đổi linh hoạt theo cảm xúc, trạng thái của tác giả, khi nhẹ nhàng, khi trầm tư, khi lại thức tỉnh tác giả.

Câu 4 (trang 157 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1)

Bài thơ được viết vào năm 1975, tức là sau cuộc kháng chiến chống Mĩ, đất nước ta giành được hòa bình. Bấy giờ, những người chiến sĩ cách mạng nơi rừng núi trở về thành phố. Thành phố, một nơi đầy đủ tiện nghi, đèn điện, con người dường như lãng quên đi những ngày tháng tối tăm gian khó khi chiến đấu ở rừng.

Bài thơ là lời nhắc nhở, gửi gắm sâu sắc đến tất cả mọi người, đó là không bao giờ được lãng quên đi những ngày tháng vất vả gian lao để chúng ta có được ngày hôm nay. Hơn thế nữa, phải biết nhớ ơn những người đi trước, đã chiến đấu, hi sinh để cho chúng ta một cuộc sống hòa bình, tự do, đây cũng chính là biểu hiện của đạo lí sống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta

Luyện tập

Một thời gian khổ, vất vả trong những ngày tháng chiến đấu, ánh tráng là người bạn gắn bó, là người bạn tri kỷ tâm tình của tôi. Nhưng, kể từ ngày hòa bình đất nước, tôi trở về với phố thị đông vui, với ánh đèn điện khắp ngõ phố, dường như hình ảnh ánh trăng trở nên xa lạ với tôi. Trăng vẫn thế, vẫn ngang qua ngõ mỗi tối, vẫn soi sáng mọi nẻo đường, vẫn tròn vành vạnh và trong sáng,… Hóa ra, tôi đã quá vô tình, cuộc sống nơi thành thị đã thay đổi con người, tôi đã lãng quên đi những ngày đầu gắn bó với trăng, với rừng với núi, với những năm tháng vất vả có nhau của tôi và trăng. Ngẩng mặt nhìn trăng, tôi bỗng giật mình, tôi nhìn thấy quá khứ hiện gần, nhìn thấy tuổi thơ gần gũi, và thấy mình thật vô tình với trăng.

Kiến thức mở rộng bài Ánh Trăng

1. Vầng trăng trong quá khứ

- Hồi nhỏ sống với đồng, với sông, với bể -> Điệp từ “với” được lặp lại ba lần càng tô đậm thêm sự gắn bó chan hòa của con người với thiên nhiên, với những kí ức tươi đẹp của tuổi thơ. 

- “Hồi chiến tranh ở rừng” – những năm tháng gian khổ, ác liệt thời chiến tranh,“vầng trăng thành tri kỉ” - trăng là người bạn thân thiết, tri âm tri kỉ, là đồng chí cùng chia sẻ những vui buồn trong chiến trận với người lính – nhà thơ.

-> Hành quân giữa đêm, trên những nẻo đường chông gai ra mặt trận, những phiên gác giữa rừng khuya lạnh lẽo, những tối nằm yên giấc dưới màn trời đen đặc, người lính đều có vầng trăng bên cạnh. 

- “không…quên…vầng trăng tình nghĩa” -> thể hiện tình cảm thắm thiết với vầng trăng.

=>Vầng trăng đã gắn bó thân thiết với con người từ lúc nhỏ đến lúc trưởng thành,cả trong hạnh phúc và gian lao. Vầng trăng không những trở thành người bạn tri kỉ, mà đã trở thành “vầng trăng tình nghĩa” biểu tượng cho quá khứ nghĩa tình.

2. Vầng trăng trong hiện tại

- Hoàn cảnh sống: đất nước hòa bình.

-> Hoàn cảnh sống thay đổi: xa rời cuộc sống giản dị của quá khứ, con người được sống sung túc trong “ánh điện cửa gương” - cuộc sống đầy đủ, tiện nghi, khép kín trong những căn phòng hiện đại,xa rời thiên nhiên. 

- “Vầng trăng đi qua ngõ – như người dưng qua đường”:

+ Vầng trăng bây giờ đối với người lính năm xưa giờ chỉ là dĩ vãng, dĩ vãng nhạt nhòa của quãng thời gian xa xôi nào đó.

+ Biện pháp nhân hóa, so sánh-> “Vầng trăng tình nghĩa” trở thành “người dưng qua đường”. Vầng trăng vẫn “đi qua ngõ”, vẫn tròn đầy, vẫn thủy chung tình nghĩa, nhưng con người đã quên trăng, hờ hững, lạnh nhạt, dửng dưng đến vô tình.  Vầng trăng giờ đây bỗng trở thành người xa lạ, chẳng còn ai nhớ, chẳng còn ai hay biết.

-> Rõ ràng, khi thay đổi hoàn cảnh, con người có thể dễ dàng quên đi quá khứ, có thể thay đổi về tình cảm.Nói chuyện quên nhớ ấy, nhà thơ đã phản ánh một sự thực trong xã hội thời hiện đại.

- Con người gặp lại vầng trăng trong một tình huống bất ngờ:

+ Tình huống: mất điện, phòng tối om.

+ “Vội bật tung”: vội vàng, khẩntrương -> bắt gặp vầng trăng.

-> Đây là khổ thơ quan trọng trong cấu tứ toàn bài. Chính cái khoảnh khắc bất ngờ ấy đã tạo nên bước ngoặt trong mạch cảm xúc của nhà thơ.

3. Cảm xúc và suy ngẫm của tác giả trước vầng trăng

- Từ “mặt” được dùng với nghĩa gốc và nghĩa chuyển – mặt trăng, mặt người – trăng và người cùng đối diện đàm tâm.

- Với tư thế “ngửa mặt lên nhìn mặt” người đọc cảm nhận sự lặng im, thành kính và trong phút chốc cảm xúc dâng trào khi gặp lại vầng trăng: “có cái gì rưng rưng”. Rưng rưng của những niềm thương nỗi nhớ, của những lãng quên lạnh nhạt với người bạn cố tri; của một lương tri đang thức tỉnh sau những ngày đắm chìm trong cõi u mê mộng mị; rưng rưng của nỗi ân hận ăn năn về thái độ của chính mình trong suốt thời gian qua. Một chút áy náy, một chút tiếc nuối, một chút xót xa đau lòng, tất cả đã làm nên cái “rưng rưng”,cái thổn thức trong sâu thẳm trái tim người lính.

- Và trong phút giây nhân vật trữ tình nhìn thẳng vào trăng - biểu tượng đẹp đẽ của một thời xa vắng, nhìn thẳng vào tâm hồn của mình, bao kỉ niệm chợt ùa về chiếm trọn tâm tư. Kí ức về quãng đời ấu thơ trong sáng, về lúc chiến tranh máu lửa, về cái ngày xưa hồn hậu hiện lên rõ dần theo dòng cảm nhận trào dâng, “như là đồng là bể, như là sông là rừng”. Đồng, bể, sông, rừng,những hình ảnh gắn bó nơi khoảng trời kỉ niệm.

-> Cấu trúc song hành của hai câu thơ, nhịp điệu dồn dập cùng biện pháp tu từ so sánh, điệp ngữ và liệt kê như muốn khắc họa rõ hơn kí ức về thời gian gắn bó chan hòa với thiên nhiên, với vầng trăng lớn lao sâu nặng, nghĩa tình, tri kỉ. Chính thứ ánh sáng dung dị đôn hậu đó của trăng đã chiếu tỏ nhiều kỉ niệm thân thương, đánh thức bao tâm tình vốn tưởng chừng ngủ quên trong góc tối tâm hồn người lính. Chất thơ mộc mạc chân thành như vầng trăng hiền hòa, ngôn ngữ hàm súc, giàu tính biểu cảm như “có cái gì rưng rưng”, đoạn thơ đã đánh động tình cảm nơi người đọc.

- Hình ảnh “trăng cứ tròn vành vạnh” là tượng trưng cho quá khứ nghĩa tình, thủy chung, đầy đặn, bao dung, nhân hậu.

- Hình ảnh “ánh trăng im phăng phắc” mang ý nghĩa nghiêm khắc nhắc nhở, là sự trách móc trong lặng im. Chính cái im phăng phắc của vầng trăng đã đánh thức con người, làm xáo động tâm hồn người lính năm xưa. Con người “giật mình” trước ánh trăng là sự bừng tỉnh của nhân cách, là sự trở về với lương tâm trong sạch, tốt đẹp. Đó là lời ân hận, ăn năn day dứt, làm đẹp con người.

4. Giá trị nội dung

- Ánh trăng của Nguyễn Duy như một lời tự nhắc nhở về những năm tháng gian lao đã qua của cuộc đời người lính gắn bó với thiên nhiên, đất nước bình dị, hiền hậu.

- Bài thơ có ý nghĩa gợi nhắc, củng cố ở người đọc thái độ sống “uống nước nhớ nguồn”, ân nghĩa thủy chung cùng quá khứ.

5. Giá trị nghệ thuật

- Thể thơ 5 chữ, phương thức biểu đạt tự sự kết hợp với trữ tình.

- Giọng thơ mang tính tự bạch, chân thành sâu sắc.

- Hình ảnh vầng trăng – “ánh trăng” mang nhiều tầng ý nghĩa.

Các bài viết liên quan bài Ánh trăng:

• Tác giả, tác phẩm bài Ánh trăng
• Dàn ý phân tích bài Ánh trăng