Trả lời câu hỏi Hóa 10 Bài 6 Chân trời sáng tạo sgk trang 43, 44, 45, 46, 47, 48

Hướng dẫn Sách mới CTST Soạn Hóa 10 Bài 6: Xu hướng biến đổi một số tính chất của nguyên tử các nguyên tố, thành phần và một số tính chất của hợp chất trong một chu kì và nhóm ngắn gọn nhất bám sát nội dung SGK Hóa học 10 trang 43, 44, 45, 46, 47, 48 bộ Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Hi vọng, qua bài viết này các em học sinh có thể nắm vững nội dung bài và hiểu bài tốt hơn.

Bài 6: Xu hướng biến đổi một số tính chất của nguyên tử các nguyên tố, thành phần và một số tính chất của hợp chất trong một chu kì và nhóm trang 43, 44, 45, 46, 47, 48 SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo

>>> Xem thêm: Tóm tắt Lý thuyết Hóa 10 Bài 5 ngắn nhất Chân trời sáng tạo

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 43 SGK Hóa học 10

Kim loại kiềm là các kim loại nhóm IA, bao gồm: lithium (Li), sodium (Na), potassium (K), rubidium (Rb), caesium (Cs), francium (Fr). Chúng phản ứng được với nước và giải phóng khí hydrogen. Vậy khả năng phản ứng với nước của các kim loại trên có giống nhau hay không? Dựa vào bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học, chúng ta có thể giải thích được xu hướng biến đổi tính chất hóa học cơ bản của nguyên tử các nguyên tố không?

Lời giải:

- Trong một chu kì, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, lực hút giữa hạt nhân với các electron lớp ngoài cùng cũng tăng. Do đó, độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố có xu hướng tăng dần

- Trong một nhóm, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, bán kính nguyên tử tăng nhanh, lực hút giữa hạt nhân với các electron lớp ngoài cùng giảm, do đó độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố có xu hướng giảm dần

1. Bán kính nguyên tử

Trả lời câu hỏi trang 43 SGK Hóa học 10

Câu 1: Quan sát Hình 6.1, cho biết bán kính nguyên tử của các nguyên tố trong mỗi chu kì và trong mỗi nhóm A biến đổi như thế nào?

Lời giải:

- Trong mỗi chu kì, theo chiều từ trái sang phải bán kính nguyên tử có xu hướng giảm dần.

- Trong mỗi nhóm, theo chiều từ trên xuống dưới, bán kính nguyên tử có xu hướng tăng dần.

Câu 2: Xu hướng biến đổi bán kính nguyên tử của các nguyên tố trong mỗi chu kì và trong mỗi nhóm A do yếu tố nào gây ra?

Lời giải:

- Xu hướng biến đổi bán kính nguyên tử của các nguyên tố trong mỗi chu kì và trong mỗi nhóm A do điện tích hạt nhân nguyên tử gây ra.

- Trong một chu kì, điện tích hạt nhân nguyên tử tăng dần nên electron lớp ngoài cùng sẽ bị hạt nhân hút mạnh hơn, vì vậy bán kính nguyên tử của các nguyên tố có xu hướng giảm dần

- Trong một nhóm, theo chiều từ trên xuống dưới, số lớp electron tăng dần nên bán kính nguyên tử có xu hướng tăng.

Trả lời câu hỏi trang 44 SGK Hóa học 10

Luyện tập: Dựa vào xu hướng biến đổi bán kính nguyên tử của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn, em hãy sắp xếp các nguyên tố sau đây theo chiều tăng dần bán kính nguyên tử: Li, N, O, Na, K.

Lời giải:

- Các nguyên tố Li (Z = 3), N (Z = 7), O (Z = 8) cùng thuộc chu kì 2 trong bảng tuần hoàn.

Trong cùng một chu kì, theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân nguyên tử, bán kính nguyên tử có xu hướng giảm ⇒ Bán kính nguyên tử tăng dần theo thứ tự: O < N < Li (1)

- Các nguyên tố Li (Z = 3), Na (Z = 11), K (Z = 19) cùng thuộc nhóm IA trong bảng tuần hoàn.Trong cùng một nhóm, theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân nguyên tử bán kính nguyên tử có xu hướng tăng ⇒ Bán kính nguyên tử tăng dần theo thứ tự: Li < Na < K (2)

Từ (1) và (2) ⇒ Bán kính nguyên tử tăng dần theo thứ tự: O < N < Li < Na < K.

2. Độ âm điện

Trả lời câu hỏi trang 44 SGK Hóa học 10

Câu 3: Từ số liệu trong Bảng 6.1, nhận xét sự biến đổi giá trị độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố trong một nhóm và trong một chu kì. Giải thích.

Lời giải:

- Độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố nhóm A có xu hướng biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân:

   + Trong một chu kì: theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, lực hút giữa hạt nhân với các electron lớp ngoài cùng cũng tăng. Do đó, độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố có xu hướng tăng dần

   + Trong một nhóm, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, bán kính nguyên tử tăng nhanh, lực hút giữa hạt nhân với các electron lớp ngoài cùng giảm. Do đó độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố có xu hướng giảm dần

Câu 4: Hãy cho biết vì sao trong bảng 6.1, giá trị độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố nhóm VIIIA còn để trống.

Lời giải:

Các nguyên tố nhóm VIIIA là các nguyên tố khí hiếm (khí trơ). Mà các khí hiếm đã đạt cấu hình electron bền vững nên hầu như không nhường nhận electron. Mặt khác, độ âm điện là đại lượng đặc trưng cho khả năng hút electron của nguyên tử khi tạo thành liên kết hóa học nên không xác định được độ âm điện của khí hiếm.

Trả lời câu hỏi trang 45 SGK Hóa học 10

Luyện tập: Dựa vào xu hướng biến đổi độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố trong bảng tuần hoàn, em hãy sắp xếp các nguyên tố sau đây theo chiều tăng dần độ âm điện của nguyên tử: Na, K, Mg, Al

Lời giải:

- Na, Mg Al cùng thuộc chu kì 2

- Na, K đều cùng nhóm IA

- Trong 1 chu kì, tính từ trái sang phải, giá trị độ âm điện tăng => Giá trị độ âm điện: Na < Mg < Al (1)

- Trong 1 nhóm, đi từ trên xuống dưới, giá trị độ âm điện giảm => Giá trị độ âm điện: K < Na (2)

- Từ (1) và (2)

=> Sắp xếp các nguyên tố theo chiều tăng dần giá trị độ âm điện: K < Na < Mg < Al

3. Tính kim loại, tính phi kim

Trả lời câu hỏi trang 45 SGK Hóa học 10

Câu 5: Giải thích sự hình thành ion Na⁺ và ion F^-

Lời giải:

Na nhường 1 electron để trở thành Na⁺.

Hay có thể biểu diễn: Na → Na⁺ + 1e

F nhận 1 electron để trở thành F^-

Hay có thể biểu diễn: F + 1e → F^- 

Câu 6: Khả năng nhường hoặc nhận electron hóa trị của nguyên tử các nguyên tố nhóm A thay đổi như thế nào khi:

a) Đi từ đầu chu kì đến cuối chu kì?

b) Đi từ đầu nhóm đến cuối nhóm?

Lời giải:

Khả năng nhường hoặc nhận electron hóa trị của nguyên tử các nguyên tố nhóm A:

a. Đi từ đầu chu kì đến cuối chu kì, khả năng nhường electron hóa trị giảm dần, khả năng nhận electron hóa trị tăng dần

b. Đi từ đầu nhóm đến cuối nhóm, khả năng nhường electron hóa trị tăng dần, khả năng nhận electron hóa trị giảm dần

Trả lời câu hỏi trang 46 SGK Hóa học 10

Luyện tập: Dựa vào xu hướng biến đổi tính kim loại – phi kim của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn, hãy sắp xếp các nguyên tố sau đây theo chiều giảm dần tính kim loại: sodium, magnesium và potassium.

Lời giải:

- Na, Mg thuộc cùng chu kì 2

- Na, K thuộc cùng nhóm IA

- Trong cùng 1 chu kì, tính theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân, tính kim loại giảm dần => Tính kim loại Na > Mg (1)

- Trong cùng 1 nhóm, tính theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân, tính kim loại tăng dần => Tính kim loại K > Na (2)

- Từ (1) và (2)

=> Sắp xếp các nguyên tố theo chiều giảm dần tính kim loại: K > Na > Mg

4. Tính acid – base của oxide và hydroxide

Trả lời câu hỏi trang 46 SGK Hóa học 10

Câu 7: Từ các phản ứng của các oxide và hydroxide: Na₂O, NaOH, Al₂O₃, Al(OH)₃, SO₃, H₂SO₄ với các dung dịch HCl, KOH, hãy nhận xét tính acid, base của các oxide và hydroxide trên.

Lời giải:

Na₂O phản ứng với acid, không phản ứng với base ⇒ Na­₂O là basic oxide.

Al₂O₃ phản ứng với cả acid và base ⇒ Al₂O₃ là oxide lưỡng tính.

SO₃ phản ứng với base, không phản ứng với acid ⇒ SO₃ là acidic oxide.

NaOH phản ứng với acid, không phản ứng với base ⇒ NaOH là base.

Al(OH)₃ phản ứng với cả acid và base ⇒ Al(OH)₃ là hydroxide lưỡng tính.

H₂SO₄ phản ứng với base, không phản ứng với acid ⇒ H₂SO₄ là acid.

Câu 8: Quan sát bảng 6.2, hãy liên hệ xu hướng biến đổi tính acid tính base của oxide và hydroxide tương ứng với tính kim loại, phi kim của các nguyên tố trong chu kì.

Lời giải:

Trong một chu kì, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính base oxide của oxide và hydroxide tương ứng giảm dần, tính acid chúng tăng dần.

Trả lời câu hỏi trang 47 SGK Hóa học 10

Luyện tập: Dựa vào xu hướng biến đổi tính acid -  base của oxide và hydroxide tương ứng của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn, hãy sắp xếp các hợp chất sau đây theo chiều giảm dần tính acid của chúng: H₂SiO₃, HClO₄, H₂SO₄, H₃PO₄

Lời giải:

- Trong cùng 1 chu kì, tính từ trái trang phải, tính acid của hydroxide tương ứng của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn tăng dần

=> Sắp xếp theo chiều giảm dần tính acid: HClO₄ > H₂SO₄ > H₃PO₄ > H₂SiO₄

Trả lời câu hỏi trang 47 SGK Hóa học 10

Vận dụng: Aspartame là một chất làm ngọt nhân tạo, được sử dụng trong một số loại soda dành cho người ăn kiêng. Xác định vị trí của các nguyên tố tạo nên aspartame trong bảng tuần hoàn. Trong số các nguyên tố đó, nguyên tố nào có tính phi kim mạnh nhất?

Lời giải:

Các nguyên tố có trong phân tử aspartame gồm: C (Z = 6), H (Z = 1), N (Z = 7), O (Z = 8). Trong đó:

+ C (Z = 6) thuộc ô số 6, nhóm IVA, chu kì 2;

+ H (Z = 1) thuộc ô số 1, nhóm IA, chu kì 1;

+ N (Z = 7) thuộc ô số 7, nhóm VA, chu kì 2;

+ O (Z = 8) thuộc ô số 8, nhóm VIA, chu kì 2;

⇒ Các nguyên tố C (Z = 6), N (Z = 7), O (Z = 8) đều thuộc chu kì 2.

Trong một chu kì, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính phi kim tăng dần.

Bên cạnh đó H có tính phi kim yếu.

⇒ O có tính phi kim mạnh nhất

Bài tập

Trả lời câu hỏi trang 47, 48 SGK Hóa học 10

Bài 1: Nguyên tử của nguyên tố nào sau đây có bán kính nhỏ nhất?

A. Si (Z = 14)

B. P (Z = 15)

C. Ge (Z = 32)

D. As (Z = 33)

Lời giải:

Đáp án đúng là: B. Q, M, E, D

Trong một chu kì, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, bán kính nguyên tử giảm dần.

Trong một nhóm, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, bán kính nguyên tử tăng dần.

Si (Z = 14), P (Z = 15) cùng thuộc chu kì 3 ⇒ Bán kính: Si > P (1)

Si (Z = 14), Ge (Z = 32) cùng thuộc nhóm IVA ⇒ Bán kính: Ge > Si (2)

Từ (1), (2) ⇒ Ge > Si > P.

P (Z = 15), As (Z = 33) cùng thuộc nhóm VA ⇒ Bán kính: As > P (3).

Từ (1); (2); (3) có bán kính của P (Z = 15) là nhỏ nhất.

Bài 2: Bốn nguyên tố D, E, M, Q cùng thuộc một nhóm A trong bảng tuần hoàn, có số hiệu nguyên tử lần lượt là 9, 17, 35, 53. Các nguyên tố này được sắp xếp theo chiều tính phi kim tăng dần theo dãy nào sau đây?

A. D, Q, E, M

B. Q, M, E, D

C. D, E, M, Q

D. D, M, E, Q

Lời giải:

Đáp án đúng là: B. Q, M, E, D

D: số hiệu nguyên tử = 9 => nhóm VIIA, chu kì 2

E: số hiệu nguyên tử = 17 => nhóm VIIA, chu kì 3

M: số hiệu nguyên tử = 35 => nhóm VIIA, chu kì 4

Q: số hiệu nguyên tử = 53 => nhóm VIIA, chu kì 5

- Cả 4 nguyên tố đều thuộc nhóm VIIA.

- Trong cùng 1 nhóm, theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân, tính phi kim giảm dần

=> Sắp xếp theo chiều tính phi kim tăng dần: Q < M < E < D

Bài 3: Xét ba nguyên tố có cấu hình electron lần lượt là:

X. 1s²2s²2p⁶3s¹

Q: 1s²2s²2p⁶3s²

Z: 1s²2s²2p⁶3s²3p¹

Tính base tăng dần của các hydroxide là:

A. XOH < Q(OH)₂ < Z(OH)₃

B. Z(OH)₃ < XOH < Q(OH)₂

C. Z(OH)₃ < Q(OH)₂ < XOH

D. XOH < Z(OH)₂ < Q(OH)₂

Lời giải:

Đáp án đúng là: C. Z(OH)₃ < Q(OH)₂ < XOH

Dựa vào cấu hình electron ta thấy các nguyên tố trên đều thuộc chu kì 3 trong bảng tuần hoàn. Trong một chu kì, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính base của oxide và hydroxide tương ứng giảm dần.

⇒ Sắp xếp theo chiều tính base tăng dần: Z(OH)₃ < Q(OH)₂ < XOH.

Bài 4: Trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học hãy cho biết các nguyên tố nào có tính phi kim mạnh nhất. Giải thích.

Lời giải:

- Trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học nguyên tố F có tính phi kim mạnh nhất.

- Vì trong một chu kì, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính phi kim tăng dần. Trong một nhóm, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính phi kim giảm dần.

- Nguyên tố Flo nằm ở cuối chu kì 1 và đầu nhóm VIIA nên có tính phi kim mạnh nhất

Bài 5: Cho bảng số liệu sau:

Hãy vẽ đồ thị hoặc biểu đồ với hai đại lượng bán kính nguyên tử và độ âm điện trong bảng bằng số liệu trên. Quan sát và cho biết hai đại lượng này biến thiên như thế nào? Giải thích

Lời giải:

- Đồ thị với hai đại lượng bán kính nguyên tử và độ âm điện trong bảng bằng số liệu trên:

- Nhận xét:

Trong một nhóm:

+ Theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, bán kính nguyên tử tăng do số lớp electron tăng.

+ Theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, độ âm điện giảm. Vì số lớp electron tăng dần từ trên xuống dưới nên lực hút giữa hạt nhân với các electron lớp ngoài cùng giảm nên độ âm điện giảm.

>>> Xem toàn bộ: Soạn Hóa 10 Chân trời sáng tạo

-----------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Soạn Hóa 10 Bài 6: Xu hướng biến đổi một số tính chất của nguyên tử các nguyên tố, thành phần và một số tính chất của hợp chất trong một chu kì và nhóm trong bộ SGK Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Toploigiai đã có đầy đủ các bài soạn cho các môn học trong các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Toploigiai để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!