Phân tích điểm nhìn trong tác phẩm Hai đứa trẻ của Thạch Lam

Đề bài: Một trong những thành công về mặt nghệ thuật trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của nhà văn Thạch Lam là đã tạo được một điểm nhìn phù hợp. Bằng hiểu biết về tác phẩm, anh/chị hãy làm sáng tỏ.

1. Giải thích điểm nhìn nghệ thuật

- Khái niệm: Nhà nghiên cứu Nguyễn Thị Thu Thủy trong cuốn sách Điểm nhìn và ngôn ngữ trong truyện kể đã khẳng định điểm nhìn trong truyện kể chi phối tới quá trình quan sát và kể lại: "Điểm nhìn là vị trí, xuất phát điểm mà từ đó hiện thực được quan sát và kể lại". Tác giả Nguyễn Thị Hoài An trong luận án tiến sĩ của mình khẳng định “Điểm nhìn nghệ thuật trong tự sự là vị trí, chỗ đứng nhất định để nhìn nhận, xem xét, đánh giá sự vật, hiện tượng ...và sau đó kể, miêu tả, thể hiện chúng bằng hình thức của một tác phẩm nghệ thuật ngôn từ”. Cần lưu ý rằng vị trí, chỗ đứng không chỉ là vị trí trong không gian, thời gian mà còn là tầm nhận thức, trình độ, văn hóa, lứa tuổi, giới tính, trải nghiệm… của người kể chuyện. Từ điểm nhìn, chủ thể sẽ hướng cái nhìn vào một đối tượng cụ thể tức là từ điểm nhìn nghệ thuật người kể chuyện xác định thông tin trọng tâm (tiêu điểm) để kể, miêu tả và thể hiện thái độ, bình luận. 

Đọc tiếp: Bài viết chuyên sâu về Điểm nhìn nghệ thuật

2. Điểm nhìn trong tác phẩm “Hai đứa trẻ”

2.1. Điểm nhìn của ai? 

Trong tác phẩm nhà văn đã lựa chọn được điểm nhìn rất phù hợp với câu chuyện. Tác phẩm được kể chuyện từ điểm nhìn của nhân vật Liên là một cô bé có tâm hồn nhạy cảm. Hoàn cảnh và trải nghiệm của Liên có ảnh hưởng đến điểm nhìn là gia đình vốn ở Hà Nội, vì thầy Liên mất việc, gia đình sa sút nên phải về quê. Mẹ Liên làm nghề hàng xáo và giao cho hai chị em trông coi một gian hàng tạp hóa nhỏ thuê lại của bà lão móm. Cuộc sống hàng ngày ở nơi phố huyện nghèo nàn, bế tắc, tù đọng đã khiến tâm hồn Liên trở nên có nhiều suy tư. 

2.2. Miêu tả cái gì? Và dưới cái nhìn của anh ta thì cái được miêu tả hiện ra như thế nào? 

Điểm nhìn kể chuyện đã dẫn đến kiểu phương thức kể chuyện nhà văn giấu mình và dựa vào điểm nhìn của nhân vật để kể chuyện. Bởi vậy trong tác phẩm nhà văn có thể:

+ Trước hết đó là điểm nhìn thể hiện trong không gian, thời gian. Khách thể chịu sự chi phối của điểm nhìn nghệ thuật là bức tranh thiên nhiên và cuộc sống con người ở phối huyện nghèo từ lúc chiều muộn đến lúc đêm khuya.

+ Đi sâu vào mọi ngõ ngách nội tâm của nhân vật để miêu tả cảm nhận, tâm trạng của Liên trước bức tranh thiên nhiên, đời sống và tâm trạng đợi tàu, tâm trạng khi đoàn tàu đi qua.

a. Bức tranh thiên nhiên, đời sống hiện lên qua điểm nhìn của nhân vật Liên (Điểm nhìn trong không gian, thời gian)

- Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống con người lúc chiều muộn

- Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống con người lúc đêm tối

b. Thế giới nội tâm của nhân vật Liên

(Điểm nhìn xuất phát từ cảm xúc, tư tưởng, trải nghiệm, vốn sống… của một cô bé có tâm hồn nhạy cảm)

- Tâm trạng lúc chiều muộn

- Tâm trạng lúc đêm tối

- Tâm trạng khi chờ tàu

- Tâm trạng khi tàu đến

- Tâm trạng khi tàu qua

3. Điểm nhìn thể hiện phong cách nghệ thuật nhà văn Thạch Lam và chiều sâu nội dung, tư tưởng

- “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam  là một truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Thạch Lam. Lựa chọn điểm nhìn nghệ thuật của một nhân vật nhà văn đã nhập thân vào nhân vật, tựa vào nhân vật để kể chuyện, kể, tả, bình luận với tầm nhìn của nhân vật. Vì thế truyện ít sự kiện, hành động, không có cốt truyện, không tạo ra những tình huống truyện éo le, nghịch cảnh mà đi sâu vào thế giới nội tâm của hai đứa trẻ, đặc biệt là của nhân vật Liên với những rung động, cảm xúc mơ hồ, mong manh mà thật tinh tế. Lối viết văn mềm mại, trữ tình, trong sáng, giàu hình ảnh và nhạc điệu cùng các hình ảnh có tính biểu tượng rất hấp dẫn. Tác phẩm như một “bài thơ trữ tình đượm buồn”, là một tiếng nói trữ tình thầm kín, nhẹ nhàng nhưng thấm thía vô cùng. 
- Thể hiện chiều sâu tư tưởng, nội dung và quan điểm văn chương tiến bộ của Thạch Lam: Thông qua tâm trạng đợi tàu của chị em Liên và Anh, tác phẩm thể hiện giá trị hiện thực, tư tưởng nhân đạo sâu sắc và kín đáo thể hiện tinh thần yêu nước. Nhà văn thể hiện sự quan tâm đến cuộc sống của những con người nghèo khổ, muốn văn chương trở thành thứ vũ khí thanh cao và đắc lực làm cho cuộc sống con người trở nên tốt đẹp hơn.

Tag: #diemnhinghethuat#haiduatre