Phân tích bài thơ Viếng lăng Bác

Phân tích bài thơ Viếng lăng Bác

          Bác Hồ vị lãnh tụ vĩ đại kính yêu của dân tộc, cuộc đời của Bác giống như cuốn tiểu thuyết vĩ đại, mà hậu thế mai sau kính cẩn muốn mượn linh hồn của nó để hóa thành những dòng thơ dâng lên tưởng niệm Người. Viếng lăng Bác là tiếng thơ đầy xúc động như thế của Viễn Phương kính dâng lên Bác.

“Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác,

Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát,

Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam,

Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng”

        Ngay từ những vần thơ đầu tiên, tiếng thơ nghe đã thật nghẹn ngào, xúc động. Cách xưng hô “con-Bác”, khiến hình ảnh vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc bỗng chốc hiện lên như hình ảnh người cha già kính yêu. Ở đây Viễn Phương đã vơi bớt nỗi đau cho người đọc khi dùng biện phạm nói giảm nói tránh “thăm”, khiến cho câu thơ rưng rưng niềm xúc động. Câu thơ mở đầu gợi ra không gian giống như cuộc hành trình trở về với cõi thiêng bình yên, tĩnh lặng, để gặp gỡ và dâng nén tâm hương đến người cha già kính yêu. Không gian xung quanh giống như cũng đang nhuốm một màu buồn thương. Hàng tre xanh bát ngát đứng lặng trong bão táp mưa sa, vẫn hiên ngang, thẳng hàng đầy kiêu hãnh và quật cường giống như vẻ đẹp của người Việt Nam trong kháng chiến, dẫu có trong tình thế ngàn cân treo sợi tó, cũng vẫn lấy tinh thần thép để chiến đấu đến cùng.

 “Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng

Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ”

          Có thể nói, nhà thơ thật sự tài tình khi sử dụng rất đắt hình ảnh mặt trời. Bởi trong thiên nhiên, đối với muôn loài, mặt trời là nguồn sống bất diệt, là ánh sáng chiếu rọi muôn loài, là vẻ đẹp bất tử vĩnh hằng của tạo hóa; lấy cái trường cữu vĩ đại cao thượng của mặt trời trong tự nhiên để làm một vế đối rất chỉnh cho hình ảnh mặt trời là Bác trong câu thơ dưới: "Một mặt trời trong lăng rất đỏ". Như thế, hình tượng Người hiện lên cũng thật vĩ đại, mang vẻ đẹp vĩnh hằng, bất tử, Bác cũng giống như mặt trời của tự nhiên, đã soi rọi ánh sáng và lí tưởng của Đảng đến muôn người, Bác cũng dùng toàn bộ trái tim nhiệt thành yêu nước thương dân nồng nàn tha thiết của mình để một lòng vì nước vì dân. Sự cống hiến, hy sinh vĩ đại của Bác đã được Viễn Phương ẩn dụ đầy nghệ thuật qua hình ảnh “mặt trời”. Đúng thế, mặt trời là nguồn sống, sự sống, sự ra đi của Người hẳn đã khiến thẳm sâu lòng người nỗi buồn hoang hoải, do đó, đoàn người đến viếng thăm Bác dường như muốn dành tất cả sự trang nghiêm thành kính kết tràng hoa tươi thắm nhất dâng kính Người:

Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ

Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân.

“Bác nằm trong giấc ngủ bình yên

Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền”

Vẫn biết trời xanh là mãi mãi

Mà sao nghe nhói ở trong tim!”

         Kìm nén đau thương, nghẹn ngào, Viễn Phương viết Người như đang trong giấc ngủ bình yên, giữa một vầng trăng sáng dịu hiền. Lại một lần nữa hình ảnh vầng trăng xuất hiện, ánh trăng đã nhiều lần bầu bạn cùng Bác những khi thức bàn việc quân, những đêm canh khuya “chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”, ánh trăng gõ cửa khi tin thắng trận...và nay, ánh trăng lại soi sáng, kề cận Người khi Người đã yên giấc ngàn thu. Tưởng như sự ra đi của Người, khiến thiên nhiên cũng lặng lẽ xót thương, cũng nghẹn ngào rơi lệ, để rồi câu thơ cuối, giọt nước mắt như trào ra trên trang giấy trắng, làm hoen nét mực buồn, sự ra đi của Bác là một nỗi mất mát lớn của cả dân tộc, dù dặn lòng ngừng xót thương, vẫn không thể nào vơi đi nỗi tiếc thương vô hạn, tiếng nhói ở trong tim, là tiếng khóc xé lòng, là tiếng thơ cuối cùng dâng lên Người như một niềm thành kính thiêng liêng.

         Mỗi câu thơ của Viễn Phương trở đi bao nhớ thương, bao kính yêu gửi đến Bác ở nơi xa, có lẽ tận tận lâu về sau nữa, những câu thơ ấy vẫn sống mãi trong lòng người con đất Việt, để đời đời cất lên khúc vĩ thanh bất tận ca ngợi và nhớ ơn Bác.

Các bài viết liên quan:

Tác giả - Tác phẩm: Viếng lăng bác (Hoàn cảnh sáng tác, Tóm tắt, Nội dung, Sơ đồ tư duy)

Soạn bài: Viếng lăng Bác (ngắn nhất)