Nghĩa đen là gì?

Câu hỏi: Nghĩa đen là gì?

Trả lời: 

- Nghĩa đen là nghĩa đơn thuần, bề mặt, được thể hiện qua 1 từ, 1 câu nào đó. Hay nói cách khác, đây là nghĩa ban đầu, nghĩa chính mà từ, câu đó thể hiện.

Cùng Top lời giải tìm hiểu về nghĩa đen nhé!

1. Nghĩa đen là gì?

Nghĩa đen là nghĩa đơn thuần, bề mặt, được thể hiện qua 1 từ, 1 câu nào đó. Hay nói cách khác, đây là nghĩa ban đầu, nghĩa chính mà từ, câu đó thể hiện.

Có thể coi nghĩa đen là nghĩa gốc của từ hoặc câu nào đó. Thông thường, người ta để ý trước tiên đến nghĩa gốc, sau đó mới suy ngẫm về nghĩa bóng sâu xa ẩn sau.

2. Nghĩa bóng là gì?

Nghĩa bóng là nghĩa mà được suy ra từ nghĩa đen của từ hay của câu. Hay còn gọi là nghĩa ẩn sau đó. Thông thường phải đặt vào hoàn cảnh cụ thể mới có thể tìm được chính xác nghĩa bóng trong câu.

3. Hiện tượng từ có nhiều nghĩa

Chúng ta thường thấy từ một từ có nhiều nghĩa được chuyển từ một nghĩa chính. Đây gọi là hiện tượng từ nhiều nghĩa. Một từ không nhất thiết là phải có nhiều nghĩa. Từ nào có thể gọi tên về nhiều sự vật, hiện tượng hay biểu thị nhiều khái niệm khác nhau có trong thực tế thì cũng được xem là từ nhiều nghĩa.

Ví dụ:

– “Tủ lạnh”: đồ dùng chạy bằng điện có tác dụng làm lạnh để bảo quản thức ăn và làm đá. Từ này chỉ có một nghĩa duy nhất chứ không có nghĩa chuyển nào khác.

– Từ “miệng” cũng có nhiều nghĩa:

+ “Cái miệng”: chỉ một bộ phận nằm trên mặt.

+ “Miệng ăn”: chỉ bản thân một con người, chỉ các loại chi phí tiêu dùng của người đó trong gia đình.

Lưu ý: Cần phân biệt được nghĩa đen và nghĩa bóng của một từ với hiện tượng từ nhiều nghĩa.

4. Nghĩa đen, nghĩa bóng trong ca dao, tục ngữ

– Ca dao, tục ngữ thường xuất hiện hai lớp nghĩa khác nhau. Lớp nghĩa đầu tiên là nghĩa nổi trên bề mặt câu chữ gọi là nghĩa đen của câu. Từ nghĩa đen còn có lớp nghĩa ẩn phía sau gọi là nghĩa bóng.

– Trong ca dao, tục ngữ thường sử dụng lớp nghĩa bóng ẩn đằng sau lớp nghĩa đen để tăng tính biểu cảm cho câu. Nó thường là những lời khuyên của ông cha nên phải cắt nghĩa để hiểu cho rõ.

– Một số câu ca dao, tục ngữ và nghĩa của chúng:

+ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”

- Nghĩa đen: Ăn là hành động của cơ miệng, trồng là hành động gieo hạt, cắm cây để sinh sôi, phát triển; “quả” là trái thụ sau cùng của chu kỳ sinh trưởng của cây. Khi ăn quả cuối cùng phải nhớ đến người đã trồng ra cây đó.

- Nghĩa bóng: “Ăn” là hưởng thụ; “quả” là thành quả. Cả câu có nghĩa bóng khi chúng ta hưởng thụ thành quả phải biết ghi nhớ và biết ơn đến những người đã làm ra thành quả đó.

+ “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”

- Nghĩa đen: Đi đến một nơi, học thêm được nhiều điều

- Nghĩa bóng: Khuyên con người tích cực đi ra ngoài xã hội học hỏi, chắt lọc nhiều kiến thức.

+ “Có công mài sắt có ngày nên kim”

- Nghĩa đen: “Sắt” là vật liệu thô, nặng; “kim” là vật nhỏ dùng để khâu vá. Nghĩa đen bỏ ra công sức miệt mài để mài sắt rồi có ngày sắt to hóa kim nhỏ.

- Nghĩa bóng: Khuyên con người chăm chỉ, bền bỉ thì dù việc lớn nhỏ sẽ thành công vượt qua.

+ “Giấy rách phải giữ lấy lề”

- Nghĩa đen: “Rách” là hiện tượng bị thủng không còn nguyên vẹn, “lề” chỉ phần thừa ra của một trang giấy để viết thẳng theo mép lề cho ngay ngắn.

- Nghĩa bóng: “Rách” là đói kém, hoạn nạn; “lề” là nề nếp, truyền thống, gia phong. Nghĩa bóng muốn nói rằng dù con người ta có rơi vào hoàn cảnh hoạn nạn, khó khăn đến đâu cũng phải biết giữ gìn cái truyền thống, nề nếp, gia phong của gia đình, của ông bà tổ tiên.

+ “Đừng thấy sóng cả mà ngã tay chèo”

- Nghĩa đen: “Sóng” hiện tượng của nước biển dâng lên đánh vào bờ, “tay chèo” là bộ phận dùng để chèo thuyền. Nghĩa đen là đừng thấy sóng lớn mà buông tay chèo làm lật thuyền.

- Nghĩa bóng: “Sóng” ẩn dụ cho những khó khăn, thử thách lớn lao trong cuộc sống, “tay chèo” biểu thị cho con đường cách thức mà chúng ta đi. Cả câu muốn nói rằng đừng vì những khó khăn trước mắt mà nản chí, bỏ cuộc, buông bỏ sự lựa chọn của mình. Khuyên con người ta phải có ý chí vượt qua mọi thử thách.