Mối quan hệ biện chứng giữa nội dung và hình thức? Phê phán chủ nghĩa hình thức trong hoạt động thực tiễn?

Mối quan hệ biện chứng giữa nội dung và hình thức? Phê phán chủ nghĩa hình thức trong hoạt động thực tiễn?

Lời giải:

Nội dung là tổng hợp tất cả những mặt, những yếu tố, những quá trình tạo nên sự vật. Hình thức là phương thức tồn tại và phát triển của sự vật, là hệ thông các mối liên hệ tương đối bền vững giữa các yếu tố” của sự vật đó.

Nội dung và hình thức thông nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau trong một sự vật hiện tượng. Các yếu tố cấu thành nên sự vật, hiện tượng, các quá trình vừa góp phần tạo nên nội dung, đồng thời lại vừa tham gia vào các mối liên hệ tạo nên hình thức. Do đó, nội dung và hình thức không tách rời nhau mà gắn bó hết sức chặt chẽ với nhau. Không có hình thức nào lại không có nội dung, ngược lại không có nội dung nào lại không tồn tại trong hình thức xác định. Tính chất của mối quan hệ giữa nội dung và hình thức hết sức phức tạp. Cùng một nội dung được biểu hiện ra nhiều hình thức, và một hình thức cũng có thể chứa đựng nhiều nội dung.

Trong quá trình vận động, phát triển của sự vật, nội dung quyết định hình thức. Nội dung là một động nhất, khuynh hướng chủ đạo của nó là biến đổi. Hình thức là mặt tương đối bền vững của sự vật, nên khuynh hướng chủ đạo là ổn định. Sự phát triển của sự vật bao giờ cũng bắt đầu từ sự biến đổi phát triển của nội dung. So với nội dung, hình thức cũng biến đổi nhưng chậm hơn. Khi nội dung biến đổi đến một mức độ nhất định thì hình thức buộc phải biến đổi theo cho phù hợp với nội dung mới.

Nội dung luôn giữ vai trò quyết định hình thức, những hình thức có tính độc lập tương đối, tác động trở lại nội dung. Nếu hình thức phù hợp với nội dung sẽ tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy nội dung phát triển. Ngược lại nếu hình thức không phù hợp với nội dung thì hình thức sẽ ngăn cản, kìm hãm sự phát triển của nội dung. Nội dung và hình thức có thể chuyển hóa cho nhau trong quá trình phát triển của sự vật.

Xem xét cải tạo sự vật hiện tượng phải toàn diện, đồng bộ cả nội dung và hình thức. Trên cơ sở nội dung, xuất phát từ nội dung, phải nhạy bén kịp thời phát hiện những mâu thuẫn giữa nội dung và hình thức, từ đó kiên quyết tạo ra những hình thức phù hợp hay không phù hợp với nội dung đăng biến đổi nhằm thúc đẩy nhanh hoặc kìm hãm sự phát triển đó tùy theo yêu cầu của hoạt động thực tiễn.

Tránh tuyệt đối hóa hoặc tách rời giữa nội dung và hình thức. Kiên quyết chống chủ nghĩa hình thức. Đó thực chất là tuyệt đối hóa vai trò của hình thức đối với nội dung, xem thường nội dung. Quan điểm này không chỉ sai lầm về lý luận, mà còn có hại về mặt thực tiễn. Bởi nó không chỉ kìm hãm sự phát triển của sự vật, làm suy giảm, vô hiệu hóa mọi cố gắng của các chủ thể, thậm chí tạo ra những phản tác dụng, gây nên những hậu quả khôn lường, nhất là các hoạt động trên lĩnh vực chính trị, xã hội.