- Hiểu rõ chương trình tiểu học và quan điểm dạy học tích hợp thể hiện trong chươn trình các môn học. Nhận biết rõ các nội dung được tích hợp giáo dục trong các môn học và hoạt động giáo dục ở tiểu học.

- Lựa chọn phương pháp, kĩ thuật dạy học phù hợp với việc dạy học tích hợp.

- Lập được kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục.

II. Nội dung nghiên cứu- học tập

1. Hình thức nghiên cứu

- Cá nhân tự nghiên cứu các văn bản hướng dẫn của Phòng GD&ĐT, Sở GD&ĐT và Bộ GĐ&ĐT.

- Thực hiện tự nghiên cứu qua tài liệu, mạng Internet và kết hợp với việc trao đổi thông qua các buổi sinh hoạt chuyên môn cấp trường, các buổi hội thảo.

2. Các văn bản đã nghiên cứu

- Module 12: Lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở tiểu học

-Thực hiện Thông tư số 32/2011/TT- BGDĐT ngày 08 tháng 8 năm 2011 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Ban hành Chương trình bồi dưỡng thường xuyên giáo viên tiểu học;

3. Những nội dung đã tiếp thu được sau khi nghiên cứu tài liệu kết hợp với nghiên cứu các văn bản chỉ đạo của Ngành GD&ĐT trong năm học ................

3.1. Tìm hiểu chương trình tiểu học và quan điểm dạy học tích hợp; các nội dung được tích hợp giáo dục trong các môn học và hoạt động giáo dục ở tiểu học

*Chương trình tiểu học và quan điểm dạy học tích hợp

Mục tiêu tích hợp chương trình nhằm:

- Giảm só lượng môn học.

- Phát triển năng lực cho học sinh.

- Tăng cường thực hành ứng dụng giải quyết các vấn đề gần gũivới cuộc sống hằng ngày.

Cụ thể, tích hợp lĩnh vực khoa học tự nhiên và khoa học xã hội ở tiểu học sẽ:

- Cung cấp cho học sinh những thuật ngữ và khái niệm khoa học cơ bản nhằm giúp các em hiểu bản thân và thế giới xung quanh.

- Cung cấp cho học sinh cơ hội để phát triển kĩ năng, thói quen tư duy và thái độ cần thiết để khám quá khoa học.

- Chuẩn bị cho học sinh hiểu biết về cộng đồng, xã hội , có kĩ năng tham gia các hoạt động xã hội để các em có thể hòa nhập, sống có ích cho xã hội.

- Giúp học sinh đánh giá được khoa học ảnh hưởng đến con người và môi trường như thế nào.

* Các hình thức tích hợp chương trình:

- Có nhiều hình thức tích hợp chưng trình khác nhau. Tích hợp nội dung là hình thức nối kết nội dung trong nộibộ môn học và giữa các môn học với nhau. Có thể chia làm 3 hình thức (hoặc 3 mức độ) như sau:

- Kết hợp lồng ghép (fusion)

Đây là mức đầu tiên của tích hợp; theo đó, những nội dung nào đó sẽ được kết hợp vào chương trình môn học độc lập đã có sẵn.

+ Nội dung tích hợp được thể hiện qua việc gắn nội dung môn học với đời sống thực tiễn, lồng ghép nội dung về dân số, môi trường… trong những nội dung phù hợp; hướng vào sự hình thành và phát triển năng lực hành động, năng lực giải quyết vấn đề. Học sinh tìm tòi, xạy dựng kiến thức mới từ kiến thức đã biết và vốn thực tiễn cuộc sống.

+ Áp dụng một số biện pháp nhằm thể hiện quan điểm tích hợp trong tài liệu giáo khoa, tài liệu giáo viên và các hướng dẫn chỉ đạo thực hiện như: nội dung sách giáo khoa giúp học sinh xây dựng kiến thức từ những kinh nghiệm của cá nhân và gắn với đời sống (làm cho học tập có ý nghĩa) , hình thành và phát triển năng lực làm việc độc lập, làm việc theo nhóm năng lực giải quyết tình huống trong thực tế…

Việc thích hợp trong nội bộ môn học có ưu điểm là môn học không bị phá vỡ,giảm được một số nội dung trùng lặp, không thiết thực. Tuy nhiên với phương án này hiệu quả thích hợp sẽ không cao, vì đặc trưng bộ môn vẫn chiếm ưu thế, việc hình thành và phát triển năng lực giải quyết tình huống phức tạp bị hạn chế và không giảm số môn học.

- Đa môn:

Các môn học là riêng rẽ, nhưng có những chủ đề/vấn đề được tích hợp vào các môn.

Vấn đề được tích hợp trong nhiều môn nhưng theo đặc điểm từng môn Tích hợp nội dung của nhiều môn học khác nhau trong một chủ đề. Xây dựng các chủ đề tự chọn bắt buộc ở lớp 8,9 đối với môn lịch sử và địa lí dưới dạng những dự án. Các chủ đề này yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức kĩ năng của các bộ môn riêng rẽ. Cách này có ưu điểm là môn học truyền thống không bị thay đổi nhiều, giảm được nhiều hơn các nội dung trùng lập không thiết thực, đồng thời lại không gây xáo trộn trong nhà trường, việc học có ý nghĩa hơn do học sinh tham gia các dự án, học sinh được vận dụng kiến thức, kĩ năng của các bộ môn nhiều hơn. Tuy nhiên dạy học thao dự án, học sinh chưa có kinh nghiệm làm dự án. Nên cần bồi dưỡng nhiều hơn và vấn đề dánh giá sẽ phức tạp hơn.

- Liên môn:

Chương trình tạo ra các chủ đề vấn đề chung các khái niệm hoặc các kĩ năng liên môn được chú trọng giữa các môn mà không phải là từng môn riêng biệt.

Xây dựng môn học mới bằng cách liên kết một số môn học với nhau thành môn học mới nhưng vẫn có những phần mang tên riêng của từng môn học.

Ví dụ: Nội dung kiến thức địa lí tự nhiên của môn Địa lí có thể sẽ đượcxây dựng với các môn học như sinh học, hóa học, vật lý; nội dung kiến thức đại lí, kinh tế xã hội có thể kết hợp với kiến thức môn lịch sử hoặc một môn nào đó có quan hệ gần gũi theo quan điểm tích hợp.

Với phương án này mỗi môn học có chung mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học và đánh giá, cấu trúc bài trong SGK. Nội dung chủ yếu được chia thành các phần chủ yếu mang tên phân môn. Mỗi phần có những chủ đề nhất định. Ví dụ: Phần 1: Địa lí, Phần 2: Lịch sử. Một giáo viên có thể dạy cả hai nội dung, hoặc mỗi giáo viên dạy một phần theo chuyên môn được đào tạo.

Ưu điểm của phương pháp này là loại bỏ nhiều hơn các vấn đề trùng lặp không thiết thực; hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đềtương đối phức tạp tốt hơn; hình thành và phát triển được những kiến thức và kĩ năng xuyên môn; giảm được số đầu sách; vận dụng các kiến thức liên môn thường xuyên hơn.

Nhược điểm của phương pháp này là ở chỗ: xây dựng môn học mới là một điều khó khăn, vì các chủ đề cho từng phân môn phải được lựa chọn và cần được cấu trúc lại; gây xáo trộn trong chỉ đạo và quản lí giáo dục; cần bồi dưỡng giáo viên cẩn thận hơn về nội dung và phương pháp dạy học; ngoài ra phương pháp này còn có thể gặp khó khăn về mặt tâm lí chuyên môn và tâm lí xã hội.

3.2. Lựa chọn phương pháp-kĩ thuật dạy học phù hợp với việc dạy học tích hợp

3.2.1. Định hướng về phương pháp dạy học theo định hướng tích hợp

Cần có một chiến lược dạy học trong đó kết hợp các phương pháp, các quá trình và hình thức hoạt động nhằm phát triển năng lực nhận thức, bồi dưỡng năng lực tự học một cách tích cực, chủ động, sang tạo cho học sinh. Giờ học phải tạo bối cảnh của đời sống thực phù hợp với học sinh càng nhiều càng tốt. Trong tài liệu hướng dẫn tăng cường giáo dục kĩ năng sống trong một số môn học ở tiểu học đã nêu rất rõ các bước lên lớp giúp học sinh phát huy trải nghiệm, có nhiều cơ hội thể hiện tính tích cực sang tạo trong việc tiếp nhận kiến thức mới và được tăng cường thực hành, vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã học thực tiễn vào đời sống.

Trong thực hiện dạy học tích hợp, cần chú trọng dạy học qua tình huống, học bằng các hoạt động, học qua các trải nghiệm, học theo dự án…Một số phương pháp giải quyết vấn đề, hương pháp kiến tạo, hương pháp dự án, phương pháp sử dụng thiết bị và phương tiện dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông…cần được thực hiện trong tất cả các môn học một cách linh hoạt và hiệu quả.

Các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh cần được vận dụng linh hoạt, tạo điều kiện cho học sinh được khám phá, điều tra, tìm tòi, đánh giá, thu thập và xử lí thông tin, giải quyết vấn đề, được làm việc độc lập kết hợp với làm việc hợp tác…

Để thực hiện dạy học tích hợp một cách hiểu quả, theo quan điểm của các nhà sư phạm thì phương pháp dạy học phù hợp nhất đối với việc dạy học nói chung và dạy học tích hợp nói riêng là dạy học dựa trên sự khám phá, tìm tòi (thí nghiệm, thảo luận, kiểm tra khám phá, đi thực tế, nghiên cứu dự án,…). Vận dụng phương pháp dạy học này sẽ phát triển ở học sinh năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sang tạo…đồng thời rèn kĩ năng hợp tác, kĩ năng giao tiếp và các kĩ năng quá trình khoa học (quan sát, phân loại, đo đạt, dự đoán, đưa ra giải quyết, đưa ra kết luận…). Đồng thời cần tăng cường các hoạt động thực tế và các giờ học trong phòng thí nghiệm.

Phương pháp dạy học dự án khá phù hợp với việc dạy học tích hợp. Việc học tập của học sinh sẽ có hậu quả hơn do được tìm hiểu và vận dụng nội dung tích hợp của các môn học hoặc các nội dung tích hợp vào một môn học, khiến cho kiến thức trở nên thiết thực và có ý nghĩa hơn đối với học sinh vì có sự gắn kết giữa kiến thức lí thuyết với đời sống thực tiễn. Học sinh được hoạt động chủ động, độc lập, sang tạo thông qua các bước thực hiện dự án như: lập kế hoạch (chọn chủ đề nghiên cứu, lập kế hoạch thực hiện dự án), thực hiện dự án (thu thập thông tin, xử lí thông tin), tổng hợp kết quả (thu thập, xử lí số liệu, viết báo cáo, trình bày kết quả và đánh giá dự án…)

Việc xây dựng và dạy học chủ đề để tích hợp theo phương pháp dạy học dự án có ưu điểm sau:

- Nội dung tích hợp có tính thiết thực và có ý nghĩa đối với học sinh.

- Các chuyên gia môn học giúp giáo viên xây dựng các chủ đề tích hợp ở mỗi lớp sao cho mỗi lớp có khoảng 2 dự án trong một năm học.

- Giáo viên có thể dạy được, học sinh có thể học được nếu được tập huấn và quy định về thời lượng.

- Không phải xây môn học mới nên ít gây xáo trộn.

- Học sinh được phát triển năng lực liên môn, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hoạt động chủ động, sang tạo…nên học tập hứng thú hơn.

Đồng thời với việc lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp trong dạy học tích hợp, phải thực hiện các phương pháp và kĩ thuật đánh giá đa dạng: trắc nghiệm khách quan, tự luận, bài kiểm tra viết, bảng quan sát, báo cáo, sự hoàn thành các bài kiểm tra, các cuộc phỏng vấn, hồ sơ…Yêu cầu đánh giá học sinh một cách toàn diện: các kiến thức khoa học cơ bản, khả năng khám phá và áp dụng khoa học để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày, sự hứng thú trong khoa học, sự nhận biết các giá trị khoa học, sự tham gia tích cực trong học tập môn khoa học, sự hợp tác, thái độ giải quyết vấn đề một cách hiệu quả và sang tạo…

3.2.2. Điều kiện để tiến tới dạy học tích hợp các môn học trong nhà trường

- Để tiến tới dạy học tích hợp các môn học trong nhà trường, trước hết cần đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ chuyên gia về tích hợp môn học để tiến dần tới việc thực hiện tích hợp môn học theo hướng chung của nhiều nước.

- Thiết kế lại nội dung SGK các môn học theo hướng tích hợp. Có đội ngũ tác giả chương trình và SGK giỏi về chuyên môn, có kinh nghiệm sư phạm, kinh nghiệm biên soạn chương trình, viết SGK mới. Cần đầu tư cho cả khâu xây dựng chương trình và biên soạn SGK để tạo sự đồng bộ, tránh tình trạng chương trình thì mới nhưng cách soạn SGK thì vẫn cũ.

- Bồi dưỡng và nâng cao năng lực cho đội gũ giáo viên để có thể đáp ứng được yêu cầu dạy học tích hợp. Nâng cao đội ngũ chất lượng giáo viên-nhân tố hang đầu quyết định thành công của sự nghiệp giáo dục-thông qua việc nâng cao chất lượng tuyển chọn đầu vào các trường sư phạm, chất lượng đào tạo sinh viên, cải cách chương trình, đổi mới phương pháp dạy học, chú trọng tập huấn và đào tạo lại đội ngũ giáo viên đứng lớp, đặc biệt về phương pháp dạy học tích hợp, cùng với chế độ ưu đãi và tôn vinh đối với đội ngũ này.

- Thiết kế lại chương trình đào tạo giao viên trong các trường sư phạm từ mục tiêu đến nội dung, phương pháp để chuẩn bị cho năng lực đội ngũ giáo viên khi thực hiện chương trình tích hợp.

- Đổi mới cách thức tổ chức quản lí trong nhà trường, cách kiểm tra và đánh giá kết quả học tập theo hướng tích hợp.

- Tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị dạy học theo hướng tích hợp môn học. Đổi mới trang thiết bị và thiết kế phòng học để phù hợp với việc tổ chức lớp học theo tinh thần mới.

- Thay đổi cách thi cử, kiểm tra, đánh giá phù hợp với chương trình, SGK cũng như phương pháp dạy học mới.

2. Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên module TH12 số 2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG .........

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
---------------------

BÀI THU HOẠCH

BỒI DƯỠNG THƯỜNG XUYÊN GIÁO VIÊN

Module TH12: Lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở tiểu học

Năm học: ..............

Họ và tên: ..............................................................................................................

Đơn vị: ..................................................................................................................

I. Chương trình tiểu học và quan điểm DH tích hợp

1. Mục tiêu tích hợp

Mục tiêu tích hợp chương trình nhằm giảm số lượng môn học; phát triển năng lực cho HS; tăng cường thực hành ứng dụng, giải quyết các vấn đề gần gũi cuộc sống. Cụ thể tích hợp lĩnh vực khoa học tự nhiên và khoa học xã hội sẽ cung cấp cho HS những thuật ngữ, khái niệm khoa học cơ bản để các em hiểu thêm về bản thân và thê giới xung quanh; tạo cho HS phát triển KN, thói quen, tư duy...khám phá khoa học; chuẩn bị cho HS hiểu biết về cộng đồng xã hội, các em có thể hòa đồng trong cuộc sống. Bên cạnh đó giúp HS đánh giá được khoa học ảnh hưởng đến môi trường và con người như thế nào.

2. Các hình thức tích hợp

Có nhiều hình thức tích hợp chương trình khác nhau. Tích hợp nội dung là hình thức nối kết nội dung trong nội bộ môn học và giữa các môn học với nhau. Có thể chia làm 3 hình thức:

- Một là kết hợp lồng ghép: Đây là mức đầu tiên của tích hợp; theo đó những nội dung nào đó sẽ được kết hợp vào chương trình môn học độc lập đã có sẵn.

- Hai là hình thức tích hợp đa môn: Các môn học là riêng lẽ nhưng có những chủ đề, vấn đề được tích hợp vào các môn. Theo đặc điểm từng môn để tích hợp các môn học khác nhau trong một chủ đề. Cách này có ưu điểm là môn học truyền thống không có gì thay đổi, giảm được các nội dung trùng lặp, HS vận dụng KT-KN của các môn nhiều hơn. Tuy nhiên cách này GV chưa có kinh nghiệm dạy học theo dự án.

- Ba là tích hợp liên môn: Xây dựng môn học mới bằng cách liên kết một số môn học với nhau thành một môn học mới nhưng cũng có những phần mang tên riêng của từng môn học. Ưu điểm là loại bỏ được nội dung trùng lặp; hình thành được kiến thức kĩ năng xuyên mộc, giảm được số đầu sách, vận dụng kiến thức liên môn thường xuyên. Nhược điểm là ở chổ xây dựng môn học mới là khó khăn; gây xáo trộn trong quản lí chỉ đạo; phải bồi dưỡng GV về nội dung pp, gặp khó khăn về mặt tâm lí chuyên môn.

3. Nội dung tích hợp trong các môn học và hoạt động giáo dục

Nội dung tích hợp được thể hiện trong các môn học và các hoạt động như sau:

* Môn tiếng Việt:

Nội dung được xây dựng theo quan điểm tích hợp. Tích hợp theo chiều ngang và chiều dọc.

Tích hợp theo chiều ngang là tích hợp theo nguyên tắc đồng quy giữa các phân môn với nhau, giữa kiến thức TV với các mảng kiến thức văn học, thiên nhiên, con người, xã hội; giữa các KT-KN-TĐ; giữa các kĩ năng đọc, viết, nghe, nói. Hướng tích hợp này được thực hiện thông qua hệ thống chủ điểm học tập. Theo quan điểm tích hợp như trên thì các phân môn (kể chuyện, tập đọc...) được tập hợp lại quanh một chủ điểm, các nhiệm vụ cung cấp kiến thức và rèn luyện kĩ năng được gắn bó chặt chẽ với nhau.

Tích hợp theo chiều dọc là tích hợp ở một đơn vị KT và KN theo nguyên tắc đồng tâm. Kiến thức lớp trên bao gồm kiến thức lớp dưới nhưng được mở rộng hơn. Đây là giải pháp nâng dần kiến thức góp phần hình thành phẩm chất mới của nhân cách.

* Môn địa lí và lịch sử

Ở các lớp 1 đến 3 nhiều kiến thức địa lí, lịch sử được lòng ghép trong chủ đề của môn TNXH. Lên lớp 4,5 hai môn ĐL-LS tách riêng nhưng khi dạy học lại có những nội dung có liên quan mật thiết giữa hai phần. Vì vậy chúng ta cần thay đổi thứ tự nội dung và liên hệ những kiến thức gần nhau; đồng thời liên hệ bài học với những nét đặc thù tiêu biểu của lịch sử địa lí địa phương.

Trong những năm gần đây có nhiều kiến thức mới đã được tích hợp vào môn địa lí như: Giáo dục bảo vệ môi trường; giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục dân số...; các nội dung giáo dục bảo vệ tài nguyên và biển đảo, ứng phó với biến đổi khí hậu cũng được tích hợp vào các môn học trong đó có môn ĐL&LS.

* Môn MT, ÂN, Thủ công

Được kết hợp lại thành môn Nghệ thuật nhằm giảm số đầu môn học ở tiểu học, đồng thời để tích hợp các nội dung mang tính nghệ thuật.

II. Phương pháp lựa chọn địa chỉ tích hợp; xác định mức độ tích hợp trong các bài học của từng môn học.

a. Phương pháp

PPDH tích hợp là lồng ghép nội dung tích hợp vào các bài dạy, tùy theo từng môn học mà lồng ghép tích hợp ở các mức độ như liên hệ, lồng ghép bộ phận, toàn phần,...từ đó giáo dục và rèn kĩ năng sống, giá trị sống cho học sinh.

* Phương pháp.

- Phương pháp trực quan; phương pháp điều tra; phương pháp thảo luận; phương pháp đóng vai.

* Việc phát triển và thực hiện chương trình sau 2000 theo định hướng dạy học tích cực đã làm thay đổi quan niệm và cách biên soạn, cách sử dụng sách giáo khoa: chuyển từ quan niệm là "pháp lệnh", là một tài liệu chứa đựng kiến thức có sẵn để giáo viên truyền đạt cho học sinh" sang là "phương tiện chính thức để định hướng cho giáo viên tổ chức hoạt động học tập nhằm giúp học sinh tự học, tự phát hiện, tự chiếm lĩnh tri thức mới, biết vận dụng chúng theo năng lực của từng cá nhân. Sự thay đổi quan niệm về sách giáo khoa đòi hỏi các nhà biên soạn sách giáo khoa phải thay đổi cấu trúc nội dung theo hướng tích hợp nhằm:

+ Giải quyết sự mất cân đối giữa khối lượng, mức độ nội dung từng giai đoạn học tập

+ Tăng cường sự hỗ trợ nhau giữa các nội dung trong từng môn học và giữa các môn học, xoá bỏ những trùng lặp, tăng khả năng thực hành, vận dụng.

+ Gia tăng các hoạt động thực hành.

Xuất bản : 04/02/2021 - Cập nhật : 05/02/2021

Module TH12: Lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở Tiểu học