Lý thuyết Sinh 12 bài 10 | Áp dụng 3 bộ sách KNTT, CD, CTST

I. Di truyền giới tính

1. Nhiễm sắc thể giới tính

- NST giới tính: là một loại NST chứa các gene quy định giới tính của một sinh vật, các gene quy định tính trạng liên quan đến giới tính và không liên quan đến giới tính.

- NST giới tính có thể tồn tại thành cặp tương đồng (XX, ZZ) hoặc không tương đồng (XY, ZW).

2. Di truyền giới tính

- Hệ thống NST giới tính: động vật có vú, ruồi giấm... con cái XX, con đực XY; châu chấu, dế... con cái XX, con đực XO; chim, cá, côn trùng... con cái ZW, con đực ZZ; loài ong, kiến không có NST giới tính.

- Giới tính thường được xác định dựa vào sự có mặt của các loại NST giới tính, tuy nhiên ở một số loài giới tính có thể phụ thuộc vào một số yếu tố khác không phải giới tính.

II. Di truyền liên kết với giới tính

1. Thí nghiệm của Morgan phát hiện ra sự di truyền liên kết với nhiễm sắc thể X

Phòng thí nghiệm của Morgan về sau được gọi là "phòng thí nghiệm ruồi” với đối tượng độc đáo và thuận lợi cho nghiên cứu là ruồi giấm.

Pt/c→ F1 100% tính trạng mắt đỏ

F1xF1 F2 3 đỏ:1 trắng.

Tính trạng do một cặp gene quy định, mắt đỏ là trội hoàn toàn so với tính trạng mắt trắng.

Tính trạng mắt trắng phân bố không đều ở hai giới, chủ yếu biểu hiện ở con đực →

Tính trạng do một gene quy định nằm trên NST giới tính X không có allele tương ứng trên Y.

- Di truyền liên kết với giới tính là sự di truyền tính trạng do gene năm trên NST giới tính quy định. Di truyền liên kết giới tính dẫn đến kết quả kiểu hình khác nhau giữa hai giới và kết quả phép lai thuận nghịch.

- Gene năm trên NST giới tính X không có allele tương ứng trên Y:

+ Tuân theo quy luật di truyền chéo: Bổ truyền cho con gái, mẹ truyền cho con trai;

+ Tính trạng thường gặp ở cá thể có cặp XY hơn so với cá thể có cặp XX.

2. Di truyền liên kết với nhiễm sắc thể Y

Gene năm trên NST giới tính Y không có allele tương ứng trên X:

+ Tuân theo quy luật di truyền thẳng: Bố truyền cho con trai;

+ Bố bị bệnh tất cả các con trai đều bị bệnh.

III. Ứng dụng của di truyền liên kết với giới tính

- Trong chăn nuôi và trồng trọt, có thể dựa vào các tính trạng liên kết với giới tính để sớm phân biệt được đực, cái; điều chỉnh tỉ lệ đực, cái theo mục tiêu sản xuất.

- Người ta dựa vào NST giới tính để xác định những bệnh, hội chứng liên quan tới bất thường NST ở người.