Soạn KHTN 8 Cánh diều Bài 42: Cân bằng tự nhiên và bảo vệ môi trường

Hướng dẫn Soạn KHTN 8 Cánh diều Bài 42: Cân bằng tự nhiên và bảo vệ môi trường ngắn gọn, hay nhất theo chương trình Sách mới

Bài 42: Cân bằng tự nhiên và bảo vệ môi trường

Lý thuyết Khoa học tự nhiên 8 Cánh Diều Bài 42: Cân bằng tự nhiên và bảo vệ môi trường

Mở đầu trang 193 Bài 42 KHTN lớp 8: Quan sát chuỗi thức ăn ở hình 42.1 và cho biết nếu rắn bị tiêu diệt quá mức sẽ dẫn tới hậu quả gì.

Trả lời:

Nếu rắn bị tiêu diệt quá mức sẽ dẫn tới hậu quả là: Số lượng đại bàng sẽ giảm do bị thiếu nguồn thức ăn. Còn số lượng chuột sẽ tăng lên nhanh chóng do không còn bị rắn kìm hãm số lượng, dẫn đến gây thiệt hại lớn cho mùa màng do chuột sử dụng lúa làm thức ăn.

Câu hỏi 1 trang 193 KHTN lớp 8: Lấy thêm ví dụ thể hiện sự cân bằng tự nhiên.

Trả lời:

Ví dụ thể hiện sự cân bằng tự nhiên: Sự cân bằng tự nhiên xảy ra giữa quần thể sâu và chim ăn sâu: Khi số lượng chim tăng cao, chim ăn nhiều sâu → số lượng sâu giảm → không đủ thức ăn cho chim sâu → số lượng chim sâu giảm → số lượng sâu tăng. Như vậy, số lượng sâu và chim ăn sâu luôn được duy trì ở mức cân bằng.

Câu hỏi 2 trang 194 KHTN lớp 8: Nêu một số hoạt động của người dân ở địa phương em có thể làm mất cân bằng tự nhiên.

Trả lời:

Một số hoạt động của người dân có thể làm mất cân bằng tự nhiên như: Chặt phá rừng, săn bắt, tiêu diệt quá mức các loài động vật hoang dã, du nhập vào hệ sinh thái các loài sinh vật lạ, gây ô nhiễm môi trường sống: xả rác bừa bãi, lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, xả nước thải công nghiệp chưa qua xử lí,…

Câu hỏi 3 trang 194 KHTN lớp 8: Nêu ý nghĩa của một số biện pháp bảo vệ động vật hoang dã.

Trả lời:

Ý nghĩa của một số biện pháp bảo vệ động vật hoang dã:

Biện pháp	Ý nghĩa của biện pháp
- Xây dựng kế hoạch hành động quốc gia về tăng cường kiểm soát các hoạt động săn bắn, buôn bán động vật hoang dã.	- Răn đe, ngăn chặn , từ đó, giúp giảm thiểu tối đa các hành vi săn bắn, buôn bán động vật hoang dã.
- Tổ chức các hoạt động tuyên truyền nâng cao ý thức cộng đồng về bảo vệ các loài động vật hoang dã,…	- Giúp người dân hiểu rõ về vai trò và tầm quan trọng của việc bảo vệ các loài động vật hoang dã, từ đó, nâng cao ý thức bảo vệ động vật hoang dã.
- Bảo vệ các khu rừng và biển; Xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên, các vườn quốc gia,…	- Giúp bảo vệ môi trường sống của các loài động vật hoang dã.

Luyện tập 1 trang 194 KHTN lớp 8: Liệt kê 10 loài động vật trong danh sách các loài có nguy cơ tuyệt chủng ở Việt Nam. Địa phương em có loài nào trong danh sách kể trên không?

Trả lời:

* 10 loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng ở Việt Nam như: 

- Khỉ đuôi dài Hatinh (Pygathrix hatinhensis)

- Voi đầu bằng (Elephas maximus indicus)

- Sóc mũi hẹp (Prosciurulus abstrusus)

- Sư tử biển (Neophocaena phocaenoides)

- Hổ rừng (Panthera tigris)

- Voi rừng (Elephas maximus)

- Lạc đà hai bướu (Camelus bactrianus)

- Gấu đỏ (Ursus thibetanus)

- Sóc đỏ (Dremomys pyrrhomerus)

- Nhím châu Á (Manis javanica)

* Gợi ý: HS tra cứu xem địa phương mình có loài nào nằm trong danh sách các loài có nguy cơ tuyệt chủng hay không.

Câu hỏi 4 trang 195 KHTN lớp 8: Quan sát hình 42.3 và cho biết con người đã tác động đến môi trường bằng những cách nào qua các thời kì.

Trả lời:

Con người tác động đến môi trường qua các thời kì:

- Thời kì nguyên thủy: Con người chủ yếu khai thác thiên nhiên thông qua hình thức hái lượm và săn bắn. Tác động đáng kể của con người đối với môi trường là con người biết dùng lửa để nấu nướng thức ăn, sưởi ấm và xua đuổi thú dữ,… làm cho nhiều cánh rừng rộng lớn bị đốt cháy.

- Thời kì xã hội nông nghiệp: Hoạt động trồng trọt và chăn nuôi ở thời kì này đã dẫn tới việc chặt phá và đốt rừng lấy đất canh tác, chăn thả gia súc và định cư. Hoạt động cày xới đất canh tác góp phần làm thay đổi đất và tầng nước mặt, dẫn tới nhiều vùng đất bị khô cằn và suy giảm độ màu mỡ.

- Thời kì xã hội công nghiệp: Máy móc ra đời đã tác động mạnh mẽ đến môi trường sống; nền nông nghiệp cơ giới hóa tạo ra nhiều vùng trồng trọt lớn; công nghiệp khai khoáng phát triển đã phá đi rất nhiều diện tích rừng trên Trái Đất. Đô thị hóa ngày càng tăng đã lấy đi nhiều vùng đất rừng tự nhiên và đất trồng trọt. Bên cạnh đó, một số hoạt động của con người cũng góp phần cải tạo môi trường.

Câu hỏi 5 trang 195 KHTN lớp 8: Việc phá hủy rừng đã gây ra những hậu quả gì cho môi trường tự nhiên?

Trả lời:

Hậu quả của việc phá hủy rừng đối với môi trường tự nhiên:

Làm mất đi nguồn thức ăn, nơi ở của nhiều sinh vật → Làm phá hủy và suy thoái các hệ sinh thái tự nhiên, làm mất đa dạng sinh học.

Làm gia tăng lượng khí CO2 trong không khí → Gây ra hiện tượng hiệu ứng nhà kính dẫn đến biến đổi khí hậu với hàng loạt các thảm họa môi trường nặng nề như lũ lụt, hạn hán,…

Làm mất độ che phủ và giữ đất → Gây ra hiện tượng xói mòn, sạt lở đất, giảm lượng nước ngầm,…

Câu hỏi 6 trang 195 KHTN lớp 8: Nêu một số nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường.

Trả lời:

Một số nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường:

Do khí thải từ quá trình đốt cháy nhiên liệu trong sản xuất công nghiệp và giao thông vận tải; quá trình đun nấu trong các hộ gia đình; do cháy rừng.

Do lạm dụng hóa chất bảo vệ thực vật: thuốc trừ sâu, diệt cỏ, diệt nấm bệnh,…

Do các chất phóng xạ từ các nhà máy điện nguyên tử; từ các vụ thử vũ khí hạt nhân.

Do chất thải không được thu gom và xử lí đúng cách tạo môi trường cho các vi sinh vật gây bệnh phát triển.

Do quá trình xây dựng, sinh hoạt, khai thác,… thải ra các vật liệu rắn.

Do nước thải từ các nhà máy, hoạt động sản xuất,…

Câu hỏi 7 trang 196 KHTN lớp 8: Hiện tượng cháy rừng đã tác động như thế nào đến môi trường?

Trả lời:

Tác động của hiện tượng cháy rừng đến môi trường:

- Gây ô nhiễm môi trường không khí: Khói bụi, khí thải từ cháy rừng gây ô nhiễm môi trường không khí.

- Làm mất đi môi trường sống và tính mạng của nhiều loài sinh vật dẫn đến mất đa dạng sinh học.

- Làm giảm độ che phủ của rừng dẫn đến nhiều hậu quả môi trường lâu dài khác như: thoái hóa, xói mòn đất; suy giảm nguồn nước ngầm; gia tăng hiện tượng hiệu ứng nhà kính;….

Câu hỏi 8 trang 196 KHTN lớp 8: Nêu thêm một số biện pháp làm giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Trả lời:

Một số biện pháp khác giúp làm giảm thiểu ô nhiễm môi trường:

- Phục hồi rừng và trồng nhiều cây xanh.

- Hạn chế phát triển dân số quá nhanh.

- Sử dụng các vật liệu thay thế thân thiện với môi trường.

- Đi bộ hoặc sử dụng xe đạp thay thế cho xe máy, ô tô khi có thể.

- Xây dựng hệ thống xử lí chất thải chăn nuôi.

- Đưa ra các giải pháp cưỡng chế hành chính, xử lý hình sự đủ tính răn đe đối với các hành vi gây ô nhiễm môi trường.

- Tuyên truyền và giáo dục để nâng cao hiểu biết và ý thức của mọi người trong việc bảo vệ môi trường.

Thực hành trang 196 KHTN lớp 8: Lập kế hoạch và tiến hành tìm hiểu tình trạng ô nhiễm môi trường (đất, nước, không khí) ở địa phương em. Viết báo cáo thu hoạch theo các hướng dẫn sau:

- Tên môi trường.

- Ảnh chụp hiện trạng ô nhiễm.

- Chỉ ra các tác nhân gây ô nhiễm.

- Đề xuất một số biện pháp hạn chế tình trạng ô nhiễm.

Trả lời:

* Gợi ý báo cáo thu hoạch:

- Tên môi trường: Môi trường nước.

- Ảnh chụp hiện trạng ô nhiễm: (có thể tìm kiếm trên internet hoặc chụp tại địa phương)

- Các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước: Bao gồm nước thải sinh hoạt và công nghiệp không qua xử lí được thải ra môi trường, cũng như xả rác và chất thải tới các vùng nước, sông, suối, hồ, v.v.

- Gợi ý một số biện pháp để giảm thiểu ô nhiễm môi trường nước: Thực hiện các giải pháp xử lí nước thải phù hợp, giám sát và kiểm soát các nguồn thải ra môi trường, quy định và thực thi việc vứt rác đúng nơi quy định, tăng cường công tác tuyên truyền và giáo dục cộng đồng để nâng cao nhận thức và ý thức bảo vệ môi trường.

Luyện tập 2 trang 197 KHTN lớp 8: Nêu ý nghĩa của hoạt động trồng rừng, phủ xanh đất trống, đồi trọc.

Trả lời:

Hoạt động trồng rừng, phủ xanh đất trống, đồi trọc có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với bảo vệ và phát triển hệ sinh thái, đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế và xã hội. 

- Bảo vệ đất và nước: Các cây trồng tạo bóng mát, hạn chế sự bay hơi nước, giảm thiểu tác động của mưa lớn, tăng cường sức chứa và khả năng thoát nước của đất, hạn chế sự xói mòn đất và sạt lở.

- Giảm thiểu hiệu ứng nhà kính: Các cây trồng hấp thụ khí CO2 và giải phóng khí O2, giúp giảm thiểu hiệu ứng nhà kính.

- Điều hòa khí hậu: Các cây trồng tạo ra hơi nước và oxy, làm mát môi trường, hạn chế sự tăng nhiệt độ.

- Tạo năng lượng sinh học: Rừng là nguồn cung cấp nhiên liệu sinh học như gỗ, than, dầu mỏ,...

- Bảo vệ đa dạng sinh học: Rừng là môi trường sống của nhiều loài động vật, thực vật, vi sinh vật, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ đa dạng sinh học.

- Tăng cường sinh kế và phát triển kinh tế: Cây trồng và rừng cung cấp nguồn lương thực, nguyên liệu cho các ngành công nghiệp, du lịch,...

- Cải thiện chất lượng môi trường sống: Cây trồng và rừng làm tăng khả năng hấp thu bụi và các chất độc hại trong môi trường sống, giảm ô nhiễm môi trường, cải thiện chất lượng không khí.

Vận dụng 1 trang 197 KHTN lớp 8: Tại sao các loài sinh vật ngoại lai như: ốc bươu vàng, rùa tai đỏ, tôm hùm đất,… có thể gây mất cân bằng tự nhiên và gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sản xuất nông nghiệp.

Trả lời:

- Các loài sinh vật nhập khẩu như ốc bươu vàng, rùa tai đỏ và tôm hùm đất có thể gây mất cân bằng tự nhiên và có tác động nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp vì những lý do sau:

+ Các loài sinh vật ngoại lai có khả năng sinh sản nhanh, thích nghi nhanh với những thay đổi của môi trường, dẫn đến cạnh tranh nguồn thức ăn và môi trường sống với sinh vật bản địa.

+ Nhiều loài sinh vật nhập khẩu sử dụng các cây trồng nông nghiệp hoặc các loài sinh vật bản địa làm thức ăn, gây tổn hại trong sản xuất nông nghiệp và làm giảm đa dạng sinh học.

Vận dụng 2 trang 197 KHTN lớp 8: Nêu những biện pháp địa phương em đã áp dụng để cải tạo môi trường tự nhiên.

Trả lời:

* Gợi ý

- Những biện pháp áp dụng để cải tạo môi trường tự nhiên bao gồm:

+ Trồng cây: Trồng cây là một biện pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả để cải tạo môi trường. Cây có thể giúp hấp thụ khí CO2 và giảm nhiệt độ môi trường, tạo ra không gian xanh và giúp cải thiện chất lượng không khí.

+ Thải rác đúng nơi quy định: Việc thải rác không đúng cách có thể gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Do đó, cần phải có biện pháp xử lý rác thải hiệu quả và thải rác đúng nơi quy định.

+ Tái sinh môi trường: Tái sinh môi trường là một phương pháp tiếp cận mới trong việc cải tạo môi trường tự nhiên. Đây là quá trình khôi phục một môi trường bị ô nhiễm trở lại trạng thái ban đầu thông qua các phương pháp xử lý và tái sử dụng.

+ Xây dựng hệ thống xử lý nước thải: Xây dựng hệ thống xử lý nước thải là một biện pháp hiệu quả để giảm thiểu ảnh hưởng của nước thải đến môi trường nước.

+ Phát triển năng lượng tái tạo: Sử dụng năng lượng tái tạo như điện mặt trời, gió, thủy điện,... là một biện pháp cải tạo môi trường rất hiệu quả để giảm thiểu ô nhiễm khí thải và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.

+ Thực hiện các chính sách và quy định bảo vệ môi trường: Việc thực hiện các chính sách và quy định bảo vệ môi trường là một biện pháp quan trọng để đảm bảo sự cân bằng trong môi trường sống.

Vận dụng 3 trang 197 KHTN lớp 8: Nêu các biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu ở địa phương em.

Trả lời:

- Xây dựng hệ thống giám sát thời tiết, dự báo và cảnh báo sớm về thiên tai, mưa lũ, hạn hán để chuẩn bị kịp thời.

- Ứng dụng công nghệ tưới tiêu và lưới dẫn nước giúp quản lý tài nguyên nước tốt hơn, tăng cường khả năng chịu hạn, giảm thiểu thiệt hại do hạn hán.

- Chọn giống cây trồng có khả năng chịu hạn, chống chịu sâu bệnh, chịu được thời tiết biến đổi.

- Sử dụng phân bón hữu cơ, chế phẩm vi sinh để giúp cây trồng phát triển tốt hơn, tăng khả năng chịu stress môi trường.

- Thúc đẩy việc tạo ra các vùng rừng ngập mặn, rừng phòng hộ giúp giảm tác động của biến đổi khí hậu và cải thiện chất lượng môi trường.

- Phát triển các giải pháp công nghệ sạch, sử dụng nguồn năng lượng tái tạo, giảm thiểu khí thải gây hiệu ứng nhà kính.

- Tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng về tác động của biến đổi khí hậu và các biện pháp thích ứng, tăng cường sự đoàn kết, hỗ trợ trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu.

>>> Xem toàn bộ: Soạn KHTN 8 Cánh Diều

-------------------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Trả lời câu hỏi KHTN 8 Cánh Diều Bài 42: Cân bằng tự nhiên và bảo vệ môi trường trong bộ SGK Cánh Diều theo chương trình sách mới. Chúc các bạn học tốt!