Kết cấu của ý thức? Ý nghĩa đối với công tác tư tưởng trong quân đội?

Kết cấu của ý thức? Ý nghĩa đối với công tác tư tưởng trong quân đội?

Lời giải

Ý thức là hình thức phản ánh của một dạng vật chất đặc biệt có tổ chức cao là óc người, là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan. Ý thức có nội dung rất phức tạp, tuy cách tiếp cận để có thể xem xét kết cấu của ý thức.

Xem xét theo cấu trúc, ý thức gồm tri thức, tình cảm và ý chí. Tri thức là kết quả quá trình nhận thức của con người về thế giới hiện thực, làm tái hiện trong tư tưởng những thuộc tính, quy luật của hiện thực khách quan… Tình cảm là thái độ của con người trong quan hệ với thế giới xung quanh và đối với bản thân mình. Ý chí là tri thức kết hợp với tình cảm, trực tiếp thôi thúc hành động thực tế… Tri thức là yếu tố chủ yếu nhất của ý thức; tri thức phải biến thành tình cảm; thông qua tình cảm, tri thức mới phát huy sức mạnh của mình. Bản thân tình cảm cũng phải biến thành ý chí thì mới dẫn đến hoạt động thực tiễn đạt kết quả.

Xem xét theo cấp độ, ý thức gồm tự ý thức, tiềm thức, vô thức. Tự ý thức là sự tự nhận thức, tự đánh giá của con người về những hành vi, tình cảm, tư tưởng, động cơ lợi ích, địa vị của mình trong xã hội. Tiềm thức là những tri thức mà chủ thể đã có được từ trước nhưng đã gần như trở thành bản năng nằm trong tầng sâu của ý thức chủ thể. Vô thức là lĩnh vực, hiện tượng tâm lý nằm ngoài phạm vi của lý trí mà ý thức không thể kiểm soát được trong một thời điểm nhất định.

Đối với công tác tư tưởng trong quân đội, xem xét, phát triển ý thức phải toàn diện, đồng bộ, trên cơ sở tri thức phải chú ý đến các thành tố khác, tránh tuyệt đối hóa hoặc tách rời các thành tố với nhau. Chống quan điểm tuyệt đối hóa vai trò của vô thức, thực chất là hạ thấp, phủ nhận vai trò của ý thức con người. Công tác tư tưởng trong quân đội thực chất là tổng thể các hoạt động nhằm xây dựng, phát triển ý thức tinh thần cho mỗi quân nhân và tập thể quân nhân. Do đó, cần không ngừng nâng cao tri thức, tình cảm, ý chí và khả năng tự ý thức của mỗi quân nhân và tập thể quân nhân. Trong những hoàn cảnh lịch sử cụ thể có thể và cần thiết phải tập trung vào việc nâng cao một số thành tố nhất định, nhưng không vì thế mà coi nhẹ, phủ nhận hoặc tuyệt đối hóa các thành tố khác.