Giải Địa lí 12 Chân trời sáng tạo Bài 2: Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa

Mở đầu trang 11 Địa Lí 12: Đặc điểm Tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động sản xuất và đời sống của người dân?

Lời giải:

- Thuận lợi:

+ Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa => đất tốt, nguồn nước dồi dào, đa dạng sinh vật

+ Nhiệt, ẩm dồi dào => phục hồi, trồng rừng, tăng độ che phủ rừng

+ Địa hình và sinh vật đa dạng => phát triển nhiều loại hình du lịch, các hoạt động khai thác, xây dựng, giao thông vận tải,…

- Khó khăn:

+ Nhiều thiên tai, dịch bệnh

+ Tính thất thường của khí hậu và thủy văn, sự phân mùa khí hậu, độ ẩm cao.

Câu hỏi trang 11 Địa Lí 12: Dựa vào hình 2 và thông tin trong Giải Địa lí 12 Chân trời sáng tạo Bài, hãy trình bày các biểu hiện của khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa ở nước ta.

Lời giải:

- Tính chất nhiệt đới: nước ta nằm trong vùng nội chí tuyến bán cầu Bắc, có góc nhập xạ lớn và trong năm 2 lần Mặt Trời lên thiên đỉnh. Vì vậy, nước ta có nền nhiệt cao, nhiệt độ trung bình năm trên 20°C (trừ những vùng núi cao), miền Nam thường có nhiệt độ trung bình năm cao hơn miền Bắc. Hằng năm, nước ta nhận được lượng bức xạ mặt trời lớn, tổng số giờ nắng dao động tùy nơi, trung bình từ 1400 – 3000 giờ/năm.

- Tính chất ẩm: độ ẩm không khí cao, thường trên 80%. Lượng mưa trung bình khoảng 1500 – 2000 mm/năm có sự phân hóa; nơi mưa nhiều 3500 – 4000 mm/năm; nơi mưa ít dưới 1000 mm/ năm. Do ảnh hưởng của các khối khí du chuyển qua biển kết hợp yếu tố địa hình.

- Tính chất gió mùa: nằm trong khu vực hoạt động của Tín phong bán cầu Bắc, chịu ảnh hưởng của các khối khí hoạt động theo mùa, hình thành 2 mùa gió chính là gió mùa đông và gió mùa hạ:

+ Gió mùa đông: từ T11 – T4 năm sau, các khối khí lạnh từ áp cao Xi-bia tràn xuống theo hướng đông bắc, đem lại mùa đông lạnh cho miền Bắc: nửa đầu mùa đông lạnh khô, nửa sau mùa đông lạnh ẩm có mưa phùn. Càng di chuyển xuống phía nam càng biến tính, ít lạnh hơn, gần như bị chặn lại ở dãy Bạch Mã. Do đó, ở miền Nam, Tín phong bán cầu Bắc chiếm ưu thế, gây mưa cho Trung Bộ, mùa khô cho Nam Bộ, Tây Nguyên.

+ Gió mùa hạ: từ T5 – T10, có 2 luồng gió tây nam thổi vào nước ta. Nửa đầu mùa hạ khối khí nhiệt đới ẩm Bắc Ấn Độ Dương, đem mưa lớn cho Nam Bộ và Tây Nguyên; khi vượt dãy Trường Sơn và các dãy núi biên giới Việt – Lào, khối khí này tạo hiệu ứng phơn, gây thời tiết khô nóng cho đồng bằng ven biển miền Trung và một phần Tây Bắc. Giữa và cuối mùa hạ các khối không khí từ áp cao cận chí tuyến bán cầu Nam hoạt động mạnh, khi vượt qua vùng biển xích đạo trở nên nóng ẩm, gây mưa lớn và kéo dài cho Nam Bộ, Tây Nguyên. Thời gian này còn có sự hình thành và hoạt động của dải hội tụ nhiệt đới, gây ra các cơn bão và áp thấp nhiệt đới, đem lại lượng mưa lớn cho nhiều nơi trên cả nước. Ở đồng bằng sông Hồng, do sự hình thành của áp thấp Bắc Bộ nên gió có hướng đông nam.

+ Khí hậu phân chia theo mùa ở các khu vực khác nhau: miền Bắc có mùa đông lạnh, ít mưa và mùa hạ nóng ẩm, mưa nhiều; miền Nam có mùa khô và mùa mưa rõ rệt; Tây Nguyên và đồng bằng ven biển Trung Trung Bộ có sự đối lập về mùa mưa và mùa khô.

Câu hỏi trang 14 Địa Lí 12: Dựa vào thông tin trong Giải Địa lí 12 Chân trời sáng tạo Bài, hãy trình bày các biểu hiện của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa thông qua các thành phần tự nhiên:

- Địa hình và đất.

- Sông ngòi và sinh vật.

Lời giải:

- Địa hình:

+ Phong hóa: khu vực đồi núi có quá trình phong hóa diễn ra mạnh mẽ, bề mặt địa hình bị cắt xẻ, nhất là trên các sườn dốc không còn lớp phủ thực vật. Vùng núi đá vôi có dạng địa hình các-xtơ như hang động, thung khô,...; các vùng đá macma, biến chất, quá trình phong hóa diễn ra yếu và chậm hơn.

+ Xâm thực và bồi tụ: khu vực đồi núi, quá trình xâm thực diễn ra mạnh, đất bị xói mòn, rửa trôi, nhiều nơi trơ sỏi đá. Một số nơi xảy ra hiện tượng thiên nhiên bất thường như đất trượt, đá lở; khi gặp mưa lớn thường xảy ra lũ bùn, lũ quét. Khu vực đồng bằng, quá trình bồi tụ diễn ra nhanh ở vùng trũng thấp và hạ lưu sông.

- Đất: môi trường nhiệt ẩm cao, quá trình phong hóa đá mẹ diễn ra mạnh, tốc độ phân giải chất hữu cơ nhanh, tạo nên lớp đất dày. Mưa nhiều tập trung theo mùa làm rửa trôi các chất bazo dễ tan, tích tụ oxit sắt và oxit nhôm làm đất chua, tạo ra màu đỏ vàng đặc trưng của đất. Quá trình feralit diễn ra mạnh ở vùng đồi núi thấp trên các loại đá mẹ khác nhau, đất feralit là loại đất chủ yếu ở vùng đồi núi nước ta.

- Sông ngòi:

+ Mưa lớn kết hợp địa hình bị cắt xẻ nên có mạng lưới sông ngòi dày đặc, có 2360 con sông có chiều dài từ 10 km trở lên. Sông ngòi có lượng nước lớn, tổng lượng nước trên 830 tỉ m3/năm; khả năng xâm thực mạnh, mang theo lượng phù sa lớn.

+ Chế độ dòng chảy theo 2 mùa rõ rệt: mùa lũ tương ứng với mùa mưa, mùa cạn tương ứng mùa khô. Mùa lũ trung bình từ 4-5 tháng, lượng nước chiếm khoảng 70-80% lượng nước cả năm. Mùa cạn kéo dài hơn, từ 7-8 tháng, chỉ chiếm 20 – 30% lượng nước cả năm.

- Sinh vật:

+ Tiêu biểu cho vùng nhiệt đới ẩm gió mùa với phần lớn loài động và thực vật tự nhiên có nguồn gốc nhiệt đới. Tính nhiệt đới ẩm gió mùa còn thể hiện ở sự đa dạng loài; khả năng sinh trưởng và năng suất sinh học cao của các quần xã động, thực vật.

+ Sự phân hóa theo mùa của khí hậu tạo nên tính chất phân mùa của thảm thực vật, hình thành kiểu rừng tiêu biểu cho thiên nhiên nước ta, là hệ sinh thái rừng nhiệt đới ẩm gió mùa.

Câu hỏi trang 15 Địa Lí 12: Phân tích những thuận lợi và khó khăn của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa đến sản xuất và đời sống ở nước ta.

Lời giải:

Thuận lợi

- Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, kết hợp với lượng mưa dồi dào, giúp đất đai màu mỡ, thuận lợi cho canh tác nông nghiệp.

- Nguồn nhiệt, ẩm dồi dào của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa giúp nhiều loại rừng với đa dạng sinh học cao, cung cấp nguồn gỗ, dược liệu và các sản phẩm khác từ thiên nhiên.

- Địa hình và sinh vật => thiên nhiên đa dạng, giúp phát triển dịch vụ trong nước, địa hình phong phú -> phát triển các hoạt động khai thác, xây dựng giao thông vận tải,...

Khó khăn:

+ Các hoạt động giao thông, vận tải du lịch, công nghiệp khai thác chịu ảnh hưởng trực tiếp của sự phân mùa khí hậu, chế độ nước sông.

+ Độ ẩm cao gây khó khăn cho việc bảo quản máy móc, thiết bị, nông sản.

+ Các thiên tai như mưa bão, lũ lụt, hạn hán và diễn biến bất thường như dông, lốc, mưa đá, sương mù, rét hại, khô nóng, … cũng gây ảnh hưởng lớn đến sản xuất và đời sống.

+ Môi trường thiên nhiên dễ bị suy thoái.

Luyện tập 1 trang 15 Địa Lí 12: Dựa vào bảng 2, hãy nhận xét nhiệt độ trung bình năm, biên độ nhiệt trung bình năm và số giờ nắng của ba trạm khí tượng ở nước ta.

Lời giải:

- Trạm Hà Đông (Hà Nội):

+ Nhiệt độ trung bình năm: 23,7⁰C

+ Biên độ nhiệt trung bình năm cao: 12,6⁰C

+ Tổng số giờ nắng: 1478 giờ

- Trạm Huế:

+ Nhiệt độ trung bình năm: 25,1⁰C

+ Biên độ nhiệt trung bình năm: 9,4⁰C

+ Tổng số giờ nắng: 1916 giờ

- Trạm Vũng Tàu:

+ Nhiệt độ trung bình năm: 27,1⁰C

+ Biên độ nhiệt trung bình năm thấp: 3,5⁰C

+ Tổng số giờ nắng: 2643 giờ

Luyện tập 2 trang 15 Địa Lí 12: Cho ví dụ về tính mùa vụ của các hoạt động kinh tế do ảnh hưởng của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa.

Lời giải:

Thời tiết và khí hậu là những yếu tố chính ảnh hưởng đến tất cả các loại hình nông nghiệp, bao gồm cả nuôi trồng thủy sản. Nhiệt độ nước gây nhiều hạn chế trong sản xuất nuôi trồng thủy sản, và trong hầu hết các hệ thống nuôi, chúng đều chịu sự kiểm soát của khí hậu.

Trong nuôi tôm, người ta biết rõ rằng tốc độ tăng trưởng của tôm vào mùa lạnh kém hơn vào mùa nóng, dẫn đến kết quả là thời gian nuôi để tạo ra một con tôm cỡ nhất định vào mùa lạnh sẽ dài hơn so với mùa nóng. Lượng mưa sẽ làm tăng nồng độ oxy hòa tan trong ao. Mặc dù mưa cung cấp oxy hòa tan khi nó rơi xuống; nhưng do lượng mưa mùa lạnh rơi vào ao không lớn nên lượng oxy được cung cấp rất khiêm tốn. Bầu trời nhiều mây và đặc biệt là những ngày lạnh lẽo u ám liên tiếp có thể dẫn đến stress hoặc thậm chí là chết thủy sản nuôi do nồng độ oxy hòa tan giảm vào ban đêm trong ao không có sục khí hoặc sục khí không đủ.

Vận dụng trang 15 Địa Lí 12: Ở địa phương em, tính nhiệt đới ẩm gió mùa của thiên nhiên ảnh hưởng như thế nào đến đời sống của người dân?

Lời giải:

Ảnh hưởng của tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa của thiên nhiên đến đời sống người dân ở Huế:

- Thuận lợi:

+ Thời tiết có mưa và nền nhiệt độ cao ổn định giúp cho cây cối dễ sinh trưởng và phát triển nhất là những giống cây đặc trưng của vùng nhiệt đới.

+ Phát triển ngành du lịch biển;

- Khó khăn:

+ Đời sống nhân dân dễ bị ảnh hưởng bởi những thiên tai như bão, lũ lụt,..

+ Trong quá trình sản xuất và trồng trọt chăn nuôi ảnh hưởng không nhỏ như tình trạng ngập úng, hoặc lũ lụt khiến những động vật bị chết.

+ Khí hậu phù hợp để cho sâu bệnh và dịch bệnh phát triển.