Chất chỉ thị màu axit, bazơ là gì?

Trả lời chi tiết, chính xác câu hỏi “Chất chỉ thị màu axit, bazơ là gì?" và phần kiến thức tham khảo là tài liệu cực hữu dụng bộ môn Hóa học 9 cho các bạn học sinh và các thầy cô giáo tham khảo.

Trả lời câu hỏi: Chất chỉ thị màu axit, bazơ là gì?

- Chất chỉ thị axit – bazơ: là chất có màu biến đổi phụ thuộc vào giá trị pH của dung dịch.

- Ví dụ: Chỉ thị phenolphtalein trong:

+ Môi trường axit dung dịch không có màu.

+  Môi trường bazơ làm dung dịch có màu đỏ.

Kiến thức mở rộng về Chất chỉ thị màu

1. Chất chỉ thị màu là gì?

- Chất chỉ thị màu (CTM) là những axit hữu cơ yếu hay bazo hữu cơ yếu, điện li thuận nghịch (kí hiệu HA) và đặc biệt anion A và phân tử HA có màu khác nhau. Khi cho CTM vào nước thì cân bằng được thiết lập :

+ Nếu cân bằng (CB) dịch chuyển về phía phải (→) dung dịch có màu của A^-

+ Nếu cân bằng (CB) dịch chuyển về phía trái (ß) dung dịch có màu của HA

- Nếu một trong một hệ có hai chất có màu khác nhau thì việc quan sát bằng mắt chỉ cho phép ta nhận được màu của một chất khi nồng độ của nó ít nhất gấp 10 lần nồng độ chất kia. Như vậy:

Khoảng pH từ (pK– 1) đến (pK + 1) là khoảng đổi màu của chất chỉ thị

2. Một số loại chất chỉ thị màu được sử dụng phổ biến 

a. Metyl da cam

- Màu ở môi trường axit: đỏ da cam

- Khoảng biến đổi màu: 3,1 - 4,4

- Màu ở môi trường bazo: màu vàng

b. Quỳ tím

- Màu ở môi trường axit: màu đỏ

- Khoảng biến đổi màu: 5 - 8

- Màu ở môi trường bazo: quỳ tím đổi màu xanh

c. Phenolphatalein

- Màu ở môi trường axit: không màu

- Khoảng biến đổi màu: 8 - 10

- Màu ở môi trường bazo: màu đỏ

- Trong phòng thí nghiệm hiện nay, chất chỉ thị màu được sử dụng để xác định môi trường đó là axit, bazo hay trung tính. Có nghĩa là chúng ta có thể xác định được pH của dung dịch. Từ đây các người làm công tác hóa học mới có cơ sở để xử lý môi trường cho thích hợp với mục đích của mình.

- Trong thực tế, dùng CTM để xác định môi trường là axit, bazo hay trung tính, tức là xác định được pH của dung dịch. Từ đây các người làm công tác hóa học mới có cơ sở để xử lý môi trường cho thích hợp với mục đích của mình

- Trong những kỹ thuật hóa học do yêu cầu nên người ta đã chế ra chất chi thị màu vạn năng đó là hỗ hợp các chất chi thị màu có vùng chuyển màu rất rộng và tùy theo pH của dung dịch mà chất chi thị này cho các màu khác nhau.

3. Những chất chỉ thị màu trong tự nhiên

- Hoa dâm bụt: lấy cánh hoa dâm bụt vò nát rồi chiết lấy dịch của hoa sau đó bôi lên giấy trắng giấy sẽ có màu tím. Nhỏ vài giọt chanh lên giấy chuyển sang màu đỏ, nhỏ dung dịch xút loãng màu tím sẽ hóa xanh. Điều này tương tự như giấy quỳ tím sử dụng trong phòng thí nghiệm của chúng ta. 

- Hoa móng bò: lấy cánh hoa móng bò vò nát, chiết lấy dung dịch hóa chất có màu nâu. Nhỏ một ít axit vào ta có màu hồng da cảm, nhỏ một ít bazơ (NaOH) sẽ chuyển sang màu vàng rơm.

- Hoa giấy: Hoa có mặt khắp mọi nơi, ta vò cánh hóa giấy chiết lấy dung dịch. Cho axit vào dung dịch không chuyển màu, nhưng khi cho dung dịch bazơ, dung dịch chuyền sang màu xanh.

- Bắp cải tím: Lấy dung dịch của lá bắp cải có màu tím đỏ, màu tím đỏ hoá màu đỏ sáng trong môi trường axit và nó sẽ hoá xanh trong môi trường bazơ.

- Củ nghệ vàng: Dung dịch này có màu vàng cam, chuyển sang đỏ khi ở trong môi trường bazơ

- Trong các loại rau củ quả có chứa hợp chất màu anthocyamin, đây là thành tố quan trọng tạo thành hệ phức màu cho muôn loài cây trái mà cho đến nay chưa có chất màu tổng hợp nào thay thế được tính tự nhiên vốn có của nó. Lợi dụng tính chất đặc biệt này chúng tôi quyết định là tìm hiểu các loại thực vật chứa anthocyamin, tìm hiểu cách tách chiết nó và nghiên cứu khảo sát biến đổi màu của mỗi loại dịch chiết trong môi trường axit- bazo. Thử nghiệm dịch chiết đó vào nhận biết các dung dịch axit bazo trong các giờ học và các bài toán thực nghiệm chuẩn độ.

- Trên thực tế, vấn đề an toàn thực phẩm rất đáng lo ngại. Thực phẩm được bơm tẩm hóa chất, rau bẩn, mỹ phẩm độc hại v…v. Trong đó chất hay được sử dụng nhiều trong thực phẩm là hàn the. Hàn the có tính sát khuẩn nhẹ, lại làm cho sản phẩm tinh bột, thịt cá… trở lên dai, giòn và có màu sắc tươi mới, kéo dài được thời gian bảo quản và sử dụng. 

4. Một số ví dụ về chất chỉ thị màu

- Methyl red là một chất chỉ thị được sử dụng để xác định các giá trị pH nằm giữa 4.4 và 6.2. Ở mức pH thấp (≤4.4) dung dịch chỉ thị sẽ có màu đỏ. Nếu chất chỉ thị ở mức pH cao (≥6.2) dung dịch sẽ có màu vàng. Nếu pH nằm giữa 4.4 và 6.2, dung dịch chỉ thị có màu cam.

- Bromocresol green là một chất chỉ thị khác dùng để xác định mức pH nằm trong khoảng 3.8 và 5.4. Nếu giá trị pH dưới 3.8 dung dịch chất chỉ thị có màu vàng. Nếu giá trị pH trên 5.4 dung dịch có màu xanh biển. Nếu pH nằm trong khoảng 3.8 và 5.4, dung dịch chỉ thị có màu xanh lá.