Soạn bài: Thuật ngữ

Soạn bài: Thuật ngữ (Chi tiết)

I. THUẬT NGỮ LÀ GÌ?

Câu 1. So sánh hai cách giải thích

- Cách giải thích thứ nhất được đưa ra dựa vào những đặc tính bên ngoài có thể quan sát hoặc nếm được của sự vật.

- Cách giải thích thứ hai được đưa ra dựa theo những nghiên cứu hàn lâm thuộc chuyên ngành Hóa học. Thường không thể thực hiện bằng cách quan sát hay nếm thử mà phải bằng tư duy, nghiên cứu trong phòn thí nghiệm

- Cách giải thích thứ hai không thể hiểu được nếu thiếu kiến thức hóa học.

 Câu 2. Đọc định nghĩa và trả lời câu hỏi

a. Các định nghĩa thuộc bộ môn nào?

- Thạch nhũ là thuật ngữ dùng trong bộ môn Địa lí.

- Ba- dơ là thuật ngữ dùng trong bộ môn Hóa học.

- Ẩn dụ là thuật ngữ dùng trong bộ môn Ngữ văn.

- Phân số thập phân là thuật ngữ dùng trong bộ môn Toán học.

 b. Từ in đậm chủ yếu được dùng trong loại văn bản nào?

Chủ yếu xuất hiện trong các văn bản khoa học (nghiên cứu, thuyết minh,…)

II. ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ

Câu 1. Thuật ngữ ở I.2 còn có cách định nghĩa khác không?

Các thuật ngữ ở mục I.2 không còn cách định nghĩa nào khác do trong các văn bản khoa học mỗi thuật ngữ chỉ được biểu thị bằng một khái niệm duy nhất và khái niệm đó có tính chính xác và khái quát cao độ.

 Câu 2. Từ “muối” nào có sắc thái biểu cảm?

- Muối trong ví dụ (a) là một thuật ngữ, dùng trong khoa học, không có tính biểu cảm.

- Muối trong ví dụ (b) được dùng theo phong cách văn bản nghệ thuật, mang sắc thái biểu cảm, ẩn dụ cho những giông bão trong cuộc sống hay cũng có thể là tình cảm ân nghĩa, mặn nồng khó thể phai nhòa theo năm tháng.

 III. LUYỆN TẬP

Câu 1. Điền vào chỗ trống, cho biết thuật ngữ đó thuộc môn khoa học nào

- Lực là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác. (Vật lí).

- Xâm thực là hiện tượng làm hủy hoại dần dần lớp đất phủ trên mặt đất do các tác nhân: gió, băng hà, nước chảy,… (Địa lí).

- Hiện tượng hóa học là hiện tượng trong đó sinh ra chất mới. (Hóa học).

- Trường từ vựng là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa. (Ngữ văn).

- Di chỉ là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa. (Lịch sử)

- Thụ phấn là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy. (Sinh học).

- Lưu lượng là lượng nước chay qua mặt cắt ngang lòng sông ở một điểm nào đó, trong một giây đồng hồ. Đơn vị đo: m3/s. (Địa lí)

- Trọng lực là lực hút trái đất. (Địa lí).

- Khí áp là sức ép của khí quyển lên bề mặt trái đất. (Địa lí).

- Đơn chất là những chất do một nguyên tố hóa học cấu tạo nên. (Hóa học).

- Thị tộc phụ hệ là thị tộc theo dòng họ người cha, trong đó nam có quyền hơn nữ. (Lịch sử).

- Đường trung trực là đường thẳng vuông góc với một đoạn thẳng tại điểm giữa của đoạn ấy. (Toán học).

 Câu 2. Trả lời câu hỏi thuộc đoạn trích

Trong vật lí, điểm tựa là điểm cố định của một đòn bẩy nhờ đó mà lực tác động được truyền tới lực cản.

Trong đoạn thơ này, điểm tựa được hiểu là nơi trap gửi niềm tin tưởng.

=> Do đó ta không được dùng như một thuật ngữ vật lí mà dùng trong văn bản nghệ thuật.

 Câu 3. Phân biệt các trường hợp và đặt câu với từ “hỗn hợp”

- Hỗn hợp trong câu (a) được dùng với tư cách là một thuật ngữ.

- Hỗn hợp trong câu (b) được dùng như một từ ngữ thông thường.

=> Đặt câu: Nhân bánh nướng trung thu là hỗn hợp của rất nhiều nguyên liệu như mỡ lợn, lạp xưởng, hạt dưa,…

 Câu 4. Phân tích thuật ngữ “cá”

- Cá là động vật có xương sống ở dưới nước, bơi bằng vây, thở bằng mang.

- Với cách hiểu thông thường người ta chỉ định nghĩa trên những đặc điểm bên ngoài, cụ thể là môi trường sống. (ví dụ tuy cá heo là thú nhưng do nó sống dưới nước cho nên người ta vẫn gọi nó là cá)

 Câu 5. Sự vi phạm nguyên tắc trong thuật ngữ đồng âm.

Hiện tượng đồng âm này không vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - bởi lý do sau: Hai thuật ngữ này được dùng trong 2 lĩnh vực khoa học riêng biệt để biểu thị hai khái niệm chuyên môn khác nhau và không có sợi dây liên hệ nào giữa hai khái niệm này cả.

Tham khảo toàn bộ: Soạn văn 9 ( chi tiết)