Soạn bài: Các thành phần biệt lập

Soạn bài: Các thành phần biệt lập (chi tiết)

I. THÀNH PHẦN TÌNH THÁI:

  Đọc đoạn văn trích tác phẩm “Chiếc lược ngà” và trả lời câu hỏi:

Câu 1. Các từ ngữ in đậm trong những câu trên thể hiện nhận định của người nói đối với sự việc nêu ở trong câu như thế nào?

a. Chắc: Thể hiện mức độ tin cậy mang tính chắc chắn của người kể chuyện đối với nội dung được nói đến trong câu (ý nghĩ của nhân vật). Người viết muốn thể hiện niềm tin của anh Sáu rằng con anh sẽ sà vào lòng anh, ôm chặt lấy cổ anh.

b. Có lẽ: thể hiện độ tin cậy của người nói (người kể chuyện) đối với nội dung được nói đến trong câu (tâm trạng, cử chỉ của nhân vật), nhưng ở mức độ không cao như từ chắc, mang tính chất phỏng đoán nhiều hơn. Người viết muốn thể hiện suy đoán về cảm xúc đau khổ của anh Sáu vì bị con gái mình từ chối.

Câu 2. Nếu không có những từ in đậm nói trên thì nghĩa sự việc của câu chứa chúng có khác đi không? Vì sao?

Khi bỏ những từ “chắc, có lẽ” thì nghĩa của các câu chứa các từ ấy không thay đổi. Bởi những từ in đậm đó chỉ thể hiện cách nhìn của người nói đối với các sự việc trong câu chứ không chứa đựng nội dung và ý nghĩa của sự việc đó.

 II. THÀNH PHẦN CẢM THÁN:

Đọc các câu sau đây, chú ý từ in đậm và trả lời câu hỏi:

câu 1. Các từ ngữ in đậm trong những câu trên có chỉ sự vật hay sự việc gì không?

a. “Ồ”: Thể hiện cảm xúc nhớ làng của ông Hai

b. “Trời ơi”: Thể hiện cảm xúc hoảng hốt của anh thanh niên.

=> Các từ in đậm "Ồ, Trời ơi" trong hai câu này không nhằm mục đích chỉ sự vật hay sự việc nào cả mà chỉ thể hiện trạng thái tâm lý, tình cảm của người nói.

Câu 2. Nhờ những từ ngữ nào trong câu mà chúng ta hiểu được tại sao người nói kêu “Ồ” hoặc kêu “Trời ơi”?

Nhờ những thành phần tiếp theo trong mà chúng ta hiểu được tại sao người nói kêu “Ồ” hoặc kêu “Trời ơi”.

a. Cảm xúc vui sướng khi nhớ lại quá khứ “Sao độ ấy vui thế” là lý do người nói kêu “Ồ”.

b. Cảm xúc lo lắng khi “chỉ còn có năm phút” là lý do người nói kêu “Trời ơi”.

Câu 3. Các từ ngữ in đậm được dùng để làm gì?

Các từ ngữ in đậm dùng để bộc lộ tâm lý người nói.

 III. LUYỆN TẬP

Câu 1. Tìm các thành phần tình thái, cảm thán trong những câu sau

a. Có lẽ: thành phần tình thái

b. Chao ôi: thành phần cảm thán

c. Hình như: thành phần tình thái

d. Chả nhẽ: thành phần tình thái

Câu 2. Hãy xếp những từ ngữ sau đây theo trình tự tăng dần độ tin cậy

  dường như / hình như / có vẻ như =>  có lẽ => chắc là => chắc hẳn => chắc chắn

Câu 3. Hãy cho biết trong số những từ có thể thay thế cho nhau trong câu sau đấy, với những từ nào người nói phải chịu trách nhiệm cao nhất về độ tin cậy về sự việc mà mình nói ra, với từ nào trách nhiệm đó thấp nhất? Sao tác giả lại dùng từ “Chắc”?

-  Với từ “Chắc chắn”: người nói sẽ phải chịu trách nhiệm cao nhất về tính chính xác của sự việc mà mình đang đề cập tới.

-  Với từ “Hình như”: độ đảm bảo về tính chính xác của sự vật, sự việc mà người nói đề cập tới là ở mức thấp nhất.

   + Nếu dùng từ “Chắc chắn” sẽ làm giảm tính khách quan cho lời kể, bởi dù sao thì người kể và nhân vật cũng là những người khác nhau, chỉ được dùng từ  “Chắc chắn” khi suy nghĩ ấy phải chính là suy nghĩ của người kể.

   + Còn nếu như dùng từ “Hình như” thì độ tin cậy không đủ cao để tạo ra sức thuyết phục cho lời kể, khi đó người kể không thật sự nhập tâm vào dòng cảm xúc của nhân vật, không lột tả hết diễn biến tâm trạng đó.

=> Cho nên, việc lựa chọn từ “chắc” là hợp lý nhất, vừa thể hiện được độ khách quan giữa người viết và nhân vật nhưng vẫn lột tả hết sắc độ cảm xúc của nhân vật.

Câu 4. Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức một tác phẩm văn nghệ trong đó có câu chứa thành phần cảm thán hoặc tình thái.

Ví dụ: Cảm xúc khi đọc tác phẩm “Chuyện người con gái Nam Xương” (Nguyễn Đình Thi)

        Đọc xong tác phẩm “ Chuyện người con gái Nam Xương”, tôi đã dành bao sự trân trọng xen lẫn thương cảm trước cuộc đời nhiều biến thiên của nàng Vũ Nương. Trời ơi, có ngờ đâu rằng cuộc đời người phụ nữ trong xã hội xưa lại đắng cay, tủi nhục như thế. Vũ Nương suốt đời yêu thương chồng con, hiếu nghĩa với mẹ già, hết lòng vun vén hạnh phúc cho gia đình nhưng đổi lại nàng chỉ nhận được cái chết thảm thiết, oan khuất bởi tính ghen tuông và độc đoán của chồng. Có lẽ chính xã hội phong kiến trọng nam khinh nữ và cuộc hôn nhân bất bình đẳng đã tạo đà cho bản tính ghen tuông bùng phát, làm chi Trương Sinh có những lời nói, hành động xúc phạm vợ mình như thế. Chao ôi, kể cả sự trở về của Vũ Nương lộng lẫy, uy nghiêm như thế nhưng cũng chỉ diễn ra trong thoáng chốc rồi lụi tàn, điều đó chắc đã khắc sâu thêm số phận đầy bi kịch của nàng.

=> Các thành phần tình thái: có lẽ, chắc

=> Các thành phần cảm thán: trời ơi, chao ôi

Tham khảo toàn bộ: Soạn văn 9 ( chi tiết)