Soạn bài: Thực hành một số phép tu từ cú pháp (siêu ngắn)

Hướng dẫn Soạn bài Thực hành một số phép tu từ cú pháp siêu ngắn gọn. Với bản soạn văn 12 siêu ngắn gọn này các bạn sẽ chuẩn bị bài trước khi đến lớp nhanh chóng và nắm vững nội dung bài học dễ dàng nhất.

Soạn bài: Thực hành một số phép tu từ cú pháp siêu ngắn - Bản 1

I. Phép lặp cú pháp

Bài 1 (trang 150, 151 sgk Ngữ văn 12 Tập 1):

a. Những câu lặp cú pháp

  + câu 1 và 3: Sự thật là .... nước ta/ dân ta....đã......

  +câu 4 và 5: Dân ta đã/ lại.........

→ Tác dụng: nhấn mạnh, tô đậm tính khẳng định; giúp cho lời văn hài hoà, nhịp nhàng, bổ sung cho nhau.

b. Những câu lặp cú pháp trong đoạn thơ b là:

  + Câu 1 và 2

  + Câu 3, 4, 5

→ Tác dụng: nhấn mạnh và khẳng định niềm tự hào và tình yêu tha thiết đất nước của nhà thơ.

c. Trong đoạn thơ c, cấu trúc câu được lặp lại là: Nhớ sao...

→ Tác dụng: làm cho nỗi nhớ của người về xuôi đối với quê hương cách mạng Việt Bắc thêm thiết tha sâu nặng.

Bài 2 (trang 151 sgk Ngữ văn 12 Tập 1):

- Giống nhau: đều sử dụng phép lặp kết cấu cú pháp.

- Khác nhau:

  + Về số lượng tiếng:

   • Ở câu đối, thơ Đường luật, văn biền ngẫu (và ở nhiều câu tục ngữ), số lượng tiếng trong câu trước và câu sau phải bằng nhau.

   • Trong văn xuôi và thơ tự do thì những câu lặp kết cấu cú pháp với nhau không nhất thiết phải có số lượng tiếng bằng nhau tuyệt đối.

  + Về từ loại và cấu tạo của các từ:

   • Ở câu đối, thơ Đường luật, văn biền ngẫu trong những câu lặp kết cấu cú pháp với nhau, các từ tương ứng phải cùng từ loại, cùng kiểu cấu tạo từ

   • Trong văn xuôi và thơ tự do, ở những câu kết cấu cú pháp, sự đối xứng về từ loại và cấu tạo từ không nhất thiết ở mức độ nghiêm ngặt tuyệt đối

  + Về nhịp điệu:

   • trong câu đối, thơ Đường luật, văn biền ngẫu, ở những câu lặp kết cấu cú pháp thì kết cấu nhịp điệu cũng lặp ở mức độ rõ ràng

   • Trong văn xuôi, thơ tự do, ở những câu lặp kết cấu cú pháp, kết cấu nhịp điệu không nhất thiết lặp

Bài 3 (trang 151 sgk Ngữ văn 12 Tập 1):

Con nhớ anh con, người anh du kích...

Con nhớ em con, thằng em liên lạc

                              (Chế Lan Viên)

→ Phép lặp cú pháp: Con nhớ...... góp phần thể hiện nỗi nhớ da diết của chủ thể trữ tình khi nhớ về Tây Bắc

II. Phép liệt kê

a. Đoạn văn trong Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn: kết hợp phép lặp với phép liệt kê: ...thì ta...; ...thì cùng nhau...

→ Hiệu quả : bày tỏ nỗi lòng của tác giả, làm nổi bật sự quan tâm, đối đãi chu đáo của Trần Quốc Tuấn đối với tướng sĩ: cho áo, cho cơm, thăng chức, ...

b. Đoạn văn trong Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh:

- Sử dụng phép liệt kê (hàng loạt câu kể tội ác của thực dân Pháp)

- Sử dụng phép lặp cú pháp.

→ Hiệu quả: lên án và tố cáo tội ác về chính trị của thực dân Pháp đối với nhân dân ta., truyền tới người đọc, người nghe lòng căm thù cao độ và sâu sắc.

III. Phép chêm xen

Bài 1 (trang 152, 153 sgk Ngữ văn 12 Tập 1):

- Các bộ phận in đậm trong các câu a, b, c, d đặt ở vị trí giữa, cuối câu và sau bộ phận được chú thích

- Chúng được tách ra bằng ngữ điệu khi nói hay đọc, khi viết thì được tách ra bằng dấu phẩy, dấu ngoặc đơn hoặc dấu ngang.

- Chúng có tác dụng ghi chú hoặc giải thích cho từ ngữ đi trước, bổ sung thêm sắc thái tình cảm, cảm xúc của người viết.

Bài 2 (trang 153 sgk Ngữ văn 12 Tập 1):

Tố Hữu- ngọn cờ đầu của thơ ca cách mạng Việt Nam- đã để lại cho thi đàn dân tộc một khối lượng thơ ca khá đồ sộ. Thơ ca ông là bằng chứng sinh động về sự kết hợp hài hòa hai yếu tố cách mạng và dân tộc trong sáng tạo thi ca. Qua phong cách thơ Tố Hữu có thể thấy một thành tựu xuất sắc của thơ ca cách mạng, một nền thơ luôn coi vận mệnh dân tộc là lẽ sống lớn nhất.

Soạn bài: Thực hành một số phép tu từ cú pháp siêu ngắn - Bản 2

I. Phép lặp cú pháp

Câu 1 (trang 150, sgk ngữ văn 12, tập 1)

- Đoạn a

   + Lặp kết cấu ngữ pháp: sự thật là ... (hai câu đầu), dân ta ... (hai câu sau)

   + Tác dụng: tạo âm hưởng đanh thép, hùng hồn

- Đoạn b:

   + Lặp cú pháp: 2 câu đầu, 3 câu thơ sau

   + Tác dụng: khẳng định chủ quyền đất nước và bộc lộ tình cảm vui sướng của tác giả

- Đoạn c:

   + Lặp từ ngữ, lặp cú pháp

   + Tác dụng: nhấn mạnh nỗi nhớ da diết của người ra đi

Câu 2 (trang 151, sgk Ngữ văn 12, tập 1)

a) Tục ngữ

Hai về lặp cú pháp nhờ phép đối về số lượng, về từ loại, về kết cấu ngữ pháp

b) Câu đối

Phép lặp kết hợp với phép đối

c) Thơ đường luật

Đòi hỏi ở mức độ cao, chặt chẽ

d) Văn biền ngẫu

Phép lặp phối hợp với phép đối

Câu 3 (trang 151, sgk Ngữ văn 12, tập 1)

Tìm một số ví dụ:

- Con sóng dưới lòng sâu

Con sóng trên mặt nước

- Từ những năm ... căm hờn

             (Đất nước – Nguyễn Đình Thi)

II. Phép liệt kê

Câu 1 (trang 152, sgk Ngữ văn 12, tập 1)

- Đoạn (a): Nhấn mạnh và khẳng định sự đối đãi chu đáo của Trần Quốc Tuấn với tướng sĩ trong mọi hoàn cảnh

- Đoạn (b): Nhấn mạnh, làm rõ tội ác tàn bạo, khủng khiếp của thực dân Pháp

III. Phép chêm xen

Câu 1 (trang 151, sgk Ngữ văn 12, tập 1)

- Bộ phận in đậm trong các câu đề nằm ở cuối hoặc giữa câu để bổ sung, giải thích một thông tin nào đó

- Dấu tách biệt: gạch ngang, dấu phẩy, dấu ngoặc đơn

- Tác dụng: bổ sung, ghi chú hoặc giải thích

Câu 2 (trang 152, sgk Ngữ văn 12, tập 1)

Tố Hữu – nhà thơ trữ tình, chính trị - người đã để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị và Việt Bắc là một trong số đó. Việt Bắc ra đời sau cuộc kháng chiến năm 1954, là bài thơ tiêu biểu cho tính trữ tình, chính trị của thơ Tố Hữu. - Việt Bắc là khúc hát ân tình chung của những người cách mạng, những người kháng chiến, của cả dân tộc qua tiếng lòng của nhà thơ. Bên cạnh đó, bài thơ còn cất lên âm hưởng anh hùng ca vang dội, đưa ta về với một thời kì lịch sử hào hùng, trọng đại của đất nước.

Soạn bài: Thực hành một số phép tu từ cú pháp siêu ngắn - Bản 3

Phần I

Câu 1 trang 151 SGK Ngữ văn 12, tập 1 

a. Có 2 cấu trúc được lặp lại:

+ sự thật là…dân ta đã… chứ không phải (2 lần): khẳng định ở vế đầu và bác bỏ ở vế sau nhằm giải thích rõ ràng việc nước ta đã trở thành thuộc địa của Nhật từ 1940 và không còn mối quan hệ gì với thực dân Pháp.

+ Dân ta đã...(2 lần): khẳng định chủ thể của thành quả cách mạng là nhân dân Việt Nam và chúng ta xứng đáng được hưởng độc lập vì đã xả thân chiến đấu vì nó.

b. Lặp cấu trúc …là của chúng ta (câu 1,2) và những …(câu 3,4,5): khẳng định mạnh mẽ chủ quyền của chúng ta và niềm tự hào về non sông đất nước.

c. Lặp cấu trúc Nhớ sao…(Động từ + bổ ngữ): nhấn mạnh nỗi nhớ thiết tha, cồn cào của cán bộ cách mạng đối với đồng bào nghĩa tình Việt Bắc.

Câu 2 trang 151 SGK Ngữ văn 12, tập 1 

a. Câu tục ngữ chia thành hai vế đều có 4 tiếng, các tiếng đối nhau: bán – mua, anh em – láng giềng, xa – gầnà Lặp cú pháp ở tục ngữ đòi hỏi phải chặt chẽ (số tiếng ở hai vế bằng nhau, các tiếng ở vị trí tương ứng ở hai vế đối nhau).

b. Câu đối có hai dòng bằng nhau về số tiếng, đối nhau về từ loại và ý nghĩa (cụ già – chú bé, ăn – trèo, ăn củ ấu non – cây đại lớn) và sử dụng biện pháp nói ngược à Phép lặp đòi hỏi phải chặt chẽ và kết hợp với phép đối và biện pháp tu từ.

c. Thơ Đường luật đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao trong phép lặp: kết cấu ngữ pháp giống nhau, số tiếng bằng nhau, các tiếng đối nhau về từ loại, nhịp thơ (2/2/3), một số tiếng còn đối nhau về thanh điệu theo quy định.

d. Câu văn biền ngẫu của Nguyễn Đình Chiểu chia thành hai vế lớn, mỗi vế lại chia thành nhiều vế nhỏ, các vế nhỏ này vừa lặp cú pháp vừa đối nhau.

Câu 3 trang 151 SGK Ngữ văn 12, tập 1 

Phần I

a. Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập: lặp 2 cú pháp (một dân tộc đã gan góc + …., dân tộc đó phải được+…) => khẳng định đanh thép tinh thần anh dũng và việc dân tộc ta xứng đáng có được tự do, độc lập.

b. Mình về mình có nhớ ta

Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng

Mình về mình có nhớ không

Nhìn cây nhớ núi nhìn sông nhớ nguồn

=> Lặp cú pháp mình về mình có nhớ…: diễn tả nỗi nhớ nhung và tâm trạng băn khoăn, khắc khoải hướng của người ở lại hướng về người ra đi.

c. Lặp cú pháp Đất là…, Nước là…, Đất Nước là… trong đoạn trích Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm nhằm lí giải, cắt nghĩa đất nước. 

Phần II

Câu a trang 152 SGK Ngữ văn 12, tập 1 

- Trong đoạn trích, câu 1 chia thành nhiều vế câu liên tiếp, các vế đều có kết cấu giống nhau (hoàn cảnh thì giải pháp) và mỗi vế liệt kê một dẫn chứng à Giúp nhấn mạnh sự đối đãi chu đáo, tình nghĩa của Trần Quốc Tuấn với các tướng sĩ.

Câu b trang 152 SGK Ngữ văn 12, tập 1 

- Phép lặp cú pháp (Chủ ngữ chúng + Vị ngữ + Bổ ngữ) kết hợp với phép liệt kê giúp tác giả tố cáo đanh thép tội ác của thực dân Pháp đối với nhân dân ta.

Phần III

Câu 1 trang 152 SGK Ngữ văn 12, tập 1 

- Phần in đậm sử dụng phép chêm xen, phần này nằm ở giữa hoặc cuối câu, được đặt trong ngoặc đơn hoặc sau dấu phẩy giúp bổ sung thông tin, biểu hiện tình cảm, cảm xúc.

a. Phần chêm xen thị suy nghĩ đến bây giờ mới xong nằm ở giữa câu, đặt trong dấu ngoặc đơn, giúp giải thích về phản ứng chậm chạp, không bình thường của Thị Nở.

b. Phần chêm xen cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau nằm ở cuối câu, sau dấu “,” giúp bổ sung thông tin: trong những khó khăn khi sắp tới, Chí Phèo sợ nhất là sự cô độc.

c. Phần chêm xen thương thương quá đi thôi nằm ở cuối câu, đặt trong dấu ngoặc đơn, giúp biểu hiện tình cảm yêu mến, quyến luyến của người viết.

d. Phần chêm xen Lâm thời Chính phủ của nước Việt Nam mới, đại biểu cho toàn dân Việt Nam nằm ở giữa câu, đặt sau dấu “,” giúp bổ sung thông tin, làm rõ đối tượng chúng tôi.

Câu 2 trang 153 SGK Ngữ văn 12, tập 1 

    Mối ân tình giữa người ở lại (đồng bào Việt Bắc) và người ra đi (cán bộ cách mạng) là dòng chảy nội dung xuyên suốt toàn bộ đoạn trích “Việt Bắc”. Bởi vậy, đoạn trích này còn được đánh giá là khúc tình ca cách mạng của quân dân ta. Tố Hữu, người nghệ sĩ – chiến sĩ, đã tắm mình trong nghĩa tình cao cả ấy và viết lại thành thơ với tất cả sự xúc động của mình.

* Tác dụng của phép chêm xen:

- Phần chêm xen đồng bào Việt Bắc, cán bộ cách mạng giúp giải thích rõ đối tượng người ở lại và người ra đi trong đoạn trích.

- Phần chêm xen người nghệ sĩ – chiến sĩ bổ sung thông tin về nhà thơ Tố Hữu.