Phép tương phản trong nghệ thuật là việc tạo ra những hành động, những cảnh tượng, những tính cách trái ngược nhau để qua đó làm nổi bật một ý tưởng bộ phận trong tác phẩm hoặc tư tưởng chính của tác phẩm... | Câu 2 trang 81 Ngữ Văn 7

Soạn bài: Sống chết mặc bay (soạn 2 cách)

Câu 2 (trang 81 sgk Ngữ Văn 7 Tập 2)

Phép tương phản (cũng gọi là đối lập) trong nghệ thuật là việc tạo ra những hành động, những cảnh tượng, những tính cách trái ngược nhau để qua đó làm nổi bật một ý tưởng bộ phận trong tác phẩm hoặc tư tưởng chính của tác phẩm.

Dựa vào định nghĩa trên, em hãy:

a) Chỉ ra hai mặt tương phản cơ bản trong truyện Sống chết mặc bay.

b) Phân tích làm rõ từng mặt trong sự tương phản đó. (Chú ý đến các chi tiết thuộc về cảnh người dân đang hộ đê trong trạng thái nguy kịch và các chi tiết thuộc về cảnh tên quan đang cùng nha lại chơi bài trong đình với không khí tĩnh mịch, trang nghiêm.)

c) Chỉ qua hai mặt tương phản, hình ảnh tên quan phủ đi "hộ đê" được tác giả khắc họa như thế nào. (Chú ý đên các chi tiết thuộc về: chỗ ở, điều kiện sinh hoạt trong khi đi "đốc thúc việc hộ đê"; cách ngồi, tư thế, giọng điệu ngôn ngữ trước bọn nha lại, chánh tổng..., đặc biệt là thái độ, cách nói khi đã có tin đê vỡ.)

d) Nêu lên dụng ý của tác giả trong việc dựng cảnh tương phản này.

Soạn cách 1

a. Hai mặt tương phản của tác phẩm là

- Cảnh dân tình đang cố hết sức, mang cả tính mạng, gia tài ra để chống trọi với lũ, với mưa bão >< cảnh quan lại đang nhàn hạ, thản nhiên đánh tổ tôm, kẻ hầu người hạ

- Âm thanh, náo loạn, lo lắng của dân tình chống lũ >< không gian tĩnh mịch tại nơi nguy nga, vững trãi trong đình

b. Phân tích từng mặt tương phản

- Cảnh người dân đi hộ đê: lo lắng, nhốn nháo, căng thẳng

+ Người dân bì bõm dưới bùn lầy, ướt như chuột lột, ai ai cũng mệt lử

+ Mưa tầm tã trút xuống, nước sông cuồn cuộn bốc lên

=> Đó là tình trạng nguy cấp, khổ cực tay không chống trọi với lũ để giữ đê của dân tình

- Cảnh quan lại: nhàn hạ, thản nhiên, vô tâm

+ Quan lại ngồi nơi cao ráo, vững chãi, quây đánh tổ tôm

+ Cảnh trong đình nhàn nhã, đường bệ, nguy nga

+ Kẻ hầu người hạ rộn ràng

=> Đó là những lũ quan tham vô lại, tắc trách và vô lương tâm.

c. Hình ảnh tên quan đi hộ đê

- Hiện lên với những đồ dùng xa hoa: ống thuốc bạc, đồng hồ vàng, dao chuôi ngà

- Cung cách ngồi: Quan ngồi chơi nhàn nhã, có kẻ hầu người hạ túc trực, được ăn cao lương mĩ vị.

- Quan đỏ mặt, tía tai đòi cách chức, đuổi cổ người dân báo đê vỡ

=> Đó là sự bỉ ổi, đê tiện của một tham quan, không mảy may quan tâm đếm thảm trạng của dân tình.

d. Dụng ý của tác giả nên lên phản cảnh này

- Xót xa cho thảm cảnh của những người dân lam lũ, chân lấm tay bùn đang ra sức chống chọi với tình trạng nguy kịch, mưa lũ. THương thay những cảnh dân nghèo khó nhấn chìm trong lũ chết không chỗ chôn, sống không chỗ ở.

- Lên án gay gắt cảnh trạng bọn tham quan, tắc trách, vô tâm, chỉ lo nghĩ đến cuộc sống nhàn hạ cùng những thứ vui xa hoa của bản thân, bỏ mặc nhân dân trong tình trạng cấp bách, nguy kịch

Soạn cách 2

a. Hai mặt tương phản cơ bản trong truyện Sống chết mặc bay đó là: nhân dân thì ra sức chống chọi với mưa lũ để hộ đê còn quan lại thì thong dong chơi bài tổ tôm trong đình

b. - Tương phản ở địa điểm:

+ Nhân dân ngoài trời chịu mưa to gió lớn >< Quan lại trong đình ấm cúng xa hoa 

- Tương phản ở hành động:

+ Nhân dân vất vả chống vỡ đê >< Quan lại thong dong chơi bài tổ tôm

- Tương phản ở thái độ:

+ Nhân dân gấp gáp kêu cứu >< quan lại mặc nhiên dửng dưng

c. Hình ảnh tên quan phủ đi hộ đê được khắc họa như sau: 

- Chân dung: tay trái tựa gối xếp, chân phải duỗi thẳng ra để người nhà quỳ xuống đất mà gãi → uy nghi chễm trệ

- Đồ vật quan dùng: Bát yến hấp đường phèn, tráp đồi mồi… hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng…. → cuộc sống xa xỉ trên sự bòn rút bóc lột người lao động

- Cử chỉ, lời nói:   

+ Ngồi chơi nhàn nhã có kẻ hầu người hạ: Ngài xơi bát yến vừa xong, ngồi khểnh vuốt râu, rung đùi, mắt đang mải trông đĩa nọc.

+ Những kẻ chơi bài cùng quan kính cẩn nói chuyện với quan, quan thì nói chuyện cộc lốc vẻ bề trên

+ Có người báo vỡ đê thì quan cho lính tống cổ hẳn ra→ Hình ảnh quan hiện lên là kẻ hâm mê bài bạc, vô lương tâm, vô trách nhiệm, không quan tâm tới sự an nguy của dân làng, chỉ mải mê với thú vui vô bổ của riêng mình.

d. Tác dụng trong việc dựng cảnh tương phản

- Khắc họa rõ nét và làm nổi bật nỗi khổ của nhân dân và sự vô lại của quan

- Lên án tố cáo những người cầm quyền nhưng vô trách nhiệm

- Xót thương cho số phận nhỏ bé của những người nông dân