Phản ứng cộng là gì? Ví dụ về phản ứng cộng

Tổng hợp khái niệm phản ứng cộng và ví dụ minh họa giúp các bạn vận dụng giải các bài tập về phản ứng trong hóa học hữu cơ.

Phản ứng cộng là gì?

Phản ứng cộng là phản ứng mà phân tử hợp chất hữu cơ kết hợp với phân tử khác tạo thành phân tử hợp chất hữu cơ mới.  Trong phản ứng cộng, các liên kết hóa học giữa các nguyên tử của các phân tử gốc được tạo thành, tạo ra một phân tử lớn hơn.

Phương trình của phản ứng cộng tổng quát là:

A + B → C

Trong hóa học hữu cơ, có thể biểu diễn phương trình phản ứng cộng là:

A=B + X-Y → X-A-B-Y

Ví dụ về phản ứng cộng

- Phản ứng của etilen với dung dịch brom là phản ứng cộng.

C₂H₄ + Br₂→ C₂H₄Br₂

- Phản ứng của axetilen với hidro clorua:

C₂H₂ + HCl → C₂H₃Cl

- Phản ứng của etilen với nước:

CH2=CH2 + H₂O → CH3-CH2-OH (DK: H⁺)

CH2=CH2+ HCl → CH3CH2Cl

Đặc điểm của phản ứng hóa học trong hóa học hữu cơ

- Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra chậm, do các liên kết trong phân tử các chất hữu cơ ít phân cực nên khó bị phân cắt.

Thí dụ: Phản ứng este hóa của ancol etylic với axit axetic phải kéo dài nhiều giờ.

- Phản ứng hữu cơ thường sinh ra hỗn hợp sản phẩm do các liên kết trong phân tử chất hữu cơ có độ bền khác nhau không nhiều, nên trong cùng một điều kiện, nhiều liên kết khác nhau có thể cùng bị phân cắt.

Thí dụ: Khi cho clo tác dụng với metan (có ánh sáng khuếch tán) thu được hỗn hợp CH₃Cl, CH₂Cl₂, CHCl₃,...

Bài tập về phản ứng cộng

Bài 1: Dẫn 3,36 lít hỗn hợp X gồm 2 anken là đồng đẳng kế tiếp vào bình nước brom dư, thấy khối lượng bình tăng thêm 7,7 gam. Tìm CTPT của 2 anken?

Trả lời

Số mol hỗn hợp X là: nX = 3,36/22,4 = 0,15 mol

Phương trình phản ứng:

Khối lượng bình brom tăng là khối lượng của 2 anken: m_X = 7,7 gam => M ̅_X = m_X/n_X = 7,7/0,15 = 154/3

=> n ̅ = 3,67.

Vậy CTPT của 2 anken kế tiếp là: C3H6 và C4H8

Bài 2: Cho các phương trình hóa học của phản ứng:

a) C₂H₆ + Br₂ →(đk: as)  C₂H₅Br₂ + HBr.

b) C₂H₄ + Br₂ → C₂H4Br₂  

c) C₂H₅OH + HBr   →(đk: xt, to)   C₂H₅Br    H₂O.

d) C₆H₁₄   →(đk: xt, to)   C₃H6 + C₃H₈. 

e) C₆H₁₂ + H₂   →(đk: xt, to)   C₆H₁₄

g)  C₆H₁₄  →(đk: xt, to)    C₂H₆ + C₄H₈

1. Thuộc loại phản ứng thế là các phản ứng

A. a, b, c, d, e, g.           

B. a, c.     

C. d, e, g          

D. a, b, c, e, g.

2. Thuộc loại phản ứng cộng là các phản ứng

A. a, b, c, d, e, g            

B. a, c.     

C. d, e, g         

D. b, e.

3. Thuộc loại phản ứng tách là các phản ứng

A. d, g                          

B. a, c        

C. d,  e, g        

D. a, b, c, e, g.

Bài giải:

Thuộc loại phản ứng thế là các phản ứng  a, c.

Thuộc loại phản ứng cộng là các phản ứng b,e.

Thuộc loại phản ứng tách là các phản ứng d,g.

Bài 3. Hoàn thành chuỗi phản ứng sau

Lời giải

(1) CH₃COONa + NaOH→ CH₄ + Na₂CO₃

(2) CH₄ + Cl₂  CH₃Cl + HCl

(3) CH₃Cl + Cl₂  CH₂Cl₂ + HCl

(4) CH₂Cl₂ + Cl₂ → CHCl₃ + HCl

(5) CHCl₃ + Cl₂ → CCl₄ + HCl

(6) 2CH₄ → C₂H₆ + H₂

(7) C₂H₆ → C₂H₄ + H₂

(8) C₂H₄ + Cl₂ → C₂H₄Cl₂

(9) C₂H₄Cl₂ → C₂H₃Cl + HCl

(10) C₂H₃Cl (-CH₂CHCl-)n

Bài 4: Viết phương trình hoá học của các phản ứng xảy ra trong các trường hợp sau và cho biết các phản ứng đó thuộc loại phản ứng nào (phản ứng thế, phản ứng cộng, phản ứng tách).

a) Etilen tác dụng với hiđro có Ni làm xúc tác và đun nóng.

b) Đun nóng axetilen ở 600^oC với bột than làm xúc tác thu được benzen.

c) Dung dịch ancol etylic để lâu ngoài không khí chuyển thành dung dịch axit axetic (giấm ăn).

Trả lời

a) C₂H₄ + H₂ –––Ni,to→ C₂H₆ là phản ứng cộng

b) 3C₂H₂ –––xt,to→ C₆H₆ là phản ứng cộng

c) C₂H₅OH + O₂ men giấm → CH₃COOH + H₂O là phản ứng thế.