Phân tích bài thơ Sóng Xuân Quỳnh học sinh giỏi

Tuyển chọn những bài văn hay chủ đề Phân tích bài thơ Sóng Xuân Quỳnh học sinh giỏi. Các bài văn mẫu được biên soạn, tổng hợp nâng cao, chi tiết từ các bài viết hay, xuất sắc nhất của các bạn học sinh chuyên văn. Mời các em cùng tham khảo nhé! 

Dàn ý Phân tích bài thơ Sóng Xuân Quỳnh học sinh giỏi

1. Mở bài:

– Giới thiệu khái quát tác giả, tác phẩm.

– Xuân Quỳnh là nhà thơ nữ tiêu biểu nhất của thơ ca hiện đại Việt Nam. Người yêu thơ mệnh danh chị là “Nữ hoàng của thi ca tình yêu”. Thơ của chị là tiếng nói nhân hậu, thủy chung, giàu trực cảm và da diết khát vọng hạnh phúc đời thường.

– “Sóng” là bài thơ hay nhất của Xuân Quỳnh viết về đề tài tình yêu được in trong tập Hoa dọc chiến hào (1967).

2. Thân bài

* LĐ1: Khát quát

* LĐ2: Nội dung phân tích

– Sóng và những cung bậc tâm trạng ( khổ 1)

+ Con sóng biển muôn đời vẫn thế, khi dữ dội – ồn ào, khi dịu êm – lặng lẽ. Con sóng khi giận dữ thì ào ạt xô bờ, phá phách cuốn đi tất cả những gì nó muốn, có khi lại hiền hòa dịu êm sâu lắng.

+ Hai thái cực của con sóng cũng là mâu thuẫn trong tâm trạng, cảm xúc của người phụ nữ khi yêu, lúc nổi giông tố thì dữ dội, ồn ào, mạnh mẽ, khi nguôi ngoai thì hiền hòa, dịu dàng, sâu lắng thiết tha.

+ Nhà thơ nhận ra trong cái dữ dằn, dông bão của tình yêu chiều sâu của nó là êm dịu, lặng lẽ. Cái êm dịu, hiền hòa đằm thắm là căn cốt, là điểm về của mọi xáo trộn tâm hồn.

– Sóng và khát vọng tình yêu ( khổ 2, 3, 4)

+ Cũng như sóng, tình yêu mãi mãi trường tồn, vĩnh cửu với thời gian ngày xưa – ngày nay và cả ngày sau cũng thế.

+ Tình yêu là thế giới đầy bí ẩn, dù ai có là “nữ hoàng” của vương quốc tình yêu thì cũng khó có thể chiếm lĩnh, cắt nghĩa được tình yêu.

 + Xuân Quỳnh cũng tự bộc bạch những băn khoăn, những nỗi niềm thật hồn nhiên, chân thực trước không gian rộng lớn của sóng biển.

+ Nỗi nhớ trong tình yêu được diễn tả khắc khoải, da diết, mãnh liệt

+ Xuân Quỳnh diễn tả thật xúc động nỗi nhớ tình yêu, nỗi nhớ vắt ngang tiềm thức, xuyên thấu cả cõi thực và cõi mộng .

+ Hai hình ảnh so sánh thật đắc địa: nỗi nhớ của sóng và em. Sóng thì nhớ bờ, em thì nhớ anh.

– Nỗi nhớ – tình yêu và nguyện ước thủy chung ( khổ 6)

+ Thông điệp về một tình yêu thủy chung. Một tình yêu mãnh liệt, chung thủy, kiên định, không thay lòng đổi dạ dù có bất cứ chuyện gì xảy ra.

+ Xuân Quỳnh tin tình yêu là “Nguồn gốc của muôn vàn khát vọng”. Đây chính là nét đẹp tuyệt vời trong quan niệm tình yêu của thi sĩ Xuân Quỳnh. Một tình yêu mạng đậm truyền thống phương Đông giàu tính nhân bản.

– Nhà thơ chiêm nghiệm về tình yêu, cuộc đời và khát vọng (3 khổ cuối)

+ Nhà thơ nhận ra sự chảy trôi của thời gian, thấm thía cái vô hạn của thời gian, cái hữu hạn của kiếp người

+ Lo âu, khắc khoải về sựu ngắn ngủi, nhỏ bé mong manh của đời người

* LĐ3: Đặc sắc nghệ thuật

3. Kết bài:

Thâu tóm lại nội dung phân tích

Phân tích bài thơ Sóng Xuân Quỳnh học sinh giỏi - Bài mẫu 1

       Tình yêu là một đề tài quen thuộc trong thơ ca. Nhưng không phải vì thế mà nó trở thành đơn điệu và nhàm chán. Mỗi bài thơ, mỗi nhà thơ là một thế giới riêng, một nhu cầu, khao khát riêng không ai giống ai. Chẳng thế mà ta gặp Xuân Diệu trong thi đàn Việt Nam với chất men say tình yêu nồng nàn, mãnh liệt, người tự cho mình là “kẻ uống tình yêu dập cả môi”. Ta gặp Nguyễn Bính “người nhà quê” chân thật, da diết … và thật bất ngờ khi gặp nữ sĩ với tâm hồn dào dạt và say đắm trong tình yêu – Xuân Quỳnh – Thơ tình yêu của Xuân Quỳnh chân thành nhưng không kém phần cháy bỏng nồng say. Điều đó thể hiện không ít trong bài “Sóng”.

Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ

Sóng không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể

Ôi con sóng ngày xưa

Và ngày sau vẫn thế

Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ

Trước muôn trùng sóng bể

Em nghĩ về anh, em

Em nghĩ về biển lớn

Từ nơi nào sóng lên?

Sóng bắt đầu từ gió

Gió bắt đầu từ đâu?

Em cũng không biết nữa

Khi nào ta yêu nhau

Con sóng dưới lòng sâu

Con sóng trên mặt nước

Ôi con sóng nhớ bờ

Ngày đêm không ngủ được

Lòng em nhớ đến anh

Cả trong mơ còn thức

Dầu xuôi về phương Bắc

Dẫu ngược về phương Nam

Nơi nào em cũng nghĩ.

Hướng về anh – một phương

Ở ngoài kia đại dương

Trăm nghìn con sóng đó

Con nào chẳng tới bờ

Dù muôn vời cách trở

Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua

Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa

 Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ.

       Bài thơ ra đời vào năm 1967. Vào thời kì đó, có thể nói rất ít những bài thơ kiểu này, nhất là với các nhà thơ nữ. Nếu có, phần lớn đều gắn bó với nhiệm vụ cách mạng, gắn bó sứ mệnh thiêng liêng cao cả của dân tộc. Rất ít nhà thơ tự bứt mình ra khỏi không khí chung để tìm cái gọi là riêng tư, sâu kín trong tâm linh mình. Dường như mọi người tránh và cố tình tránh… Nói như vậy, để thấy rằng “Sóng” của Xuân Quỳnh là một bài thơ có nhiều điều đáng chú ý.

       Viết về sông, biển và thuyền để nói lên tình yêu trai gái ta đã gặp trong thơ Xuân Diệu với bài “Biển” … ngay trong Xuân Quỳnh cũng có “Thuyền và biển” … nhưng tìm một bài nói lên nỗi băn khoăn day dứt như “Sóng” có lẽ là chưa. Đến với “Sóng”, ta được gặp một “Xuân Quỳnh” nồng nàn, mãnh liệt, gặp một con người yêu tha thiết và cháy bỏng luôn luôn muốn bứt mình ra để tìm đến một cái gì đó rõ ràng, cụ thể. Trong cuộc sống, Xuân Quỳnh thể hiện khá rõ cái phong cách này: Đã yêu ai thì yêu hết mình, đã ghét ai thì ghét cay ghét đắng. Chính vì lẽ đó mà trong thơ Xuân Quỳnh vẫn giữ được vẻ tận tụy, dứt khoát rõ ràng đó. Ở “Sóng”, điều này cũng thể hiện:

Lòng em nhớ đến anh

Cả trong mở còn thức

       Có lẽ là sức mạnh của tình yêu, niềm say mê và nỗi lòng cuồng nhiệt đã cuốn con người vào thế giới thần tiên, thơ mộng. Tất cả những lo toan, tính toán, những phức tạp, rắc rối trên cõi đời để nhường chỗ cho ước mơ, cho khát vọng đắm say trong lòng người tất cả những gì tồn tại bên ngoài đều chôn hết, xua hết ra ngoài ý tưởng. Khẳng định nỗi lòng, nhà thơ đưa ra trạng thái “trong mơ còn thức” để thuyết phục. Tôi còn nhớ, có một nhà thơ khi bày tỏ nỗi lòng của mình với người yêu cũng nói:

Anh yêu em anh chỉ thấy em thôi

Lúc đứng lúc ngồi lúc nào cũng nhớ”

       Trạng thái bồn chồn, xao xuyến, bứt rứt như cắn xé, cào cấu như giục giã lòng người. Người con trai đứng ngồi không yên thì ở đây, Xuân Quỳnh lại ngủ, thức không yên. Nào có kém gì đâu. Đã yêu nhau thường nhớ thường mong, thường đợi chờ nên không thể không có cái phút đứng ngồi không yên. Từ xa xưa ông cha ta cũng có câu:

Nhớ ai bổi hổi bồi hồi

Như dứng đống lửa như ngồi đống than

       Chính vì lẽ đó mà mở đầu bài thơ cũng nói lên cái tâm trạng băn khoăn trạng thái không ổn định trong tâm hồn mình:

Dữ dội và dịu êm

Ôn ào và lặng lẽ

Sóng không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể.

       Hai trạng thái tâm lí ngược nhau lại được dồn trong một ngữ cảnh cụ thể hơn là trong một con người, ở cùng một lúc. Dĩ nhiên nói “dữ dội”, “ồn ào”, “lặng lẽ” là nói về sóng nhưng trong bài thơ này là sóng em, và em là sóng, hai câu thơ này hòa lẫn trong nhau, quyện vào nhau. Đọc hai câu thơ tưởng như đã là một sự khập khiễng, trái ngược vậy mà ngược lại rất có logich và hợp lí. Có được như vậy, hẳn phải nói lên nhà thơ và cái tài biểu hiện tâm lí. Đọc cả khổ thơ ta cũng như lắng mình trong đó, nghe được tiếng thổn thức của lòng người. Cả khổ thơ là một trạng thái khá cô đọng của xúc cảm. Con người nhà thơ không bình lặng, không giản đơn mà có nét gì đó trán trở, day dứt. Đọc câu thơ ta nghe như tiếng sóng vỗ, như thấy được từng đợt sóng dập dìu. Ngôn ngữ thơ mang đầy âm thanh nhưng cũng gợi hình. Tiếng sóng không bình lặng, không dập dìu, nhẹ nhàng hôn nhẹ lên bờ cát, không ôm ấp, vỗ về hay nũng nịu mà “dữ dội” mà “ồn ào”, nhưng “dịu êm và lặng lẽ”. Nhà thơ phả vào dòng thơ một chút hơi thở mà câu thơ sống động hẳn lên, nghe như có tiếng cựa quậy. Nhẽ ra trong trạng thái bình thường – thì phải biết (nên sửa là viết) là “dừ dội” và “ồn ào”, “dịu êm” và “lặng lẽ”.

       Song nếu như thế thì chẳng còn gì để sóng “không hiểu nổi” để sóng phải “tìm ra tận bể”. Hai câu thơ dưới thể hiện nỗi khát vọng tìm tòi đến tột độ. Câu thơ tưởng chừng như căng lên chợt bật ra, vậy là thỏa mãn. Trong cuộc sống có gì bực bội, đau khổ hơn khi chính mình lại không hiểu nổi mình, không lí giải được mình, mình là ai có lẽ cái sức mạnh lớn nhất muốn lật tung cái “sâu kín” đó là mình phải tìm được tận cùng nó. Cái ý nghĩa này, còn theo đuổi nhà thơ đến tận cùng của bài thơ. Khát vọng được hòa mình vào bể lớn của cuộc đời, bể lớn của tình yêu cứ thôi thúc, giục giã.

       Từ “không hiểu nối mình” nhà thơ liên tiếp đặt ra những băn khoăn, thắc mắc. Cuối cùng để tự dằn vặt mình, bởi lẽ hỏi cũng chỉ để mà hỏi. Hỏi cho vơi bớt nỗi lòng:

Sóng bắt đầu từ gió

Gió bắt đầu từ đâu?

Em cũng không biết nữa

Khi nào ta yêu nhau

       Qui luật của tự nhiên là sóng và gió, nhưng còn tình cảm giải thích từ đâu… Đây là một điều cực khó, vẫn là nỗi băn khoăn dằn dỗi trong nỗi lòng mình. Vậy là nỗi lo lắng, thảng thốt “không biết nừa”. Ngây thơ xen chút bất lực. Mọi câu hỏi đặt ra đều tha thiết tìm được nơi khơi nguồn, nơi “bắt đầu” của sự vật. Có như vậy nỗi lòng người mới thỏa mãn.

       Trăn trở với khổ thơ ta nghe thấy nỗi lòng nhà thơ trăn trở nhịp thơ trong khổ thơ thay đổi lúc 3/2, lúc 2/3 linh hoạt nhưng không xuôi không thẳng, không bình thường nhưng cũng dằn vặt, cũng nghĩ suy cũng tìm tòi.

       Xưa, nay rất nhiều thi sĩ đặt ra câu hỏi về tình yêu. Nhưng tình yêu là tình cảm, là cảm xúc làm sao biết được nó như thế nào, đến từ đâu… và nhiều nữa, nhưng tất cả đều bất lực. Ngay đến Xuân Diệu – một nhà thơ tình nổi tiếng, một con người luôn khát khao giao cảm với đời luôn yêu, say đắm trong tình yêu, người mà:

Trong giây phút chót dâng trời đất

Cũng vẫn si tình đến ngất ngư

       Người “uống” tình yêu, “cái” tình yêu đến “dập cả môi” cũng bất lực:

Đố ai định nghĩa được tình yêu

Có khó gì đâu một buổi chiểu

Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt

Bằng mây nhè nhẹ, gió hiu hiu

       Có người phải thốt lên rằng “có gì lạ quá đi thôi”! Khó quá! Nhưng tình yêu là thế. Làm sao, có thể cảnh giác được trong tình yêu. Nó đến lúc nào ta đâu có biết và chiếm ta lúc nào ta đâu có hay. Quay lại khổ thơ của Xuân Quỳnh ta gặp câu thổ lộ:

Em cũng không biết nữa

Khi nào ta yêu nhau

       Một câu hỏi rất con gái, nhẹ nhàng, bối rối, lẫn chút đắm say, ngọt ngào, nũng .nịu. Nói thế, không có nghĩa là khổ thơ chỉ đơn thuần và cảm . xúc con người chỉ đơn. thuần là yêu say đắm mà bên tình yêu, bên sự nồng nàn còn là sự suy nghĩ, tìm tòi đòi hỏi một câu trả lời dù ít thôi nhưng phải có… Nhưng … cuối cùng câu hỏi vẫn để đó, nhà thơ bất lực..- làm sao mà có thể giải đáp nổi… Một ánh mắt bâng quơ, một câu nói vô tình nhiều khi cũng làm cho người ta về tương tư chứ không huống chi lại có một khoảng thời gian dài nỗi khát vọng tình yêu cứ bồi hồi, cứ xao xuyến trong ngực trẻ.

       Tình yêu trong thơ Xuân’Quỳnh không giản đơn. Yêu thương cháy bỏng, nồng nàn nhưng không vì thế mà hời hợt:

Trước muôn trùng sóng bể

Em nghĩ về anh, em

Em nghĩ về biển lớn

Từ nơi nào sóng lên

       Điệp từ “em nghĩ” nhắc đi nhắc lại hai lần càng làm rõ hơn sự suy nghĩ trong lòng người. “Em nghĩ” có nghĩa là em đã thao thức, đã lo lắng, đã đặt ra nhiều câu hỏi… chứ không phải em chỉ quen bồng bềnh, quen si mê, đến chỉ yêu và đơn thuần là yêu. Xưa nay không hiểu người “chỉ biết yêu thôi, chẳng biết gì” tình yêu đã làm họ mù quáng, quên đi tất cả. Họ nhìn vào cõi hư vô, mộng ước, chỉ quen hưởng thụ chứ không biết suy nghĩ.

       Tình yêu thường đồng hành với nỗi nhớ, sự mong đợi, vì lẽ đó mà trong thơ Xuân Quỳnh điều đó thể hiện khá rõ. Yêu cuồng nhiệt thì nhớ cũng nát tan. Nỗi nhớ cứ dâng lên tầng tầng, lớp lớp như từng đợt sóng:

Con sóng dưới lòng sâu

Con sóng trên mặt nước

Ôi con sóng nhớ bờ

Ngày đêm không ngủ được

       Đọc khổ thơ, tìm thấy vị trí của con sóng và cũng tìm thấy được nỗi nhớ trong lòng người. Con sóng nhớ bờ, sớn.g thao thức ngày đêm. không ngủ được. Nói “con sóng dưới lòng sâu” “con sóng trên mặt nước” nhà thơ muốn nói đến sự toàn diện. Dù tận dưới đáy sông hay ngay trên bề mặt sóng vẫn chỉ nhớ bờ, thương bờ. Nỗi nhớ mong tưởng chừng như đến tột độ. Nhớ nhau đến trăn trở. Đến nỗi trong ca dao người xưa thường nói “đèn nhớ ai mà đèn không tắt”.

       Nỗi nhớ của con sóng chính là nỗi nhớ của con người, nỗi nhớ tầng tầng lớp lớp đan xen nhau, nối tiếp nhau, thôi thúc, giục giã. Nói sóng để nói đến nỗi lòng mình. Nhớ nhau, nên thời gian như dài hơn:

Tháng giêng ngày dài lắm

Biết mà làm sao em”

Giấc ngủ cũng như chập chờn:

Lòng em nhớ đến anh

Cả trong mơ còn thức”

       Khổ thơ được viết theo thể tăng dần, cảm xúc trong thơ được đun nóng đến tận cùng dào dạt… nóng bỏng. Trong thơ mình, khi nói về nỗi nhớ Xuân Quỳnh cũng đã viết:

Những ngày không gặp nhau

Biển bạc dầu thương nhớ

Những ngày không gặp nhau

Lòng thuyền đau rạn vỡ”

                                    (Thuyền và biển)

       Phải nói rằng, trong tình yêu Xuân Quỳnh yêu hết mình. Yêu cuồng nhiệt, đắm say, cháy bỏng, nồng ‘nàn. Nhà thơ tha thiết tắm mình trong nguồn cảm hứng vô tận này. Yêu nồng nàn như vậy nhưng trong Xuân Quỳnh vẫn có nét dịu dàng của con gái. vẫn biết là yêu đến nát tan, nhưng không vồ vập, ồn ào như Xuân Diệu. Người muốn “riết”, “say” muốn “hôn” và cuối cùng là muốn “cắn” (“hỡi Xuân Hồng ta muốn cắn vào ngươi”) trong thơ ông tình yêu không bằng lặng. Xuân Diệu mạnh mẽ táo bạo:

“Đã hôn rồi hôn lại

Cho đến mãi muôn đời 

Đến tan cả đất trời

Anh mới thôi dào dạt”

                     (Biển)

       Càng đến cuối bài thơ Xuân Quỳnh càng tỏ ra mình là một con người sâu sắc, thủy chung. Tình yêu của Xuân Quỳnh là tình yêu từ hai phía, ơ đây, nhân vật trữ tình đã có đối tượng để hướng tới chứ không vu vơ. Hơn nữa, tình cảm, tâm hồn của nhân vật trữ tình không phải là bi quan, chán nản mà tràn đầy hi vọng. Đọc bài thơ, không hề gặp cái tư tưởng: “Tương tư thức mấy đêm rồi. Biết cho ai hỡi ai người biết cho”.

       Khổ thơ tiếp khẳng định được điều đó:

Dẫu xuôi về phương Bắc

Dẫu ngược về phương Nam

Nơi nào em cũng nghĩ

Hướng về anh – một phương

       Đến đây nhà thơ đã đưa ra khái niệm không gian để nói lên mức độ thủy chung. Hai từ “dẫu xuôi” “dẫu ngược, “phương Bắc” “phương Nam” là những từ cụ thể khẳng định sự thủy chung khoảng không gian, địa điểm đặt ra trong khổ thơ nói lên độ dài nỗi cách trở, gian lao của thực tế với con người. Phương hướng, khoảng cách đặt ra xa bao nhiêu thì lòng người lại thể hiện rõ sự chung thủy bấy nhiêu “một phương”. Câu thơ của Xuân Quỳnh như một lời khẳng định, rắn rỏi, mạnh mẽ, dứt khoát, rõ’ràng. Khổ thơ đặt ra nhiều thử thách, nhiều cách trở nhưng cũng đưa ra được sự quyết tâm của con người. Tình yêu sẽ chiến thắng tất cả, nếu như đó là tình yêu chân thật, thủy chung phải khẳng định rằng “cho dù có đi đâu ta cũng không quên được nhau”. Lời thơ vang lên như một lời thề nguyện đọc lên cứ rưng rưng xúc động. Đã có bài hát khẳng định về điều này: “Dù thời gian xa xôi, dù đường dài xa xôi. Em vẫn như ngày xưa. Mến yêu anh trọn đời”. Thơ Xuân Quỳnh cũrig hướng về điều đó tuy cách diễn đạt có khác.

       Dường như để khẳng định thêm cho lời nói của mình nhà thơ đã đưa ra hàng loạt các dẫn chứng về thiên nhiên, tạo vật. Tất cả rồi sẽ chiến thắng nếu có sự kiên nhẫn, có sức mạnh. Mọi vật rồi sẽ chinh phục nếu con người có ý chí, quyết tâm:

Ở ngoài kia đại dương

Trăm ngàn con sóng đó

Con nào chẳng tới bờ

Dù muôn vời cách trở

Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua

Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa

       Hàng loạt các thử thách được: đưa ra “Sóng”, cuộc đời và “biển” rộng là thế, dài là thế nhưng đều bị chinh phục. Con sóng được Xuân Quỳnh ví như tình yêu “bồi hồi trong ngực trẻ”. Nhân vật xem nước được lan ra thành trăm con sóng nhỏ đã thể hiện một ước mong, khát vọng đến tha thiết.

“Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ.

       Khổ thơ kết là một ước muốn khôn cùng. Không có tình yêu cuộc sống tha thiết, không có sự dam mê đến tột cùng, không có sự thủy chung làm sao có được những câu thơ như vậy. Trong ước mong vẫn lẫn chút băn khoăn của “làm sao được tan ra”. Nhưng cũng phải thấy rằng chỉ có tình yêu thế nào đó thì mới có được ước mong như vậy. Mong muốn xé tan mình, hòa lẫn với bể đời rộng lớn, bứt mình ra khỏi những nhọc nhằn, lo toan, tính toán để ngập mình trong tình yêu, tuổi trẻ, ngọt ngào và hạnh phúc.

       Ước mong tồn tại vĩnh hằng trên cõi đời này thôi thúc, giục giã. Lời thơ, ý chí, nhịp thơ có phần nhanh hơn, mạnh hơn, gấp gáp hơn. Bài thơ kết thúc mà lời thơ còn vang vọng mãi, ào ạt của sóng, ước muốn tung mình vào bể tình yêu ngày càng nhiệt thành.

       Bài thơ dẫn dắt người đọc qua nhiều nỗi cách trở, mất còn, nhớ, thương, chờ đợi, cuối cùng vẫn quy góp về một mối tình yêu mãnh liệt, khoáng đạt, sâu đắm, thủy chung.

       Cấu trúc bài thơ được xác lập theo.cấu trúc đan xen hình tượng: sóng – bờ (khổ thứ 5), sau đó là anh em (khổ 3, 4) rồi lại.sóng – bờ (khổ 7). Lớp lớp sóng đan xen nhau tới lui như vậy biển mới lặng dần đi nhường chỗ cho những suy tư về cuộc đời.

       Bài thơ viết theo thể 4 câu 5 chữ rất dễ biểu hiện tình cảm chân thành của nhà thơ. Trong tình yêu sao không có phút trăn trở, giận hờn, thương nhớ. Nhưng xưa nay, trong thơ tình, nhất là thơ của các nữ sĩ người ta thường chỉ bắt gặp sự nhẹ nhàng, yếu đuối, thầm kín chứ ít ai thấy sự mạnh mẽ, táo bạo. Phải chăng chính vì điều này mà phong cách thơ Xuân Quỳnh đã nổi rõ khẳng định thêm sức mạnh của “phái yếu”. Xưa nay, ta thường gặp sự hậm hực trong bài thơ của phái “mày râu”.

Anh yêu em đến nay chừng có thể

Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai

Anh yêu em âm thầm không hy vọng

Lúc rụt rè khi hậm hực lòng ghen”

                      (Tôi yêu em – Puskin)

       Còn Xuân Quỳnh thể hiện sự mạnh mẽ, dứt khoát, chung thủy, nồng chắy và cũng thắc mắc, cũng có phút bực mình, trăn trở.

       “Sóng” ra đời cách đây đã gần 30 năm nhưng độ nồng nàn, đắm say của nó vẫn không phai giảm trong lòng người. Có thể nói, trong giây phút này, nhiều bạn trẻ đọc thơ vẫn còn giật mình thấy “sợ”. Yêu hết mình, hết lòng vì nhau, yêu thương gần gũi và thủy chung đó là một tình yêu đẹp song không dễ gì mà có được. Đọc thơ Xưân Quỳnh phần nào đó ta hiểu được con người nhà thơ. Trong cuộc sống thi sĩ đều tận tụy với con cái, yêu thương chúng rất mực, hết lòng vì chúng, với chồng cũng vậy, một người vợ thủy chung và đảm đang… Thơ Xuân Quỳnh và con người Xuân Quỳnh. Khi nhận xét về phong cách Xuân Quỳnh. Võ Văn Trực nói: “Điều đáng quí ở Xuân Quỳnh và thơ Xuân Quỳnh là sự thành thật rất thành thật, thành thật trong quan hệ bạn bè, với xã hội và trong cả tình yêu. Chị không quanh co, giấu giếm một điều gì. Mỗi dòng thơ, mỗi trang thơ đều phơi bày một tình cảm và suy nghĩ của chị. Chỉ cần qua thơ, ta có thế biết được khá kỹ đời tư của chị. Thành thật, đây là* cốt lõi của thơ Xuân Quỳnh”.

       Phong cách Xuân Quỳnh về sau này vẫn thế. “Thuyền và biển” càng khẳng định sự đồng nhất rõ hơn trong con người này. Đáng tiếc, cuộc đời đã ..cướp đi một cây bút đầy tài năng và hy vọng. Song dù không còn nữa nhưng thơ Xuân Quỳnh, những bài thơ tình cảm cho con trẻ “Như lời ru trên mặt đất”, “Tiếng gà trưa”, “Chuyện cố tích loài người” đến cả những bài thơ tình yêu “Thuyền và biển”, “Sóng”… đều thu được nhiều hấp dẫn trong lòng người.

       Thơ Xuân Quỳnh sẽ còn in đậm trong tâm trí nhiều độc giả hôm nay và ngày mai.

Phân tích bài thơ Sóng Xuân Quỳnh học sinh giỏi - Bài mẫu 2

       Xuân Quỳnh là nhà thơ nữ tiêu biểu nhất của thơ ca hiện đại Việt Nam. Người yêu thơ mệnh danh chị là “Nữ hoàng của thi ca tình yêu”. Thơ của chị là tiếng nói nhân hậu, thủy chung, giàu trực cảm và da diết khát vọng hạnh phúc đời thường. “Sóng” là bài thơ hay nhất của Xuân Quỳnh viết về đề tài tình yêu được in trong tập Hoa dọc chiến hào (1967) và đã để lại nhiều xúc cảm cho người đọc.

       Sóng là một hình tượng động, bất biến chính vì vậy mà sóng được các nhà thơ chọn làm thi liệu để biểu tượng cho tình yêu. Nếu Xuân Diệu mượn sóng để biểu tượng cho tình yêu thì Xuân Quỳnh lại mượn sóng để biểu tượng cho những cung bậc tình cảm của người phụ nữ trong tình yêu với thật nhiều những khát khao và biến động. Hai hình tượng sóng và em luôn sánh đôi sánh cặp với nhau, sóng là em và em cũng là sóng. Sóng và em hòa quyện với nhau, soi chiếu nhau, tôn lên những vẻ đẹp vừa đa dạng lại vừa phong phú.

       Hình tượng sóng trước hết được gợi ra từ âm điệu và nhịp điệu. Âm điệu trong bài thơ là một trong những yếu tố hàng đầu của thi ca. Nó gây ấn tượng trực tiếp, đầu tiên với người đọc. Người đọc bị cuốn hút, bị ảnh hưởng bởi độ ngân vang của từ ngữ, nhịp điệu câu thơ. Và tất nhiên chi phối âm điệu thơ bao giờ cũng là trạng thái, cảm xúc của nhà thơ. Âm điệu của bài thơ sóng là âm điệu của những con sóng trên biển cả, nhịp điệu của những con sóng liên tiếp, triền miên, vô hồi vô hạn, khi dào dạt sôi nổi, lúc dịu êm sâu lắng, lúc dữ dội thét gào…Song, âm điệu của bài thơ không chỉ đơn giản là âm điệu của những con sóng biển mà đó còn là hình ảnh ẩn dụ của con sóng lòng nhiều cung bậc, nhiều sắc thái cảm xúc của người phụ nữ trong tình yêu.

       Mở đầu bài thơ là hình tượng sóng gắn liền với những cung bậc tâm trạng:

Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ

       Con sóng biển muôn đời vẫn thế, khi dữ dội – ồn ào, khi dịu êm – lặng lẽ. Con sóng khi giận dữ thì ào ạt xô bờ, phá phách cuốn đi tất cả những gì nó muốn, có khi lại hiền hòa dịu êm sâu lắng. Hai thái cực của con sóng cũng là mâu thuẫn trong tâm trạng, cảm xúc của người phụ nữ khi yêu, lúc nổi giông tố thì dữ dội, ồn ào, mạnh mẽ, khi nguôi ngoai thì hiền hòa, dịu dàng, sâu lắng thiết tha. Thật tinh tế khi nhà thơ nhận ra trong cái dữ dằn, dông bão của tình yêu chiều sâu của nó là êm dịu, lặng lẽ. Cái êm dịu, hiền hòa đằm thắm là căn cốt, là điểm về của mọi xáo trộn tâm hồn. Đó là quy luật cuộc đời hết mưa là nắng, hết giận là thương. Vì thế nhà thơ không đảo trật tự từ “dịu êm, lặng lẽ” lên trước mà để sau, diễn tả thật đắc địa cái tính khí của tình yêu mà vẫn dịu dàng, tha thiết đầy nữ tính. Mỗi con sóng nhỏ bé nhưng lại chất chứa trong nó bao khát vọng lớn:

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể

       Xuân Quỳnh đã tìm ra cái quy luật của cuộc sống tình yêu là sự vận động: “ Bởi tình yêu muôn thuở/ Có khi nào đứng yên”. Nếu sông không hiểu nổi mình thì sóng sẽ dứt khoát từ bỏ cái chật chội, nhỏ hẹp của sông để tìm ra biển lớn, để được thể hiện mình, sống hết mình.

       Với Xuân Quỳnh, biển bao giờ cũng khơi dậy những khát khao, ước vọng lớn lao: “Suốt cuộc đời biển gọi ước mơ/ Nỗi khát vọng những phương trời chưa đến”. Đó không phải là tư tưởng của người phụ nữ phóng túng, ngang tàn mà đó là khát vọng đẹp, khát vọng mạnh mẽ của trái tim không chấp nhận sự chật hẹp, tù túng, tầm thường của tình yêu, dám vươn tới dù phải trải qua bão tố để đến với biển lớn tình yêu, tìm cho được sự đồng điệu, đồng cảm. Đây là một quan niệm minh bạch, rất quyết liệt, rất khao khát trong tình yêu nhưng không cam chịu, nhẫn nhục. Tình yêu là thế đó, như biển kia không thể lặng sóng, con người không thể sống thiếu tình yêu, nhất là tuổi trẻ.Ôi con sóng ngày xưa

…

Bồi hồi trong ngực trẻ

       Cũng như sóng, tình yêu mãi mãi trường tồn, vĩnh cửu với thời gian ngày xưa – ngày nay và cả ngày sau cũng thế. Đó là căn cốt của cuộc sống, là khát vọng muôn thuở của con người. Xuân Diệu từng nói: “Làm sao sống được mà không yêu !”. Nhất là tuổi trẻ, tình yêu lại càng nồng cháy, rạo rực, bồi hồi trong trái tim mỗi khi khao khát yêu đương.

Trước muôn trùng sóng bể

…

Khi nào ta yêu nhau

       Biết bao thế hệ đi tìm lời giải thích tình yêu là gì? Tình yêu đến bao giờ? Khi nào? Vì sao con người yêu nhau? Nhưng

Nơi tình yêu bắt đầu

Cũng là nơi khó nhất

Trái tim dù biết hát

Nhưng chuyện tình dễ đâu

       Tình yêu là thế giới đầy bí ẩn, dù ai có là “nữ hoàng” của vương quốc tình yêu thì cũng khó có thể chiếm lĩnh, cắt nghĩa được tất cả. Xuân Quỳnh cũng tự bộc bạch những băn khoăn, những nỗi niềm thật hồn nhiên, chân thực: “Trước muôn trùng sóng bể” – trước không gian rộng lớn người ta thường nghĩ đến cái hư vô hay cái cô đơn, nhỏ bé, hữu hạn của con người, kiếp người, nhưng Xuân Quỳnh lại nghĩ về anh – em, nghĩ về biển và sóng, sóng và gió, nơi bắt đầu tình yêu của anh và em. Cái tôi trữ tình cảm nhận quy luật của tình yêu, nó cũng thật khó hiểu, bất ngờ như thiên nhiên vậy. Nó chiếm lĩnh tâm hồn ta để rồi có khi lại vượt ra ngoài tầm kiểm soát của lí trí, đến – đi bất chợt, và rất mong manh.

       Tình yêu luôn đồng hành cùng nỗi nhớ, chẳng biết tự bao giờ ca dao đã ghi lại cái cảm xúc thật chân thành và nóng bỏng của lòng người trong nỗi nhớ tình yêu: “Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ”, “Nhớ ai bổi hổi bồi hồi/ Như đứng đống lửa như ngồi đống than”. Đến với Xuân Quỳnh, nỗi nhớ trong tình yêu cũng được diễn tả khắc khoải, da diết, mãnh liệt như thế, nhưng theo một cách khác:

Con sóng dưới lòng sâu

…

Cả trong mơ còn còn thức

       Khổ thơ dôi hẳn hai câu thơ để đủ sức ôm chứa những cảm xúc vô bờ của nỗi nhớ tình yêu. Hoài Thanh đã từng đánh giá: dòng cảm xúc quá chừng sôi nổi khiến câu chữ không thể đi theo những đường viền có sẵn, ý thơ xô đẩy, khuôn khổ thơ phải lung lay. Khổ thơ này được đánh giá là hay nhất trong bài, có người nói đó là cái đỉnh của Sóng. Bởi Xuân Quỳnh đã diễn tả thật xúc động nỗi nhớ tình yêu, nỗi nhớ vắt ngang tiềm thức, xuyên thấu cả cõi thực và cõi mộng “cả trong mơ còn thức”

       Tác giả đã sử dụng hai hình ảnh so sánh thật đắc địa: nỗi nhớ của sóng và em. Sóng thì nhớ bờ, em thì nhớ anh. Sự so sánh cộng hưởng diễn tả cái nỗi nhớ vô biên tuyệt đích trong tình yêu. Lời thơ giản dị nhưng ý thơ thì đạt đến độ sâu lắng, thấm thía khôn cùng.

       Nhớ và khát khao về một tình yêu hạnh phúc, Xuân Quỳnh nguyện dâng trọn trái tim cho người mình yêu, thật chân thành, táo bạo, mạnh mẽ, thủy chung:

Dẫu xuôi về phương Bắc

…

Hướng về anh một phương

       Dù ngược dù xuôi, dù Nam dù Bắc, dù xa xôi khó khăn, trắc trở,…thì lòng em vẫn nghĩ về anh, hướng về anh một phương. Thật mãnh liệt như ca dao:

Yêu nhau mấy núi cũng trèo

Mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua

       Tầng sâu của ngôn từ là thông điệp về một tình yêu thủy chung. Một tình yêu mãnh liệt, chung thủy, kiên định, không thay lòng đổi dạ dù có bất cứ chuyện gì xảy ra. Biết rằng ngay trong cảm thức của chính mình, thi sĩ luôn có những dự cảm, lo âu về sự tàn phai, đổ vỡ cùng với những bất trắc, bởi “Lời yêu mỏng manh như màu khói”…Thế nhưng Xuân Quỳnh vẫn tin tình yêu là “Nguồn gốc của muôn vàn khát vọng”. Đây chính là nét đẹp tuyệt vời trong quan niệm tình yêu của thi sĩ Xuân Quỳnh. Một tình yêu mạng đậm truyền thống phương Đông giàu tính nhân bản:

Trái tim em nằm trong lồng ngực

Giây phút nào em chẳng đập vì anh

       Ba khổ cuối của bài thơ là những chiêm nghiệm về tình yêu, cuộc đời và khát vọng:

Ở ngoài kia đại dương

…

Để ngàn năm còn vỗ

       Cuộc đời nhà thơ dù phải chịu nhiều đắng cay, đổ vỡ trong tình yêu nhưng người phụ nữ ấy vẫn hồn nhiên, tha thiết yêu đời, vẫn ấp ủ hi vọng và tin vào hạnh phúc, tương lai. Nếu sóng là em, bờ là anh thì khát vọng của sóng là luôn hướng vào bờ, tìm vào nơi nương tựa của cuộc đời. Xuân Quỳnh rút ra một triết lí: quy luật của tự nhiên cũng như quy luật của cuộc đời, không thể nào khác được. Xuân Quỳnh vẫn luôn khao khát tìm về bến đỗ của đời mình như con sóng kia dù còn muôn vàn khó khăn, cách trở. Bằng sự chiêm nghiệm của trái tim nhạy cảm, nhà thơ nhận ra sự chảy trôi của thời gian, thấm thía cái vô hạn của thời gian, cái hữu hạn của kiếp người:

Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua

Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa

       Lo âu, khắc khoải về sự ngắn ngủi, nhỏ bé mong manh của đời người không chỉ có ở Xuân Quỳnh mà trong thơ ca trung đại, nhiều nhà thơ như Hồ Xuân Hương cũng đã cảm nhận được điều đó: “Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại”. Rồi đến Xuân Diệu – ông hoàng thơ tình cũng vội vàng cuống quýt muốn tắt nắng, buộc gió để được tận hưởng hương sắc cuộc đời:

Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua

Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già

       Nếu Xuân Diệu chạy đua với thời gian để được tận hưởng những giây phút ngắn  ngủi của đời người thì ngược lại, ở Xuân Quỳnh: thời gian – cuộc đời càng ngắn, càng nhiều nỗi lo thì nữ sĩ càng khát khao gắn bó với cuộc đời, càng muốn được hi sinh, hiến dâng cho tình yêu nhiều hơn:

Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ

       Thi sĩ muốn hóa thân, hòa tan thành trăm con sóng nhỏ để ngàn năm, muôn thuở hát mãi khúc tình ca biển khát bờ. Qua đó ta có thể thấy được khát vọng của một trái tim muốn được sống mãi, được yêu mãi thật rộng lớn và mãnh liệt:

Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa

Nhưng biết yêu anh ngay cả khi chết đi rồi

       Đó chính là sự thánh thiện trong trái tim người phụ nữ giàu yêu thương – Xuân Quỳnh.

       Bài thơ đã vận dụng thành công thủ pháp nghệ thuật nhân hóa, ẩn dụ, so sánh, đối lập kết hợp với thể thơ ngũ ngôn giàu nhịp điệu. Tất cả đã tạo nên một vẻ đẹp mang đậm phong cách và cá tính của tác giả thông qua những trắc trở, suy tư và khát vọng trong tình yêu.

       Tóm lại, thông qua bài thơ Sóng, Xuân Quỳnh muốn gửi gắm tới độc giả một quan niệm về tình yêu vĩnh cửu, vĩnh hằng . Càng đọc “Sóng” ta càng ngưỡng mộ hơn những người phụ nữ Việt Nam, thủy chung, son sắc, luôn sống hết mình với một tình yêu. Xuân Quỳnh xứng đáng là một nhà thơ nữ của tình yêu lứa đôi và là “nữ hoàng của thi ca tình yêu”.

---/---

Với  các bài văn mẫu Phân tích bài thơ Sóng Xuân Quỳnh học sinh giỏi do Top lời giải sưu tầm và biên soạn trên đây, hy vọng các em sẽ có thêm những góc nhìn mới mẻ và có cái nhìn tổng quát hơn về  tác phẩm. Chúc các em làm bài tốt!