Nhà rông ở Tây Nguyên có đặc điểm gì?

Nhà Rông của mỗi dân tộc đều có những nét riêng trong kiến trúc, tạo dáng, trang trí hoa văn. Nhìn chung Nhà Rông ở Tây Nguyên có đặc điểm là ngôi nhà to hơn nhiều so với nhà bình thường, có kiến trúc cao. Có những ngôi nhà cao tới 18 m, với đặc điểm là mái nhọn xuôi dốc hình lưỡi rìu vươn lên bầu trời với một dáng vẻ mạnh mẽ.

Câu hỏi: Nhà rông ở Tây Nguyên có đặc điểm gì?

Trả lời:

Nhà Rông ở Tây Nguyên có đặc điểm sau:

- Nhà Rông thường được dựng ở vị trí trung tâm mảnh đất của làng, tại nơi thoáng đãng, cao ráo và thuận tiện nhất về giao thông, và vị trí này sẽ được chỉ định bởi già làng, sau khi đã thông qua một cuộc họp với những bậc cao niên. Về diện tích, nhà rông phải có sức chứa gấp 2 – 3 lần so với số đồng bào có trong buôn làng. Tuy nhiên điều này cũng phụ thuộc vào sự phồn thịnh cũng như khả năng đóng góp của các hộ trong làng.

- Nhà Rông Tây Nguyên có 2 loại là nhà rông trống (đực) và nhà rông mái (cái). Trong đó, nhà rông đực thường to hơn, mái cao hơn, có khi cao đến 30m, và cũng nhọn hơn. Trong khi đó, nhà rông mái nhỏ hơn, thấp hơn và các chi tiết trang trí trong nhà không cầu kỳ, công phu bằng.

- Về kiến trúc, nhà rông cũng tương tự như nhà sàn nhưng lại đồ sộ hơn và đẹp hơn. Nhà rông thường có chiều dài 10m, cao từ 15 – 16 mét và rộng hơn 4m, được dựng từ các vật liệu tự nhiên từ rừng núi như gỗ, tre, nứa, lồ ô... chứ không sử dụng các vật liệu hiện đại như sắt, thép, cũng không hề có các mối hàn, các mộng gỗ được nối lại với nhau bởi các dây lạt, mây. Về các mối buộc, mỗi tộc người sẽ có một kiểu khác nhau.

+ Nhà rông thường có 2 mái chính và 2 mái phụ có hình tam giác cân, trong đó phần khung mái được tạo từ các cây dài dựng thẳng đứng (còn gọi là rùi), còn phần mái sẽ được lợp bởi lá tranh đan thành tấm, thường có độ dày khoảng 3cm. các tấm này dược cố định trên hệ thống mè, rui của khung mái, phần phía trên đỉnh nhà sẽ được đan nẹp hình hoa văn đẹp mắt.

+ Khung nhà rông được làm từ các cây gỗ quý lâu năm (thường sẽ có 8 cột). các cột này được liên kết lại với nhau theo hình thức hệ vì kèo. Trên hệ vì keo được trang trí bởi các đường chạm trổ tinh xảo thể hiện hình ảnh của các loại thú rừng, những đường nét tương tự như hoa văn trên vải thổ cẩm, hình nữ thần mặt trời hay anh hùng Đam San... tất cả đều thể hiện được nét văn hóa đặc trưng trong đời sống tâm linh, tín ngưỡng cũng như văn hóa tinh thần của mỗi tộc người. Ngoài ra, để trang trí cho nội thất của nhà rông thì người đồng bào còn treo các dụng cụ rất quen thuộc như cồng, chiêng, cung tên, giáo mác, sừng trâu, xương sọ của các thú rừng...
Tiếp đền, phần sàn nhà rông cũng được làm từ các tấm đan bởi lồ ô, nứa, hoặc ván gỗ rừng. Tương tự, hệ phên vách cũng sử dụng các vật liệu rừng núi thân thuộc này.

+ Hệ của của nhà rông có cửa chính và cửa phụ, trong đó cửa chính được mở ở gian giữa, còn cửa phụ được mở ở đầu hồi phía bên trái của cửa chính và trước mỗi cửa đều có hiên (tiếng đồng bào là pra). Đây chính là nơi nghỉ chân và chờ đợi khi có nhiều người ra vào trong các dịp lễ hội.

+ Cuối cùng, phần cầu thang nhà được là từ các cây gỗ, có 7 hoặc 9 bậc. Cầu thang được trang trí tùy theo phong cách của từng tộc người. Chẳng hạn, đối với đồng bào người Ba Na thì sẽ chạm trổ hình cây rau dớn, trong khi người Ja Rai khắc hình quả bầu đựng nước, với người Xê Đăng thì lại là hình núm chiêng hoặc hình mũi thuyền.

Kiến thức vận dụng để trả lời câu hỏi

1. Nhà rông là nhà gì?

Nhà rông là một loại nhà sàn đặc trưng của cộng đồng của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên. Thường gọi là nhà rông Tây Nguyên. Thường được sử dụng làm nơi tụ họp của buôn làng. Loại hình nhà văn hóa này chỉ có ở các buôn làng người dân tộc Ba na, Gia Rai ở phía Bắc vùng Tây Nguyên. Phổ biến nhất  là ở tỉnh Kon Tum và Gia Lai.

Từ lâu, nhà rông ở tây nguyên đã được biết đến là một sản phẩm kiến trúc phi vật thể truyền thống của dân tộc Việt. Nó được đồng bào các dân tộc lưu giữ qua nhiều thế hệ và vẫn tiếp tục phát huy nét văn hóa đặc trưng trong xã hội hiện nay.

2. Ý nghĩa văn hóa thiêng liêng của nhà Rông 

Nơi lưu trữ, thờ cúng những hiện vật có vai trò giống thần bản mệnh của dân làng như hòn đá, con dao, sừng trâu, cồng, chiêng,…

Không gian sinh hoạt chung của cả cộng đồng, là nơi tổ chức lễ hội hay các lễ cúng thường niên và không thường niên như cúng mừng lúa mới, cúng lập làng mới, cúng lên nhà Rông, cúng mừng chiến sĩ,…

Nơi phân xử các vụ kiện, tranh chấp của dân làng, đồng thời cũng là nơi tiếp đón khách quý đến buôn làng thăm chơi

Nơi gặp gỡ, hẹn hò, tỏ tình và kết tóc se duyên của những nam thanh nữ tú chưa có người yêu

Xem thêm:

>>> Nhà Rông ở Tây Nguyên dùng để làm gì?

3. Đặc điểm riêng của các gian nhà Rông

Nhà rông thường được làm bằng các loại gỗ bền và chắc như lim, gụ, sến, táu. Nó phải cao để đàn voi đi qua mà không đụng sàn và khi múa rông chiêng trên sàn, ngọn giáo không vướng mái.

Gian đầu nhà rông là nơi thờ thần làng, trên vách treo một giỏ mây đựng hòn đá thần. Đó là hòn đá mà già làng nhặt lấy khi chọn đất lập làng. Xung quanh hòn đá thần, người ta treo những cành hoa đan bằng tre, vũ khí, nông cụ của cha ông truyền lại và chiêng trống dùng khi cúng tế.

Gian giữa với bếp lửa là trung tâm của nhà rông. Các già làng thường họp tại đây để bàn những việc lớn. Đây cũng là nơi tiếp khách của làng.

Gian thứ ba là nơi ngủ của thanh niên. Theo tập quán của nhiều dân tộc, trai làng từ 16 tuổi chưa lập gia đình đều ngủ tập trung tại nhà rông để bảo vệ buôn làng.

4. Bài tập trắc nghiệm luyện tập

Câu 1. Con hãy cho biết để giúp cho nhà bền và chắc, nhà rông thường được làm bằng những loại gỗ nào?

a. gụ

b. Lim

c. Thông

d. Xoan

e. Sến

f. táu

Câu 2. Nhà rông phải làm cao vì những nguyên nhân nào?

a. Làm nhà cao mới đẹp và thoáng.

b. Để tránh voi đi qua bị đụng sàn.

c. Khi múa rông chiêng, ngọn giáo không làm vướng mái.

d. Làm nhà cao sẽ mát mẻ hơn.

Câu 3. Em hãy cho biết gian đầu nhà rông thờ gì?

a. Thờ thần Đất.

b. Thờ thần làng.

c. Thờ các già làng đã qua đời.

Câu 4. Hòn đá thần treo ở gian đầu có gì đặc biệt?

a. Đó là hòn đá mang nhiều sức mạnh và có phép thuật.

b. Đó là hòn đá được truyền từ đời này sang đời khác.

c. Đó là hòn đá do già làng nhặt khi chọn đất lập làng.

Câu 5. Xung quanh hòn đá người Tây Nguyên bày trí như thế nào

a. Treo thêm vào đó nhiều bông hoa đẹp.

b. Bày lên đó những vật phẩm để tế thần.

c. Treo những cành hoa đan bằng tre và những vũ khí, nông cụ cha ông để loại và chiêng trống cũng tế.

Câu 6. Con hãy cho biết đâu là trung tâm của nhà rông?

a. Bếp lửa.

b. Gian giữa.

c. Gian đầu.

d. Gian giữa và bếp lửa.